سلام بر پیام کوتاه؛ خداحافظ گفتگوی خودمانی
با گسترش روز افزون استفاده از روشهایی نظیر ارسال ای میل، پیامک و توئیت برای برقراری ارتباط، بسیاری از صاحبنظران اجتماعی بابت از دست رفتن آنچه که "هنر مکالمه و گفت و شنود" می دانند اظهار تاسف می کنند. اما از شواهد چنین برمی آید که طرفداران کلام و گفتگو برای مقابله با این موج وارد نبرد شده اند.
"می توانیم با هم صحبت کنیم؟" این جمله معمولا دعوتی است برای یک گپ و گفت خودمانی، بیان اختلاف نظر و دلخوری ها و یا حتی غیبت کردن در مورد دیگران.
ولی امروزه دیگر یک سئوال معمولی و یا صرفا یک تعارف نیست. "می توانیم با هم صحبت کنیم؟" برای برخی از صاحبنظران امور اجتماعی اکنون به مهمترین موضوع فرهنگی، اجتماعی و حتی فلسفی بدل شده است.
افرادی نظیر پروفسور شری تورکل معتقدند که جامعه امروزی با خطر از دست رفتن قدرت کلام به آن شکلی که سابقا شناخته می شد روبرو است.
دقایق مجانی
این صاحبنظران هشدار می دهند که گسترش بی مهار ارتباطات دیجیتال از طریق ای میل، پیامک و توئیت به مرور جایگزین مکالمه و گفت و گو شده و حتی باعث شده که توانایی مردم برای مکالمه رو در رو تنزل یابد.
تعدادی از شرکتهای تلفن موبایل می گویند که مشترکان آنها دیگر تلفن نمی زنند و حتی از دقایق مجانی که در قرار داد آنها منظور شده استفاده نمی کنند. اکنون روش عمده استفاده مردم از تلفن موبایل ارسال پیامک و دسترسی به اینترنت است.
به عبارتی دیگر ما در موقعیتی قرار گرفته ایم که حجم مکالمات دیجیتال ما از مکالمات "واقعی" بیشتر شده است، آمارهای آفکام نهاد ناظر بر کار شرکت های ارتباطاتی نیز این نکته را تایید می کنند.
گزارشهای سالانه آفکام نشان می دهد که چگونه ارسال پیامک از گفتگوی تلفنی پیشی گرفته است.
پروفسور شری تورکل استاد روانشناسی از پلی تکنیک ماساچوست روی این موضوع تحقیق کرده که استفاده گسترده از تلفن های موبایل چگونه از ذکاوت ما کاسته و یا حداقل همه ما را لال کرده است. او می گوید:"وقتی از مردم می پرسم که چرا دیگر به گفتگو علاقه ای نشان نمی دهند در پاسخ می گویند مشکل مکالمه زنده این است که آدم نمی تواند کلمات خود را به خوبی انتخاب کرده و حرفهایش را کنترل کند."
ارتباط دیجیتال
پروفسور شری تورکل می افزاید:"منظور آنها از کنترل مکالمه این است که در لحظاتی که آنها می خواهند و آرامش کامل دارند حرف بزنند، در عین حال بتوانند جملات مکالمه خود را به شکلی که می خواهند حک و اصلاح کرده و حتی حرفهای خود را برای گروه بزرگتری از مخاطبان منتشر کنند."
او از نوجوانانی که به شدت به مکالمه دیجیتال عادت کرده و در لحظه مکالمه "واقعی" و یا جواب دادن به یک تماس تلفنی به شدت دست و پاچه می شوند، تصویر دلخراشی ارائه می دهد.
اما این نوجوانان پسر و دختر چگونه رابطه دوستی را با یکدیگر برقرار می کنند؟
پروفسور شری تورکل می گوید وقتی که دو نوجوان بالاخره از طریق ابزارهای دیجیتال با هم آشنا می شوند و تماس اولیه را برقرار می کنند درست مثل رینگ مشت زنی، هر کدام از آنها در یک گوشه رینگ از حمایت و دخالت دوستان خود برخوردار می شود که به او شیوه های مختلف برای ادامه رابطه را گوشزد می کند.
حلقه دوستان هر یک از دو طرف به او فوت و فن ارسال بهترین پیامک و عکس را نشان می دهند. اما بالاخره دوره رابطه دیجیتال به سر می رسد و دو طرف باید با هم ملاقات کنند و این مرحله ای است که همان روشهای "کهنه شده" مثل موضوع ها و نحوه صحبت کردن و طرز رفتار دو طرف بر سایر عوامل چیره می شود.
اما پروفسور شری تورکل می گوید که همه تقصیر را نباید به گردن نسل جوان انداخت.
آمارهای آفکام، نهاد نظارت بر شرکت های ارتباطی بریتانیا
سال ۲۰۱۲
مردم در بریتانیا از ارسال پیامک بیشتر از مکالمه با تلفن موبایل استفاده می کنند.
۵۸ درصد به طور روزانه از ارسال پیامک استفاده کرده اند در مقابل ۴۸ درصد روزانه یک تماس تلفنی گرفته اند.
تغییر روش در برقراری ارتباط و روی آوری به شیوه های جدید بیش از همه در میان جوانان ۱۶ تا ۲۴ دیده می شود.
سال ۲۰۱۳
کاربران در اکثر موارد برای پاسخ دادن به تماسهای خانواده و دوستان از ارسال پیامک استفاده می کنند.
بیش از نیمی از کاربران (حدود ۵۴) می گویند که برای تماس گرفتن از پیامک استفاده می کنند.
۴۹ درصد گفتند که برای تماس از مکالمه رو در رو و ۴۵ درصد گفتند که از تماس تلفنی استفاده می کنند.
غایب عاطفی
می توان گفت که در جوامع پیشرفته حداقل یک نسل از این نوجوانان در کنار والدینی بزرگ شده اند که خود همیشه برای ارتباط با فرزندانشان از ابزارهای دیجیتال استفاده کرده و از نظر عاطفی غایب بوده اند. بچه ها در هر محیطی، از خانه گرفته تا زمین، بازی شاهد بوده اند که والدین آنها را رها کرده و به سراغ تلفنهای موبایل خود رفته اند.
اما همه چیز فنا نشده است و کسانی هستند که برای احیا هنر از دست رفته مکالمه مبارزه می کنند.
یکی از این افراد دیانا ماتر کارشناس معروف و آموزگار آداب و رسوم معاشرت و رفتار اجتماعی است . او در سالن چایخوری یک هتل شیک و قدیمی در حومه سرسبز و آرام شهر لندن به شاگردان خود آموزش می دهد که چگونه باید سر صحبت را با دیگران باز کنند.
او توضیح می دهد که گاهی با یک شوخی ملایم می توان گفتگو را آغاز کرد به عنوان مثال :"از دیدن شما خیلی خوشحالم، ولی مطمئن هستم که حتما افراد زیادی را می شناسید که می توانید با آنها صحبت کنید."
نکات ظریف
دیانا ماتر می گوید که در محیط هایی که هنوز بر رعایت ادب و آداب و رسوم تاکید ویژه ای می شود ور رفتن با تلفن موبایل هنگام صحبت با دیگران کار شایسته ای نیست. این رفتار به شنونده نشان می دهد که شما به مکالمه با او توجه زیادی ندارید و علاوه بر رنجاندن دیگران ممکن است از نظر مالی و حرفه ای نیز به ضرر شما تمام شود چون دیگران به آشنایی با شما تمایلی نشان نخواهند داد.
تئودور زلدین افراد غریبه را دعوت می کند تا با انتخاب یک موضوع از فهرست پیشنهادی با یکدیگر به گفتگو بنشینند
او می افزاید:"ارسا ل پیامک و یا حرف زدن با تلفن در وسط گفتگوی زنده با دیگران کار بسیار بی ادبانه ای است. مثل این است که در میان یک گفتگو من به شما بی اعتنایی کنم، صحبت با فرد دیگری را شروع کنم و هر گاه صحبتم تمام شد دوباره برگردم سراغ شما."
اما باید اعتراف کرد که استفاده از ابزارهای دیجیتال و به خصوص تلفن موبایل برای برقراری تماس و گفتگو با دیگران آنقدر عمومیت پیدا کرده و چنان کار را ساده کرده که همه به آن عادت کرده ایم. کسانی که به شدت به این روش خو گرفته اند می گویند که مکالمه های دیجیتال دامنه و افراد گسترده تری را در برمی گیرند، گاه طولانی تر هستند و معمولا موضوع و مضامین آن سطحی تر است.
مکالمه های نوین
ما با تعداد بیشتری در تماس هستیم و شاید دفعات تماس هم بیشتر شده باشد. ولی در عین حال مضمون و طول تماس ما به ظرفیت ای میل و یا پیامک ها محدود می شود. شاید ای میل های امروزی معادل نامه نگاریهای قرن نوزدهم باشند ولی باید پذیرفت که بسیار مختصر تر و در عین حال با دقت کمتری نوشته می شوند.
تئودور زلدین نویسنده و از اساتید دانشگاه آکسفورد برای خود تعریف جدیدی از گفتگو دارد و آن را "مکالمه نوین" می نامد.
برای او "مکالمه نوین" درست در نقطه مقابل روشهای سنتی گفتگو است.
او معتقد است که مکالمه های خودمانی و فی البداهه در گذشته در مناسبات افراد نقش روغن‌کاری رابطه را داشتند. اما هدف از "مکالمه نوین"شناخت جهان از طریق آشنایی با دانش و افکار دیگران است و به همین خاطر این نوع گفتگوها باید طولانی و بسیار خلاقانه باشند.
تئودور زلدین می گوید:"مکالمه های قدیمی با هدف سپری کردن وقت صورت می گرفت و یا با هدف احترام و رعایت آداب و تعارف های جاری در یک جامعه انجام می شد. اما مکالمه نوین هدف دیگری را دنبال می کند و آن شناخت افراد دیگر و افکار آنهاست. هدف ما امروزه این است که تک تک ساکنان کره زمین را بشناسیم."
در دوران امروزی عشق های جوان چگونه پا می گیرند؟
در برنامه ای که تئودور زلدین برای یک پروژه پژوهشی در دانشگاه آکسفورد تنظیم کرده، افرادی که با هم آشنایی ندارند دعوت می شوند که با انتخاب یک سوژه از روی یک فهرست پیشنهادی موضوعی را برای گفتگو با یکدیگر انتخاب کنند. فهرست موضوعات گفتگو با دقت انتخاب شده و از آن مراقبت می شود تا دو طرف گفتگو را متعجب کند. کافی است یادآوری کنیم که موضوع بعضی از گفتگوها مسایلی بسیار شخصی مثل بیم و امید و یا عشق شرکت کنندگان را نیز شامل می شد.
همه داوطلبان شرکت کننده در این پروژه می گویند که این گفتگوها با مکالمات عادی که در محیط قهوه خانه ها روی می دهد و یا مکالمات روزمره تلفنی با دوستانشان تفاوت فراوانی دارد و برای آنها بسیار جالب و مهیج است.
بدون تردید این پروژه که در یکی از سالن های مجلل و قدیمی دانشگاه آکسفورد برگزار می شود قابل ستایش است ولی به نظر من از نگاه بسیاری از مردم یک شیوه قدیمی و از دور خارج شده برای گفتگوهاست.