پیام جدی ناتو به ولادیمیر پوتین

در روزهای گذشته مانور نظامی نیروهای ناتو در بلغارستان آغاز شد و صدای شلیک توپ را می شد از بندر وارنا شنید. هر چند این گلوله ها برای جنگ شلیک نمی شدند ولی به خوبی می توان مقصود ناتو از این عملیات را درک کرد و تنش را در فضای منطقه دید.

محل انجام رزمایش ناتو آبهای بین المللی دریای سیاه است و نیروی دریایی روسیه با فاصله کمی از این نقطه در شبه جزیره کریمه مستقر است.

در این رزمایش یک ناوشکن نیروی دریایی ایتالیا، یک ناوشکن نیروی دریایی ترکیه و یک کشتی سوخت گیری نیروی دریایی آلمان شرکت دارند.

ناخدای ناوشکن ایتالیایی قسمت های مختلف این کشتی جنگی، از اتاق عملیات گرفته تا تجهیزات رزمی روی عرشه را به من نشان داد. در اتاق عملیات کشتی در کنار همه تجهیزات مدرن مثل رادار و نقشه های الکترونیک، یک نمودار مدل قدیمی نیز قرار دارد که در آن پرچم کشورهای حاشیه دریای سیاه مشخص شده اند. این کشورها عبارتند از ترکیه، رومانی، بلغارستان، اوکراین و اکنون ناحیه کریمه تحت کنترل روسیه نیز به آن افزوده شده است.
یک کشتی سوختگیری آلمانی نیز به این رزمایش پیوستهماریو جیانکارلو لاوریا ناخدای ناوشکن ایتالیایی به من می گوید که هواپیماها و کشتی های نظامی روسیه این رزمایش ناتو را زیر نظر دارند و می افزاید:"ما با آنها روبرو شده ایم و می دانیم که هواپیماها و کشتی های روسیه در این حوالی هستند." او می گوید این اقدام ناتو تعرضی نبوده و می افزاید:"ما با این رزمایش می خواهیم به کشورهای هم پیمان نشان دهیم که ناتو در آبهای دریای سیاه چه می تواند بکند."

در فاصله ۵۰۰ کیلومتری شمال شرقی منطقه ای که رزمایش ناتو برگزار می شود، شبه جزیره کریمه واقع شده است که سال گذشته روسیه آن را به قلمرو خود ضمیمه کرد. از آن زمان روسیه سیستم های موشکی پیشرفته خود را به کریمه منتقل کرده و ناتو می گوید که این موشک ها می توانند به راحتی تمام کشورهای منطقه را هدف بگیرند.

حتی برخی از سیاستمداران آمریکایی مدعی شده‌اند که روسیه قصد دارد سلاحهای اتمی خود را نیز در کریمه مستقر کند.

دولت روسیه هشدار داده که رزمایش ناتو، آبهای دریای سیاه را به یک منطقه نظامی بدل خواهد کرد.

انکار اقدامات تحریک آمیز
کشتی های نظامی ایتالیا، آلمان و ترکیه در رزمایش شرکت دارندناوشکن آمریکایی ویکسبورگ، به خاطر امواج شدید دریا به ساحل نمی آید و من با تلفن با ناخدای آن دریادار برد ویلیامز صحبت کردم.

 

او می گوید:"هدف ما تحریک هیچ کشوری نیست. هدف ما تمرین عملیاتی با کشورهای هم پیمان است. این رزمایش در سال ۲۰۱۴ برنامه ریزی شده و اگر ما این رزمایش را لغو می کردیم و به منطقه نمی آمدیم برای کشورهای هم پیمان یک پیام منفی بود، گو اینکه تمرین مشترک با آنها اهمیتی ندارد. در صورتی که بسیار مهم است."

 

دریادار ویلیامز افزود:"برگزاری رزمایش در آبهای دریای سیاه به کشورهای هم پیمان ما در منطقه نشان می دهد که آنها بخش مهمی از ناتو هستند و برای ما مهم هستندو در عین حال نشان می دهد که ناتو مصمم است."

اما این منطقه از جهان شرایط پیچیده ای دارد و تنش ناشی از تداوم بحران اوکراین در این جا به وضوح دیده می شود.

بلغارستان از نظر فرهنگی به روسیه نزدیک است و مثل روسیه پیرو مسیحیت ارتدکس است. علاوه بر این زبان بلغاری مثل روسی با الفبای سیریلیک نوشته می شود. بندر وارنا در بلغارستان جز مناطقی است که این الفبا و خط در آن شکل گرفت. شاید بتوان گفت که در دوران جنگ سرد، بلغارستان نزدیک ترین متحد اتحاد شوروی بود.

 

هنوز هم مردم بلغارستان به روسیه به عنوان کشوری نگاه می کنند که آنان را از سیطره امپراطوری عثمانی رها کرد. یکی از نبردهای بزرگ امپراطوری روسیه با امپراطوری عثمانی در همین بندر وارنا اتفاق افتاد.

 

اما مناسبات بلغارستان و روسیه فقط مربوط به گذشته نیست. بندر وارنا در بلغارستان در طول تابستان یکی از مقصدهای عمده توریست های روسی است و پولی که آنها خرج می کنند برای اقتصاد این شهر بسیار مهم است.
ژنرال جرمی لمب در مورد نحوه برخورد غرب با روسیه نگران استسال گذشته صاحبان کلوپ های تفریحی بندر وارنا یک راهپیمایی علیه ناتو سازمان دادند. یکی از اهالی وارنا که با او صحبت کردم گفت که روسیه دوست این کشور است. بحران اوکراین و کریمه از نظر امنیتی او را نگران نمی کند تنها دغدغه او این است که از تعداد توریست های روسی که به وارنا می آیند کاسته است.

 

یک افسر نیروی دریایی بلغارستان که در رزمایش ناتو شرکت دارد نظر خود را محتاطانه تر بیان کرد. او گفت:"به نظر من این یک رزمایش ناتو نیست. فقط فرصتی است که کشتی من هم با گروهی از کشتی های ناتو تمرین کند و من از این بابت خوشحال هستم."

او گفت که در روزهای رزمایش تحرک بیشتری از سوی کشتی های روسی ندیده است. وقتی از او پرسیدم آیا هدف این رزمایش دادن تضمین بیشتر به اعضای ناتو مثل بلغارستان است، حاضر نشد پاسخ دهد.

دوگانگی عجیبی وجود دارد. آنچه که اینجا در محل برگزاری رزمایش می شنویم با سروصداهایی که از مقر سرفرماندهی ناتو در بروکسل به گوش می رسد متفاوت است. اینجا همه می گویند که این رزمایش یک برنامه کاملا معمولی است و هدف خاصی ندارد.

 

اما سران ناتو با صراحت تمام یادآوری می کنند که این تمرین نظامی بخشی از مجموعه رزمایش هایی است که در بهار و تابستان امسال اجرا خواهند شد. هدف آن دادن یک هشدار صریح به ولادیمیر پوتین است که هیچگاه فکر حمله به یک کشور عضو ناتو به ذهنش خطور نکند.

 

در ماههای آینده رزمایش های دیگری از جمله یک رزمایش زمینی در لتونی، یک رزمایش ویژه زیردریایی ها در آبهای نروژ و یک رزمایش واحدهای واکنش سریع با پنج هزار پرسنل برگزار خواهند شد. علاوه بر این شش مرکز فرماندهی و کنترل جدید ناتو احداث خواهد شد که یکی از آنها در بلغارستان و بقیه در کشورهای استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان و رومانی مستقر خواهند شد.
هنری کیسینجر تاکید می کند که بودجه دفاعی بسیار مهم استمقامات ناتو می گویند مجموعه این اقدامات واکنش مستقیمی به الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه است که از نظر آنها خیلی سریع و ماهرانه صورت گرفت و ناتو و کشورهای غربی را غافلگیر کرد.

 

به همین خاطر به نظر می رسد که ناتو موضع و آرایش خود در قبال روسیه را به شکل چشمگیری تغییر داده است. این تغییرات هر از چند گاه یکبار با تصمیمات موردی اعلام می شوند ولی هیچگاه به شکل یکپارچه و همه جانبه مورد بحث قرار نگرفته است.

 

هدف کوتاه مدت این اقدامات کاملا روشن است و آن هشدار به روسیه در مورد هرگونه دخالتی در قلمرو کشورهای عضو ناتو است. اما استراتژی طولانی مدت ناتو در قبال روسیه چندان مشخص نیست.

ژنرال جرمی لمب فرمانده بازنشسته واحدهای نیروی مخصوص ارتش بریتانیا نگران است که غرب در برخورد با روسیه یک روش غیرماهرانه را در پیش گرفته است. او معتقد است که دولت روسیه پول لازم برای ساختن یک نیروی مسلح مطلوب خود را ندارد.

 

ژنرال جرمی لمب می گوید:"نظم جهانی قبلی در حال فروپاشی است. غرب هنر خود در گفت‌و‌گو با روسیه بر سر مسایل مورد نظر را از دست داده است. این نکته بسیار مهم است که ما فکر نکنیم اگر روسیه از نظر مالی ورشکسته شود و به شرایط سال ۱۹۸۹ برگردد، این حالت برای نظم و تعادل قوا در سطح جهان مناسب است. ورشکستگی روسیه بیش از هر چیز دیگر نظم جهانی را نامتعادل خواهد کرد."

 

اما ناتو فقط یک ابزار است که در کمال تعجب به نظر می رسد حدی از استقلال دارد. ولی در نهایت ابزار کشورهای عضو پیمان است.

روش برخورد اتحادیه اروپا با مرزهای شرقی خود یکدست نیست و یک روند در حال تحول است که متناسب با تغییر شرایط و عوامل دستخوش تغییر می شود. باراک اوباما هم در قبال بحران اوکراین و قدرتنمایی روسیه روش خونسردانه ای را در پیش گرفته و به تاثیر تحریم های اقتصادی علیه روسیه امید بسته است. ولی این اقدامات کشورهای هم مرز با روسیه را که به شدت نگرانند، آرام نمی کند.

 

از هنری کیسینجر سیاستمدار کهنه کار دوران جنگ سرد پرسیدم که آیا به نظر او انجام رزمایش های قدرت نمایانه ای نظیر این سیاست درستی است؟

آقای کیسینجر گفت: "ناتو باید برای آینده یک استراتژی مشخصی تعیین کند و باید رزمایش هایی را که در خدمت آن استراتژی هستند برگزار کند. برای کشورهای عضو ناتو پذیرش این نکته که شرایط جنگ سرد ممکن است دوباره بازگردد تاکنون دشوار بوده است. با توجه به اینکه اکثر اعضای ناتو به شدت از بودجه دفاعی خود کاسته اند عملا توان لازم برای پیشبرد یک استراتژی موثر در مقابله با حملات بزرگ را ندارند."

هنری کیسینجر نیز از جمله کسانی است که بر موضوع بودجه نظامی تاکید می کند.

او می افزاید:"چند روز پیش مطلبی خواندم در مورد مراسم شصتمین سالگرد تاجگذاری ملکه ویکتوریا که در سالهای آخر قرن نوزدهم برگزار شد و ناوگان عظیم نیروی دریایی بریتانیا در آن شرکت داشت. امروزه وقتی که به وضعیت نیروی دریایی بریتانیا فکر می کنم احساس ناامیدی می کنم. این کشور در حال حاضر فقط یک ناو هواپیمابر دارد که آن هم با فرانسه بطور مشترک مورد استفاده قرار می گیرد."

اما هنری کیسینجر هنوز هم بر اهمیت دیپلماسی تاکید می کند و معتقد است که در پیش گرفتن یک دیپلماسی با انعطاف می توانست از بحران اوکراین جلوگیری کند.

او می افزاید: "بسیار مهم است که هم روسیه و هم ناتو به دقت گزینه دیپلماتیک خود را در نظر بگیرند چون به اعتقاد من در صورت شکست دیپلماسی بازگشت دوران جنگ سرد بسیار متحمل خواهد بود."

 

اتحادیه اروپا همزمان با تضعیف اقتصادی کشورهای عضو و چالش هایی که در درون با آن مواجه است، در مورد جایگاه و رسالت و همچنین ابعاد بلند پروازی خود درگیر بحث و دچار تردید است. اما در مقابل روسیه با این تردیدهای درونی روبرو نیست.

 

بلغارستان تنها کشوری نیست که در برخورد با روسیه تردید و ابهام نشان می دهد. ولادیمیر پوتین در سایر کشورهای اروپایی، از مجارستان گرفته تا فرانسه، هوادارانی دارد. در کشورهای استونی و لتونی نیز اقلیت روس تباری به اندازه روس تباران ساکن اوکراین زندگی می کنند.

علاوه بر همه اینها پول و سرمایه گذاری روسیه در صربستان، قبرس، مونته نگرو و حتی بازار مالی لندن فعال است.

 

یک ناتو نیرومندتر ممکن است بخشی از راه حل و یا بخشی از مشکل باشد. ولی فقدان یک بحث جدی در مورد نقش ناتو در استراتژی عمومی غرب در برابر روسیه کاملا محسوس است.