رام الله، قطب جدید تکنولوژی جهان عرب؟

دفتر موسسه "یامسافر" در قلب شهر رام الله کاملا شبیه دفتر موسسات فن آوری جدید در سیلیکان ولی در حومه سانفرانسیسکو است. دیوارهای آن با پنل های چوب تیره رنگ پوشیده شده و یک آشپزخانه شیک به رنگ سیاه با دستگاه قهوه جوش اسپرسو در گوشه ای از آن نصب شده است.

ساعت ۱۰ شب است ولی هنوز تعداد زیادی از کارمندان موسسه اینجا در دفتر هستند. برخی مشغول به کارند، برخی مشغول صحبت و تعدادی هم پینگ پنگ بازی می کنند.

"یامسافر" یکی از موفق ترین موسسات تازه تاسیس در کرانه غربی رود اردن است. فعالیت خود را با یک میلیون دلار سرمایه گذاری افرادی که حاضر شدند ریسک کنند شروع کرد و با راه اندازی یک وب سایت گردشگری برای معرفی و رزرو هتل سعی دارد این کار را در محدوده کشورهای عربی انجام دهد.

کمی دورتر از این محل و درست در خیابان کفاح، در طبقه دوم یک ساختمان اداری یکی دیگر از مراکز اصلی پرورش موسسات فن آوری جدید شهر رام الله واقع شده است. سالن ورودی به دفتر این موسسه به رنگ های روشن رنگ آمیزی شده و یک راهرو آن را به دفتر کار متصل می کند که یک فضای باز بزرگ با دیوارهای شیشه ای است.

اینجا در ساعات دیروقت غروب تعدادی از زنان جوان با روسری و حجاب های رنگارنگ با لپ تاپ های خود مشغول کار روی وب سایتی هستند به نام فضفض که در زبان عربی به معنای درد دل کردن است. کار آن مرتبط ساختن افراد نیازمند مشاوره های فردی و خانوادگی به صورت محرمانه با مراکز مشاوره در سطح خاورمیانه است.

در فضای کار این موسسات تازه تاسیس که از فن آوریهای جدید کامپیوتری استفاده می کنند، به راحتی در مورد موضوعاتی که تابو است صحبت می شود و حتی گاه از همین موضوعات برای کار روی یک طرح جدید و اجرای آن استفاده می شود. به عنوان مثال یک موسسه تولید بازیهای کامپیوتری به نام Pinch Point ( پینچ پوینت) اخیرا یک بازی ویدئویی به نام Sperm Mania تولید کرده است.

تابلوها و پلاکاردهایی که به اوباما هشدار می دادند که در مناطق فلسطینی پوشش لازم برای ارتباط تلفن های موبایل نسل سه وجود ندارد

آنطور که خالد ابو الخیر مدیر این موسسه توضیح می دهد ورای این اسم بحث برانگیز که برای محصول جدید شرکت انتخاب کرده اند، مضمون این بازی ویدئویی انعکاسی است از واقعیت های زندگی در سرزمین های اشغالی است. این شرایط را می توان با سرنوشت یک اسپرم مقایسه کرد که برای باردار کردن تخمک باید راه دشواری را طی کند و در نهایت از هر ۳۰۰ میلیون اسپرم فقط یکی موفق خواهد شد.

خالد ابوالخیر می گوید:"هر کاری که ما می خواهیم اینجا بکنیم، مبارزه و چالش جدی است. در نتیجه در زمینه تولید هر محصولی، چه خدمات و چه بازیهای کامپیوتری، همیشه باید به بیرون از این چهاردیواری فکر کنیم. نظر بسیاری از ناشران در مورد این بازی منفی بود و به ما می گفتند مگر دیوانه شده اید. ولی با این وجود ما آن را عرضه می کنیم."

موانع توسعه

فقط ۲۰ کیلومتر دورتر از رام الله عرصه فن آوریهای جدید در اسرائیل با شتاب در حال پیشرفت و رونق است.

اما در کرانه غربی رود اردن داستان کاملا متفاوت است. در رام الله که پایتخت غیررسمی مناطق اشغالی تلقی می شود، فلسطینیان امیدوارند که سرمایه گذاری در موسسات تازه تاسیس فن آوری جدید بتواند تا حدی به بهبود وضعیت اقتصادی آنها کمک کند که به شدت تحت فشار ادامه تحریم های اسرائیل است.

مرزی که اسرائیل را از مناطق فلسطینی جدا می کند مهمترین مانع است ولی موانع دیگری هم بر سر راه پیشرفت در عرصه فن آوریهای جدید وجود دارد. اسرائیل تمام شبکه های ارتباطات اینترنتی و تلفنی را در این مناطق در کنترل خود دارد و به عنوان مثال تاکنون به شرکت های تلفن فلسطینی اجازه دسترسی به تلفن های موبایل نسل سه ۳G را نداده است.

باراک اوباما درجریان سفر خود به کرانه غربی رود اردن به این موضوع به طور ویژه اشاره کرد. همزمان با سفر او پلاکاردها و تابلوهایی در رام الله نصب شده بود که خطاب به رئیس جمهور آمریکا می گفتند بهتر است تلفن موبایل خود را همراهش نیاورد چون در این مناطق نمی تواند به خطوط ارتباطی سریع دسترسی پیدا کند.

خلیل شریتح می گوید که با جود دریافت پیشنهاد کار از کشورهای دیگر ترجیح می دهد در خانه خودش و در کرانه غربی رود اردن کار کند

سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۲ فلسطین را به عنوان عضو ناظر این نهاد پذیرفت. در سال ۲۰۱۳ موسسه گوگل به پیروی از این رای اسم صفحه خود را از مناطق فلسطینی به فلسطین تغییر داد.

شاید مهمترین تغییر در این راستا تصمیم شرکت اپل و قبول پرداخت از مناطق فلسطینی برای خرید محصولات در فروشگاههای مجازی این شرکت بود. اما موسسه پی پل هنوز هم پرداخت پول از مناطق فلسطینی و یا پرداخت به این مناطق را نمی پذیرد. ولی فلسطینیان امیدوار هستند که این وضعیت به زودی تغییر کند.

'هکر فیسبوک'

خلیل شریتح یکی از کسانی است که آرزوی این تغییر را دارد. سال گذشته او با هک کردن صفحه فیسبوک مارک زاکربرگ به شهرت رسید. او در یاطا در حومه الخلیل و ۸۰ کیلومتری جنوب رام الله زندگی می کند. سفر ما برای دیدار با او بیش از حد معمول طول می کشد چون این مناطق جزو نقشه گوگل نیستند و جهت یاب های ماهواره ای نیز آنها را پوشش نمی دهند.

مدرسه خلیل شریتح در شهر کوچک یاطا امکانات کامپیوتری چندانی نداشت. به گفته او این مدرسه از طریق کمک های خارجی صاحب چند کامپیوتر شد. او پس از دو سال کارگری توانست پول لازم را برای خرید اولین کامپیوتر خود پس انداز کند. او از طریق اینترنت با برنامه های کامپیوتری مختلف آشنا شد و اکنون به خاطر پیشرفت هایش در این زمینه در سطح جهان پیروان فراوانی دارد.

پس از هک کردن صفحه فیسبوک مارک زاگربرگ او پیشنهادهای شغلی متعددی از جمله از اسرائیل دریافت کرد. ولی او ترجیح می دهد که در خانه خودش در کرانه غربی در اردن به کار ادامه دهد. خلیل می گوید:"اگر به کشورهای دیگر می رفتم می توانستم پول زیادی دربیاورم. ولی موضوع وفاداری است و من کارم را اینجا دوست دارم."

خلیل شریتح خود را "کلاه سفید" یا هکر متعهد می داند. او نقطه ضعف وب سایت شرکت ها را پیدا می کند و به آنها هشدار می دهد. گاهی اوقات آنها در مقابل این کمک به او پول می پردازند. این هم یک روش دیگر برای کسب درآمد از راه دور است ولی دشواریهای خاص خود را هم دارد. دستمزد او را از طریق نقل و انتقال بانکی پرداخت می کنند ولی این کار هم در کرانه غربی رود اردن بدون دردسر نیست.

او می گوید:"مشکلات زیادی دارد. مثلا بعضی ها اصلا فلسطین را نمی شناسند و در زبان انگلیسی آن را با پاکستان اشتباه می گیرند. هفته پیش یکی از مشتری ها پول من را به پاکستان واریز کرده بود."

نسل جوان

ضیا (سمت چپ) تحت تاثیر کار پدرش به کار برنامه نویسی علاقمند شد

سایر جوانان ساکن کرانه غربی رود اردن نیز نقطه قوت خودآموزی برنامه ها و برنامه نویسی کامپیوتر را دریافته اند.

در شهر رام الله و هتلی به نام موونپیک با فردی به نام حسنی ابو سمره ملاقات کردیم. باغ های پرتقال این هتل پاتوق نوآوران فن آوریهای کامپیوتری است.

شرکت حسنی ابوسمره به نام (موبی استاین) نرم افزارهای مربوط به رشته های بهداشت و درمان برای کشورهای عرب زبان می سازد. شرکت او تاکنون حدود ۳۰ برنامه کامپیوتری برای موبایل (اپ) تولید کرده که تاکنون یک میلیون و پانصد هزار بار دانلود شده‌اند.

ضیا، پسر او نیز تحت تاثیر شغل پدرش به برنامه نویسی و طراحی علاقمند شده است. پدرش یک کامپیوتر مک بوک قدیمی را به او داد و ضیا ظرف یک هفته توانست اولین اپ خود را که موضوع آن داروهای گیاهی است طراحی کند.

ضیا که اکنون ۱۶ ساله است ۱۶ اپ را در فرودشگاههای اپل به فروش گذاشته است. او با درآمدی که از محل این اپ ها دریافت کرده مک بوک کهنه خود را روزآمد کرده و کامپیوتر قدیمی تر خود را به یکی از دوستانش فروخته است.

حسنی ابوسمره می گوید:" مهمترین حسن فن آوریهای جدید این است که مرزها را می شکند. هر کسی حتی در بدترین شرایط می تواند با لپ تاپ خود از خانه اش کار کند و با جامعه جهانی ارتباط برقرار کند، حتی اگر پاسپورت نداشته باشد و مثل ما تحت اشغال زندگی کند. واقعا مرز و محدودیتی ندارد."