چگونه خلبان‌ها از نظر سلامت روانی آزمایش می‌شوند؟

مامورانی که در باره علت سقوط هواپیمای ایرباس جرمن‌وینگز، تحقیق می کنند می گویند احتمال دارد آندریاس لوبیتز، کمک خلبان این هواپیما عمدا موجب سقوط هواپیما شده باشد. این احتمال سبب شده که نحوه آزمایش خلبانان از نظر سلامت روانی مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

 

شرکت هواپیمایی لوفت‌هانزا که جرمن‌وینگز از شرکت های وابسته به آن است می گوید قبلا هیچ نشانه ای از عدم سلامت روانی آقای لوبیتز، مشاهده نشده بود.

 

کارستن اشپوا، مدیر اجرایی لوفت‌هانزا می گوید آموزش خلبانی آندریاس لوبیتز، در سال ۲۰۰۹ برای مدت کوتاهی قطع شد ولی پس از تایید مجدد صلاحیتش برای آموزش خلبانی، وی دوباره این دوره را ادامه داده بود.

 

آقای اشپوا می افزاید اجازه ندارد دلیل وقفه ای را که پیش آمده بود فاش کند ولی پس از شروع مجدد آموزش خلبانی آندریاس لوبیتز "ایرادی به کار او وارد نبود و هیچ چیز خاصی در رفتار او دیده نمی شد."

 

اقدام غیر قابل توجیه این خلبان سبب شده که موضوع نحوه ارزیابی خلبانان از نظر روانی مطرح شود. احتمالا بیشتر مسافران هواپیما بر این باورند که شخصی که هواپیمای آنان را هدایت می کند، از نظر سلامت روانی تحت آزمایشات دقیق و سخت قرار گرفته تا اطمینان حاصل شود دارای خصوصیات اخلاقی و خلق و خوی مناسب برای قبول مسئولیت جان صدها نفر هست. ولی آیا این تصور درست است؟

کارستن اشپوا، اذعان دارد که در مورد خلبان ها در سراسر اروپا انجام هیچ گونه آزمایش روانی اجباری نبوده است.

یک سخنگوی اداره هواپیمایی کشوری بریتانیا می گوید در بریتانیا بیشتر خلبان ها آموزش خلبانی را از مدارس تعلیم پرواز شروع می کنند. ولی این مدارس شاگردان یا کاندیداهای خلبانی را از نظر سلامت روانی معاینه نمی کنند. آنها صرفا به توانایی شخص برای پرواز توجه دارند.

 

هنگامی که خلبانی موفق به استخدام در یک شرکت هواپیمایی می شود، قبل از این که اجازه هدایت هواپیمای مسافربری به او داده شود، باید تحت معاینات پزشکی قرار گیرد.

 

خلبان مایک ویویان، رئیس سابق عملیات پرواز در اداره هواپیمایی کشوری بریتانیا می گوید این معاینات بسیار دقیق و مفصل است.

در جریان معاینات به سلامت روانی کاندیداها نیز توجه می شود. از کاندیداها در باره پیشینه آنها، این که به چه چیزهایی علاقه دارند و نیز روابط خانوادگی‌شان سئوال می شود. مایک ویویان می گوید کاندیداها باید به پرسش در باره این که آیا قبلا دچار افسردگی بوده یا به فکر خودکشی افتاده اند پاسخ دهند.

 

ولی به نظر می رسد روند این بررسی ها محدود به پاسخ های کاندیداها و قضاوت ممتحنان در باره این پاسخ هاست. مایک ویویان می گوید عامل اعتماد در این آزمایش ها وجود دارد و ما باید به صحت پاسخ های داده شده اعتماد کنیم.
شرکت هواپیمایی لوفت‌هانزا که جرمن‌وینگز از شرکت های وابسته به آن است می گوید قبلا هیچ نشانه ای از عدم سلامت روانی آقای لوبیتز، مشاهده نشده بوداین آزمایش ها توسط ممتحنی که در رشته پزشکی هوانوردی، آموزش دیده اند انجام می شود و بر حسب سن خلبان هر شش ماه یا یک سال تکرار می گردد.

 

ولی اداره هواپیمایی کشوری اکنون می گوید تمام روند معاینات باید مجدد بررسی شود: " به دنبال روشن شدن جزئیات فاجعه جرمن‌وینگ، ما از نزدیک در حال همآهنگی با همکارانمان در آژانس ایمنی هوانوردی اروپایی، هستیم و با تمام شرکت های عامل در بریتانیا تماس گرفته ایم تا آنان را ملزم کنیم تمام روش های ذیربط را مجددا بررسی کنند."

 

بیشتر اطلاعات پزشکی روانشناسی در باره قد، وزن، خون و ادرار خلبان است. جنبه سلامت روانی بخش کوچکی بوده و جنبه کلی دارد.

از یک سند راهنمای سه صفحه و نیمه تنها ۶ خط به اینکه "بیماری روانی" شامل چه خصوصیاتی است اختصاص یافته: "در جریان ارزیابی گذشته متقاضی، پزشک باید یک بررسی عمومی در باره سلامت روانی متقاضی که ممکن است شامل خلق و خو، خواب و مصرف نوشابه های الکلی باشد، به عمل آورد. پزشک باید متقاضی را در حین آزمایشات، تحت نظر داشته باشد و به وضعیت روانی متقاضی از نظر ظاهر، حرف زدن، خلق و خو، طرز فکر، برداشت، قوه درک و بینش و بصیرت توجه داشته باشد. پزشک همچنین باید در جستجوی هر نوع نشانه اعتیاد به الکل یا مواد مخدر باشد."

 

شرکت های هواپیمایی بریتیش ایرویز و ویرجین آتلانتیک از توضیح در باره نحوه ارزیایی خلبانان خود در ارتباط با ناراحتی های روانی خودداری کرده اند.کریستان لورین، خلبان سابق بریتیش ایرویز که پس از ۲۰ سال خدمت در سال ۲۰۰۶، بازنشسته شد می گوید در جریان خدمت خود هرگز از نظر عوارض روانی مورد آزمایش قرار نگرفته بود و تنها آزمایش های پزشکی که داشته گرفتن نوار قلب، ادرار در بطری و آزمایش خون بوده.

 

کریستان لورین، می افزاید بیشتر آزمایش های او مربوط به توانایی های فنی اش بوده. از جمله هدایت یک هواپیمای مسافربری به طور معمول ولی تحت نظر یک خلبان دیگر.

 

کریستان لورین می گوید در بریتیش ایرویز برخلاف شرکت های هواپیمایی که قبلا با آنها کار می کرد می بایستی با دو کارمند اداره پرسنل ملاقات و صحبت کند. ولی این گفتگوها هیچوقت دقیق و فشرده و جدی نبود: "کارمندان اداره پرسنل به ما می گفتند درباره زندگی تان صحبت کنید. آنها یک آزمایش صحیح در باره اختلالات عصبی و روانی از ما نمی کردند تا معلوم شود آیا زمینه یک چنین بیماری ها در ما وجود دارد یا نه."

 

انجمن خلبانان بریتیش ایرویز، این گفته ها را رد می کند. دکتر راب هانتر، رئیس ایمنی پرواز در این انجمن، در بیانیه ای می گوید: "در تقاضانامه تصدیق پزشکی سالانه، خلبان از لحاظ قانونی مکلف می شود داشتن هر گونه مشکلات روانی را اعلام کند و انتظار می رود شخصی که او را معاینه می کند در جریان معاینه به دنبال هر گونه علامت مشخص ناراحتی روانی باشد. خلبان ها موظفند هر مسئله ای را که موجب نگرانی آنهاست گزارش دهند اعم از این که مربوط به مسائل فنی باشد یا ایمنی یا هر مشکل پزشکی یا روانی همقطارانشان."

کریستان لورین، که برای رفاه خلبانان فعالیت می کند، می گوید در حالی که انتظار می رود خلبانان و خدمه پرواز مشکلات شخصی خود را گزارش دهند، این اتفاق غالبا نمی افتد: "من با کسانی پرواز کرده ام که بهیچوجه در شرایط مناسب برای پرواز نبودند، آنها مشکلات خانوادگی یا مالی داشتند و من را تحت فشار بیشتر قرار می دادند. وقتی فرود می آیید به آنها توصیه می کنید که بهتر است چند روز مرخصی بگیرند. شما آنها را فراموش نمی کنید."

جیم مک‌اسلان، دبیر انجمن خلبانان بریتیش ایرویز، می گوید نباید سر و صدای زیادی در اعتراض به لزوم معاینه دقیق تر بلند شود. ولی او اضافه می کند در حالی که هواپیماها امن تر و کنترل برج مراقب فرودگاه ها کارآمدتر شده، ممکن است اکنون "نقطه ضعف" خود خلبانان باشند.

 

این که خلبانی هواپیما را عمدا ساقط کرده را مشکل است بتوان ثابت کرد. از جمله مواردی که می توان قویا سرنگون کردن عمدی هواپیما را ثابت کرد مورد یک هواپیمای شرکت هواپیمایی مصر است که در اکتبر ۱۹۹۹ سرنگون شد و نیز هواپیمایی که نوامبر ۲۰۱۳ در حین پرواز بین موزامبیک و آنگولا سقوط کرد.

 

یک فروند هواپیمای بلوجت، به مقصد لاس وگاس نیز در مارس ۲۰۱۲ ناچار به فرود اضطراری در تگزاس شد. از آنجا که خلبان هواپیما دست به کارهای غیرعادی زده بود، کمک خلبان در کابین پرواز را قفل کرد و نگذاشت او وارد کابین شود و مسافران هواپیما خلبان را خلع سلاح کردند.

 

پرفسور رابرت بور، روانکاو بالینی و نویسنده کتاب سلامت روانی هوانوردی، می گوید نمی توان کاملا مانع یک چنین اتفاقاتی شد. او که پس از فرود اضطراری هواپیمای بلوجت از طرف اداره هوانوردی فدرال، مامور بررسی مجدد مقررات شده بود می گوید: "نتیجه گیری ما این بود که برای جلوگیری از آن اتفاق هیچ کاری نمی شد کرد."

 

مورد تلاش خلبان ها برای سرنگون کردن هواپیما کاملا نادر است و هر پنج تا ده سال تنها یک بار اتفاق می افتد. خلبان ها تمام مدت، بخصوص توسط همقطارانشان تحت نظر هستند. رابرت بور، می گوید: "هر بار که آنان وارد کابین خلبان می شوند، به دقت تحت نظر قرار می گیرند، چون یک نفر پهلوی آنان نشسته است.

 

پرفسور رابرت بور، خاطرنشان می سازد که حتی یک آزمایش روانشناسی نیز نمی تواند به شما بگوید که یک روز وقتی این شخص از خواب بیدار می شود، آدم دیگری خواهد بود. و غیر ممکن است بتوان از مواردی که کسی می خواهد از اختیارات خود سوء استفاده کند، صد در صد جلوگیری کرد. او به عنوان نمونه به مورد هارولد شیپمن، یک پزشک خانواده بریتانیایی- در ظاهر مهربان اشاره می کند که بسیاری از بیمارانش را کشت.

 

از آن موقع به بعد حرفه پزشکی دقت و تحقیق بیشتری در باره پزشکان می کند. ولی مشکل است بتوان گفت این اشخاص در آینده نیات پلید دکتر شیپمن را خواهند داشت یا نه.

 

کریستان لورین می گوید بررسی های روانشناسی ممکن است کمک کند ولی همه چیز را حل نخواهد کرد چون سلامت روانی افراد می تواند در طول زندگی تغییر کند. در مورد آندریاس لوبیتز، مقامات لوفت‌هانزا می گویند هیچ نشانه هشداردهنده قبلی وجود نداشته.

مایک ویویان، می گوید در نهایت روشن نیست که چگونه خطوط هواپیمایی می توانند به طور کامل خلبانان را از نظر سلامت روانی آزمایش کنند: "من هیچ گونه آزمایشی سراغ ندارم که بوسیله آن بتوانید شرایط ذهنی و فکری یک نفر را کاملا و بطور واقعی بررسی کنید."

کریستان لورین، می گوید چاره این است که یک خلبان هرگز در کابین تنها نباشد."منطقی ترین راه حل این است که یک نفر از خدمه پرواز در کابین خلبان باشد".

این همان رویه ای است که اداره هوانوردی فدرال آمریکا اختیار کرده. اکنون اروپا باید در مورد انتخاب این راه حل تصمیم بگیرد.