فضانورد ایرانی، رویایی فضایی
حمید فاضلی قائم مقام رییس سازمان فضایی ایران به مناسبت شروع هفته جهانی فضا، از پرتاب یک محموله زیستی دیگر به فضا تا پایان سال، خبر داده و گفته است پرتاب زیرمداری کپسول زیستی حامل انسان طی سه یا چهار سال آینده و پیگیری ساخت و پرتاب نخستین تلسکوپ فضایی ایران به عنوان بخشی از برنامه های آتی این سازمان است.
وی همچنین گفته است که ماهواره‌های "شریف ست" و "ناهید" سازمان فضایی تکمیل و همچنین ماهواره‌های دیگری نیز در دست تکمیل است و موضوع تقویت حامل‌ها نیز مورد توجه است که امیدواریم به محض آماده شدن نهایی، پرتاب‌هایی را داشته باشیم.
به تقریب همه کارشناسان داخلی گفته‌های آقای فاضلی را بیشتر یک گفت‌و‌گوی تبلیغاتی می‌دانند و توانایی سازمان فضایی را بسیار کمتر از آن چیزی می‌بینند که بوسیله برخی از مسئولان ادعا می‌شود.
از نظر آنها ادعای ساخت تلسکوپ فضایی و فرستادن انسان به فضا در حالیکه، به گفته برخی مسئولان حکومتی،این سازمان از بی برنامگی و مدیریت ضعیف و نبود بودجه رنج می برد، حتی از شعار هم فراتر است.
فضانورد ایرانی
در سال ۱۳۸۶ بر اساس مصوبه شورای عالی فضایی (به ریاست محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت) قرار شد ایران تا پایان سال ۱۴۰۳ نخستین فضانورد خود را به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین بفرستد و اعزام انسان به ماه را هم در دستور کار قرار دهد.
ولی با گذشت چند سال و با وجود تبلیغات بسیار گسترده که تا اعلام آمادگی احمدی نژاد برای سفر به فضا پیش رفته بود، وضعیت به جایی رسیده است که در زمینه این پروژه هم دولت و هم مجلس متفق القول آن را مسکوت گذاشته‌اند.
فتح‌الله امی مشاور پژوهشی سابق سازمان فضایی ایران چند ی پیش در میزگردی این مسئله را مطرح و آن را شرح داد. وی در آن میزگرد گفت: در سال ۸۸ پروژه‌ای را تحت عنوان پروژه پرتاب انسان به فضا به صورت همزمان به دو دانشگاه صنعتی خواجه نصیر و تربیت مدرس ارائه کردیم که هر دو دانشگاه در سال ۸۹ پروژه را به اتمام رساندند که طی آن نتایج یکسانی را به دست آوردند.
برخی از پروژه های ماهواره ای ایران
بنابر گفته های وی، براساس تحقیقات این دو دانشگاه، ۱۴ سال طول می کشد تا بتوانیم انسان را به فضا پرتاب کنیم و هر دو دانشگاه به این نتیجه رسیدند که زیرساخت‌های این پروژه نیازمند ۱۰ میلیارد دلار هزینه است.
بنابر همین پژوهشها،اجرای پروژه براساس بررسی دانشگاه تربیت مدرس دو و هفت دهم میلیارد دلار و براساس ارزیابی دانشگاه خواجه نصیر سه و دو دهم میلیارد دلار هزینه در پی خواهد داشت. در حال حاضر شرایط کشور به نحوی است که هم دولت و هم مجلس در زمینه این پروژه به ما جواب منفی می‌دهند.
به گفته آقای امی، زمانی که این بحث را با مجلس عنوان کردیم پاسخ شنیدیم که با وجود صد هزار میلیارد تومان کسری بودجه نمی‌تواند بودجه‌ای را به پروژه پرتاب انسان به فضا اختصاص دهد.
ایران یک میمون را به فضا فرستاد
فتح الله امی در همین میزگرد به نکته دیگری نیز اشاره کرد که از جنس کمبود بودجه نبود. او با اشاره به تست اولین موشک ایران در سال ۱۳۷۰ گفته است که ما موفق شده‌ایم ظرف بیست و دو سال توانایی حمل موشک‌های خودمان را سیزده و نیم تن تراست به ۳۲ تن تراست برسانیم آنوقت چطور ممکن است در یک بازه زمانی کوتاه و وضعیت اقتصادی نا مناسب، این ظرفیت را به ۴۰۰ تن تراست که لازمه پرتاب انسان به فضاست برسانیم؟
برنامه ماهواره‌ای ایران
کارشناسان و ناظران بسیاری معتقدند که بهتر است مسئولان سازمان فضایی ایران جای سر دادن شعارهای بی معنی و بی ارزش، و اقدامات نمایشی مانند برنامه ارسال انسان به فضا، به مسایل مهمتری همچون توسعه سامانه ماهواره‌ای کشور بپردازند که عملکرد ضعیف در آن تا کنون خسارت‌های زیادی را به کشور وارد کرده است و بعنوان نمونه به وضعیت نقاط مداری ایران اشاره میکنند.
نقاط برباد رفته
در حالی که یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان فضایی ایران، دفاع از حقوق ایران در عرصه‌های بین‌المللی است، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرده است که تاکنون دو نقطه مداری زهره یک و سه از دست رفته و اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور، (آی.تی.یو) در حال واگذاری نقطه مداری زهره ۲ به کشورهای دیگر است.
نقاط مداری محل‌هایی در مدار زمین است که برای نصب ماهوراه‌های مخابراتی مناسبند چون در این محل موقعیت ماهواره نسبت به زمین تغییر نمی‌کند (ژئوسنکرون) و از دید ناظر زمینی آن ماهواره همیشه در یک نقطه ثابت است.
به دلیل ظرفیت محدود این مدار در پذیرش ماهواره و جلوگیری از مشکلات فنی و همچنین سواستفاده برخی از کشورها در اشغال بی دلیل نقاط مداری، اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور وظیفه تخصیص این نقاط و نظارت بر عملکرد دولت‌ها در این زمینه بر عهده دارد.
سازمان ملل متحد برای ترویج و تبیین نقش فضا در زندگی انسانها هفته‌ای بین چهارم تا دهم اکتبر (مقارن با ۱۲ تا ۱۸ مهر) را هفته جهانی فضا نامگذاری کرده است. مبنای تعیین این بازه زمانی بر اساس دو نقطه عطف در حوزه دسترسی به فضا است، چهارم اکتبر ۱۹۵۷، تاریخ پرتاب اولین ماهواره ساخت بشر و دهم اکتبر ۱۹۶۷ نیز تاریخ امضای قوانین مربوط به فعالیت کشورها در کشف و بهره برداری صلح آمیز از فضای ماورای جو از جمله ماه و سایر اجرام آسمانی است.
وقتی کشوری موفق می‌شود یک نقطه مداری را تصاحب کند باید ظرف زمان مشخصی ماهواره مخابراتی خود را در آن نقطه مداری مستقر کند. اگر چنین اتفاقی رخ نداد اتحادیه بین‌المللی مخابرات راه دور حق دارد مالکیت کشور اول را لغو و نقطه مداری را در اختیار کشور دیگری بگذارد و این همان نکته‌ای است که موجب شده است ایران نقاط مداری خود را از دست بدهد.
سه نقطه مداری زهره یک و دو و سه که با توجه به موقعیت‌شان استراتژیک محسوب می‌شدند، را ایران در سال ۱۳۵۶ با تلاش فراوان و با استفاده از موقعیت سیاسی کشور در آن سال‌ها، از آن خود کرده بود و ۹ سال فرصت داشت تا ماهواره‌های خود را در این نقاط مستقر کند اما به دلیل شرایط پس از انقلاب و جنگ این فرصت از بین رفت.
ایران توانست با تمهیداتی از جمله استقرار چند ماهواره دست دوم در این نقاط زمان حفظ نقاط مداری خود را افزایش دهد ولی سر انجام در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۱ در حالی که دولتمردان آقای احمدی نژاد از موفقیت‌های روز افزون ایران در فضا حرف می‌زدنند، دو نقطه مداری از سه نقطه از دسترس ایران خارج شد که از دید کارشناسان خسارتی جبران ناپذیر و سنگین برای یک کشور است.
البته سازمان فضایی در این سال‌ها ۱۳ نقطه مداری را برای ایران رزرو کرده است که در خوشبینانه ترین پیش‌بینی‌ها و به شرط بهبود روابط با دیگر کشورها، ممکن است تا حدود پنج سال دیگر حداکثر دو یا سه نقطه از این نقاط رزرو شده به ایران واگذار شود.
این در حالی است که بنا بر اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های ایران، امارات متحده عربی بیش از ۱۲۰، ترکیه بیش از ۷۰ ، اسرائیل بیش از ۵۰ ، مصر ۱۸، پاکستان ۱۵ و قطر ۱۳ نقطه جدید را رزرو کرده‌اند و در نوبت واگذاری قرار دارند. این آمار نشان می‌دهد که تصاحب دوباره نقاط مداری در این منطقه تا چه حد مشکل است.
برنامه ماهواره‌ای ایران و همکاری بین المللی
در سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۱ در حالی که دولتمردان آقای احمدی نژاد از موفقیت‌های روز افزون ایران در فضا حرف می‌زدنند، دو نقطه مداری از سه نقطه از دسترس ایران خارج شد
علاوه بر از دست دادن نقاط مداری، وضعیت ایران در زمینه استفاده از فضا هم برخلاف تبلیغات دولتی، چندان مناسب نیست.
به دلیل تحریم‌ها و سومدیریت‌ها، ایران در زمینه بهره‌گیری از تکنولوژی فضایی باید گام‌های بلندی بردارد که بدون همکاری دیگر کشورها ناممکن بنظر می‌رسد. با توجه به موانعی که کشورهای غربی بر سر توسعه برنامه‌های فضایی ایران بوجود آورده‌اند، جلب همکاری دیگر کشورها در پروژه‌های داخلی تا کنون ناموفق بوده‌است. پ
در این میان برخی از کشورها استثنا بوده‌اند که در بعضی از موارد این همکاری‌ها فقط در راستای بدست آوردن قدرت چانه زنی با آمریکا بوده که نمونه آشنا و مشهور آن روسیه است. گروهی از کارشناسان معتقدند که روسیه با استفاده از موقعیت و آگاهی از شرایط ایران در حال بازی با ایران و تحت فشار گذاشتن آمریکا به این وسیله است و در این بازی خسارت‌های زیادی نیز به ایران وارد کرده است.
برای مثال می‌توان به ماجرای ماهواره زهره اشاره کرد که اولین پروژه فضایی ایران است که در پیش از انقلاب شروع شده بود. روس‌ها برای پرتاب این ماهواره در سال ۱۳۸۳ قراردادی ۱۳۲ میلیون دلاری با ایران امضا کردند که پس از گذشت ده سال هنوز به نتیجه نرسیده است.
یا ماجرای پرتاب ماهواره سینا یک که پس از پرتاب از پایگاه فضایی پلستسک در روسیه بوسیله موشک ماهواره بر کوسموس-۳ام ادعا شد که در فضا گم شده است. موضوعی که موجب دلگیری مقامات ایرانی از روس‌ها شد. بعدها ادعا شد که این گمشدگی به دلیل فشارها و چانه زنی‌های پشت پرده آمریکایی‌ها با روس‌ها اتفاق افتاد.
البته این فقط روس‌ها نبوده‌اند که خلف وعده کرده‌اند. ایتالیایی‌ها هم در ارتباط با ماهواره مصباح پس از عقد قرارداد و شروع همکاری، بطور ناگهانی ایران را در ادامه راه تنها گذاشتند.