چرا بچه ها به حرف بزرگترها گوش نمی‌دهند؟

ناتوانی در وادار کردن بچه ها به گوش دادن حتی به یک دستورالعمل ساده وقتی تلویزیون نگاه می کنند و یا سرگرم بازیهای دیجیتال هستند، تجربه ای مشترک است که خیلی اوقات بزرگترها را به شدت عصبی می کند. این حرف دل همه بزرگترها است؛ پدر و مادرها و آموزگاران همه در این تجربه احساس اشتراک می کنند.

دانشمندان می‌گویند بی‌توجهی کودکان به والدین (در اغلب موارد) دلیل علمی دارد.

توانایی کودکان برای نادیده گرفتن آنچه خارج از حیطه توجه نزدیکشان است به حدی است که حتی حرف زدن با یک بلند گوی قوی تاثیر محدودی روی آنها دارد.

اما دانشمندان معتقدند این بی‌توجهی یا به اصطلاح بی‌حواسی دلیل علمی دارد که به کارکرد مغز کودکان مربوط است.

آنها می گویند کودکان "عمدا" (آگاهانه) ما را نادیده نمی‌گیرند، حقیقت این است که آنها دچار "کوری ناشی از بی‌توجهی" هستند؛ منظور از این کوری همان تفاوت بین دیدن و نگاه کردن است یا بین شنیدن و ثبت کردن آنچه گفته شده است؛ در هرحال نتیجه آن عدم آگاهی است، به خصوص خارج از دایره توجه لحظه‌ای.

پروفسور نیلی ِلوی از دانشگاه کالج لندن (یو سی اِل) می‌گوید آگاهی کودکان از محیط اطراف بمراتب کمتر از بزرگسالان است.

"والدین، مراقبان و یا آموزگاران باید بدانند که در مقایسه با بزرگسالان، تمرکز حتی روی یک مسئله کوچک و ساده توجه بچه ها به محیط اطراف را کاهش می دهد."

"به عنوان مثال وقتی کودکی موقع عبور از خیابان، زیپ لباسش را می بندد، ممکن است دیگر قادر به تشخیص رفت و آمد خودروها نباشد، در حالیکه برای فرد بزرگسال این کار مشکلی نیست."

پروفسور نیلی ِلوی اضافه می کند: "میزان آگاهی از آنچه بیرون دایره تمرکز کودک است با رشد او ارتباط دارد و با افزایش سن کودک بیشتر می شود." در نتیجه کودکان کوچکتر بیشتر در معرض کوری ناشی از بی‌توجهی هستند."

دیدگاه های پروفسور ِلوی بر تحقیقی که اخیرا روی کودکان و بزرگسالان انجام داده استوار است. او برای ارزیابی میزان "کوری ناشی بی‌توجهی" از ۲۰۰ نفر از بازدید کنندگان موزه علوم لندن خواست در هفت مثال مختلف، بلندترین خط را روی یک صفحه نمایش را تعیین کنند.

در یکی از این مثال‌ها، یک مربع سیاه روی صفحه نمایش ظاهر شد، نود درصد بزرگسالان متوجه بالا آمدن این مربع شدند، در حالیکه تنها ده درصد بچه های بین هفت تا ده ساله آن را دیدند.

نوجوانان ۱۱ تا ۱۴ ساله هم هشیاری کمتری نشان دادند. هشیاری آنها با دشوار شدن سطح آزمایش کمتر می‌شد.

این یافته باعث تعجب پروفسور لِوی شد. او می‌گوید "در کودکان، کورتکس (قشر مغز) بینایی اولیه، به شی روی صفحه نمایش واکنش نشان نمی داد. به نظر می رسد قشر بینایی تا ۱۴ سالگی و حتی بعد از آن تکامل پیدا می کند. ولی انتظار نداشتم نوجوانان هم دچار "کوری ناشی از بی‌توجهی" باشند. خوب است که بفهمیم این توانایی در چه سنی کامل می‌شود."

پژوهش‌های قبلی در میان بزرگسالان نشان داده کورتکس بینایی اولیه، مسئول درک و دیدن چیزها هست، در صورت آسیب این ناحیه، فرد دچار عدم آگاهی از محیط پیرامونش می‌شود.

مسلما تاخیر در کامل شدن این توانایی باعث نگرانی در مورد سلامت و ایمنی فرد می‌شود. به عنوان مثال، در صورت اختلال در این توانایی، یک کار ساده مانند ارسال پیامک با تلفن همراه موقع عبور از خیابان، یک کار خطرناک است.

اما این "کوری ناشی از بی‌توجهی" مزایایی هم دارد.

چه کسی دلش نمی خواهد بی مزاحمت و بدون پرت شدن حواس به کارش برسد؟

بی تردید عدم آگاهی محیطی به معنی این است که می توانیم متمرکز باقی بمانیم و تمرکز بالا داشته باشیم."

روانشناسان می گویند ما ظرفیت محدودی برای توجه و تمرکز داریم، طبیعتا برای انجام کارهایی که به تمرکز نیاز بالا دارند، این خصوصیت خودش را نشان می دهد.

ریچارد وایزمن استاد روانشناسی دانشگاه "هارتفوردشر" انگلستان، فرآیندهای بینایی انسان را به تفصیل مطالعه کرده و آنها را "بی‌اندازه پیچیده" می‌داند.

"بخش بزرگی از مغز به این کار اختصاص دارد، کار مشکلی است و به همین دلیل مغز نمی‌خواهد به موضوعات بی اهمیت بپردازد."

برای همین به "کوری ناشی از بی‌توجهی" نیاز داریم، چرا که درغیر اینصورت نمی‌توانیم تمرکز کنیم."

ما این تصور باطل را داریم که مغزمان همیشه در حال مشاهده همه چیز است، بنابراین وقتی متوجه چیزی نمی‌شویم، تعجب می‌کنیم.

پروفسور وایزمن آزمایش معروف "توجه گزینشی" را تکامل داده که طی آن روشن می‌شود چطور ممکن است در یک فیلم متوجه وجود یک گوریل نشویم.

او می گوید در زندگی موارد زیادی هست که ما از چیزهایی بدیهی غافل می شویم؛ مثل راننده ای که عابر را نمی بیند چون متوجه خطر دیگری است. "ما بزرگسالان دائما یاد می‌گیریم چه چیزهایی مهم نیستند."

همه ما به شکلی به "کوری ناشی از بی‌توجهی" دچاریم، همه از آن ناراضی هستیم ولی لازمه زندگی است.

ولی یادمان بماند وقتی حواسمان متمرکز تلویزیون است انتظار نداشته باشیم بچه هایمان از اینکه دیده نمیشوند خوشحال باشند.