تعداد باشگاههای بدنسازی در افغانستان از ۱۴ باشگاه در سال ۲۰۰۲ حالا به ۱۷۰۰ باشگاه رسیدهدر میان جوانان ورزشکار افغان این روزها استفاده از مکملهای غذایی و پروتئینی بسیار رایج شده است. فروشگاههای پر زرق و برق پروتئین و کراتین در کابل پایتخت و شهرهای دیگر افغانستان مشتریان زیادی دارد و جوانان ورزشکار نیز برای تقویت اندامهای خود انواع مختلف این مواد را تجربه میکنند.
اغلب اما از نحوه مصرف و عوارض جانبی این مواد آگاهی کافی ندارند و در افغانستان مراکز مشاورهدهی حرفهای هم در دسترس نیست.
این است که بیشتر ورزشکاران به جای صحت یابی، با بیماریهای جانبی و حتی در مواردی از کار افتادگی کلیهها دست به گریبان میشوند.
در میان افرادی که برای تقویت عضلات خود از مواد پروتئینی استفاده میکنند، هم به زبان آوردن این کار، دشوار است، بسیاری از ورزشکاران تزریق و استفاده از پروتئین و مواد دیگر برای تقویت عضلات را به نحوی "شرم" عنوان میکنند، در حالی که برای عده دیگر امری عادی و ضروری است.
سلیمان از جوانان ورزشکار در کابل که مشغول تجارت و فعالیتهای بازرگانی است، از هفت سال به اینسو روی پرورش اندام خود زحمت کشیده است.
سلیمان استفاده از مواد پروتئینی را ترک کرده و حالا به گرفتن پروتئین از طریق مواد طبیعی و میوه روی آوردهاو سالها عرق ریخته که بازوهایی گُنده، اندام متناسب و وزنی برابر با قد داشته باشد. سلیمان میگوید که برای تقویت عضلات تنها تمرین کافی نیست و برای این کار در کنار زحمت و ریختن عرق، گرفتن پروتئین هم لازمی است.
خود او در شروع کارش از مکملهای مختلف غذایی استفاده کرده است اما میگوید آهسته آهسته متوجه آسیبهای جانبی این مواد شد و تصمیم گرفت که به خوراکیهای طبیعی روی آورد. میگوید تا جایی پیش آمده که اگر تمرینات روزمره را رها کند، اندامش را از دست میدهد.
مثل سلیمان هزاران جوان از اشتیاق به ورزش پرورش اندام روی آورده اند و وقتی وارد باشگاههای پرورش اندام شوید، میبینید که رقابت عجیب و تنگاتنگی میان این جوانان برای بزرگ کردن بازو در جریان است.
سلیمان در زمینه پرورش اندام تحقیق کرده و سنجیده که چه به ضررش تمام میشود و چه به او فایده دارد. اما همه این طور نیستند، آماتوران که سیل آسا به مراکز پرورش اندام میروند بی خبر از چگونگی استفاده از مکملهای غذایی با صحت و بهداشت خود بازی میکنند.
داوود جوان ۲۲ ساله ای که در یکی از فروشگاههای بزرگ مواد پروتئینی مشغول خرید نوعی پروتئین و قرص بود به من گفت که مدت کمی میشود که باشگاه میرود.
او در پاسخ به این سوال که آیا در مورد موادی که خریداری میکند، میداند گفت: "بچهها برایم گفتند که کلان کردن اندام با دویدن و وزن بالا کردن نمیشود، گفتند که عضلات را پروتئین بزرگ میکند و من هم آمدم اینجا..."
مصطفی رسولی مشاور در امور بدنسازی که هم یک باشگاه بدنسازی و همچنین یک مغازه فروش مواد پروتئینی را زیر نظر دارد، میگوید که با توجه به مشکلات و تبعاتی که استفاده نادرست از مواد پروتئینی هنگام بدنسازی میتواند داشته باشد، اما این مواد اگر درست استفاده شوند، فواید زیادی دارد.
مغازههای پر زرق و برق فروش مواد پروتئینی و کریتین و قرصهای تقویت اندام در کابل زیاد است. عبدالوهاب از فروشندگان مواد پروتئینی میگوید که پروتئین و کراتین را از مندوی کابل میآورد.آقای رسولی میگوید پروتئین و کراتین به کمبودی هایی که بدن انسان پس از سوخت به آنها نیاز پیدا میکند، لازمی است و هنگامی که ورزشکار شروع به تمرینات بدنسازی میکند بدنش سوخت قابل ملاحظه ای می داشته باشد که استفاده از پروتئین به اندازه کافی این سوخت را تلافی میکند.
او میگوید که استفاده از مکملهای غذایی، پروتئین و کراتین اگر به جا، به موقع و درست انجام نشود، آنگاه بدن انسان با کمبود آب مواجه میشود و این مساله گاهی به از کار افتادن کلیه ها و ضعف در دیگر نقاط میشود.
او استفاده از این مواد را به همه ورزشکاران توصیه میکند اما میگوید که زیر برنامهای مشخص و به رهنمایی مشاوران و مربیان بدنسازی باشد.
مساله هم تنها استفاده درست یا نادرست از مواد پروتئینی نیست، عرضه انواع مختلف پودرها، مایعات و قرصها در بازار سیاه و انبوه واردات این مواد از راههای گوناگون مشکل دیگری برای بدنسازان است.
سلیمان میگوید وقتی متوجه شد که مواد بیکیفیت و گاهی ناشناخته در بازار فروخته میشود، تصمیم گرفت که کلا استفاده از مواد پروتئینی را متوقف کند و به جای آن پروتئین مورد نیازش را از مواد اصلی خوراکی و میوه و سبزی بگیرد.
در بازار مشهور به بوش در کابل که همه چیز یافت میشود و در بیشتر مواقع مواد مصرفی نیروهای خارجی مستقر در افغانستان که به تاریخ انقضا شان نزدیک میشود، برای فروش به این بازارچه فرستاده میشود، مغازههای زیاد فروش انواع مواد پروتئینی باز است.
باور هوتک (سمت راست) میگوید که دولت باید بازار را کنترل کند و ورزشکاران هم با دقت گام بردارند و با زندگی خود بازی نکنندآقای رسولی که سالها در زمینه بدنسازی مشورت دهی کرده میگوید که مواد پروتئینی بی کیفیت از پاکستان وارد افغانستان میشود و در فروشگاهها زیر نام مواد اصلی به فروش میرسد. او میگوید که دولت نظارت نمیکند و کنترلی به فروشندهها ندارد و مشتریان هم مواد ارزان اما بی کیفیت و بدل میخرند.
عبدالوهاب مربی بدنسازی و فروشنده میگوید که مواد پروتئینی را از مندوی کابل می آورد و به مشتریانش برنامه غذایی تنظیم میکند. در مغازه او از قرص و نوشیدنی پروتئینی گرفته تا پاکت ها و بشکه های پودر پروتئین و کراتین یافت میشود که بین ۵۰۰ تا ۳ هزار افغانی قیمت دارند.
کمیته المپیک و فدراسیون پرورش اندام افغانستان از دولت میخواهد که برای جلوگیری از تبعات استفاده از مواد پروتئینی بازار را کنترل کند و از مربیان بخواهد که متوجه ورزشکاران شان باشند.
باور هوتک معاون کمیته المپیک و رئیس فدراسیون پرورش اندام افغانستان میگوید که مواد پروتئینی بیشتر به خاطر مسابقات حرفهای یا هم مدلینگ (نمایش اندام) کاربرد دارد و باید در کنار آن به تغذیه درست، بررسی جسمی، مایعات و دیگر خوراکی های مکمل هم توجه شود.
در بازار بوش بیشتر مواد مصرفی نیروهای خارجی که مهلت انقضا آن نزدیک میشود به فروش میرسد آقای هوتک گفت: "اگر ورزشکار معلومات کافی در زمینه چگونگی استفاده از مواد پروتئینی نداشته باشد، عوارض جانبی زیادی متحمل خواهد شد. برخی از جوانان شاید به خاطر نموی فوری بدن علاقمند پیچکاریهای/تزریقات غیر مجاز باشند یا پروتیین های کهنه و بی کیفیت و غیر مجاز استفاده کنند که این ها طبعا عوارض جانبی دارد."
او و دیگر مربیان بدنسازی میگویند که در مواردی حتی استفاده از چنین مواد به مرگ انجامیده و بدنسازانی بوده اند که به خاطر استفاده بیش از حد مواد تلف شده اند اما در مراحل ابتدایی عوارض استفاده نادرست از مواد پروتئینی و تزریقات "غیرمجاز"، مشکلات جلدی و شل شدن عضلات، از بین رفتن سلول ها و هورمنهای بدن و از کار افتادن کلیهها بوده میتواند.
با این حال در سال های اخیر هم گام با افزایش تعداد علاقمند به پرورش اندام و بدنسازی، تعداد مغازههای فروش مواد پروتئینی و همچنین باشگاههای بدنسازی به طور چشمگیری افزایش یافته است.
علاقه و شوق ورزش بدنسازی همچنین با برگزاری مسابقات داخلی و بینالمللی همراه بوده و ورزشکاران افغان در این راستا مدالها و جامهایی را هم بدست آورده اند.
رویای داشتن بازوهای ضخیم بسیاری از ورزشکاران را واداشته که از قرص های مختلف و گاهی حتی از تزریقات "غیر مجاز" استفاده کنند هرچند اکثریت باشگاهها برای مردان در نظر گرفته شده و برای زنان کمتر محلی برای تمرین پیدا میشود اما اکثر باشگاههای پرورش اندام در کابل با دستگاه های تناسب اندام، وزنههای مختلف و مربی های کار کشته مجهز است و هر کدام ۲۰۰ تا ۳۰۰ ورزشکار را در ساعت های مختلف تمرین میدهند.
آمار کمیته المپیک نشان میدهد که تعداد باشگاهها در کل از ۱۴ باشگاه در سال ۲۰۰۲، حالا به بیش از ۱۷۰۰ باشگاه رسیده که تنها ۲۴۵ باشگاه آن در کابل است.