تبلیغ خبرساز روی پیراهن آتلتیکو مادرید
مهدی رستم پور، خبرنگار ورزشی رادیو فردا
رادیو فردا , مهدی رستم پور : ماجرای پاک شدن تبلیغات روی پیراهن تیم آتلتیکو مادرید در روزنامه جام جم، انعکاس چشمگیری پیدا کرد. عکس‌هایی دستکاری شده که اظهار نظرها و در عین حال انتقادات فراوانی را در پی داشت.
آیا پاک شدن تبلیغ روی پیراهن این تیم به خاطر کشوری بوده که آگهی را سفارش داده یا رفتاری است مرسوم در قبال آگهی‌های روی سینه بازیکنان؟
در خبری که رسانه‌های رسمی و مجازی منتشر کرده بودند، تبلیغ "آذربایجان سرزمین آتش" از روی پیراهن چند بازیکن آتلتیکو مادرید حذف شده بود. عده‌ای بر آنند که چنین اقدامی صرفاً به این دلیل بوده که آگهی مورد نظر را جمهوری آذربایجان به آتلتکیو داده و روزنامه جام جم، عمداً جمله روی پیراهن را پاک کرده است.
برخی هم معتقدند که تورقی در نشریات ورزشی نشان خواهد داد پاک کردن تبلیغات روی پیراهن‌ها، موضوع جدیدی نیست و مدام می‌تواند برای هر تیمی و با هر حامی مالی که دارد اتفاق بیافتد.
نگارنده این گزارش تا سال ۱۳۸۸ سابقه کار در بیش از ده روزنامه ورزشی، چندین هفته نامه و ماهنامه ورزشی، به انضمام صفحات ورزشی روزنامه‌های سیاسی را داشته. حتی مدتی به طور همزمان، هم در روزنامه شرق مشغول کار بودم و هم مطالبی به ضمیمه ورزشی روزنامه جام جم می‌دادم. نوشتن به طور همزمان برای چند رسانه نیز در مطبوعات ایران، پدیده غریبی نیست.
طی آن سالها سیاست اغلب این رسانه‌ها، حذف تبلیغات از روی پیراهن‌ها بود. حتی اگر عکسی را خودمان از اینترنت می‌گرفتیم یا از نشریات خارجی اسکن می‌کردیم، علائم تجاری روی عکس در قسمت ادیت، توسط ادیتور عکس حذف می‌شد. فرقی نداشت که آن آرم تبلیغاتی مربوط به یک کارخانه آبجوسازی باشد یا شرکت هواپیمایی یک کشور عربی.
ادیتور عکس که معمولاً در رسانه‌های ورزشی فقط یک نفر است و گاهی همان یک نفر هم نیست و خود صفحه بند باید این کار را انجام دهد، در مدت زمانی کوتاه باید عکس‌های ۱۲ تا ۱۶ صفحه از روزنامه را آماده کند.
برخی عکس‌ها را نویسندگان مطالب یا مسئول صفحه و دبیران سرویس به او می‌دهند اما خیلی از تصاویر را هم خودش باید بیابد. خصوصاً هنگام بستن صفحه که بعضی عکس‌ها به فرم صفحه یا ستون مورد نظر نمی‌خورند. در آن لحظه کسی هم جز اعضای تیم فنی در روزنامه حضور ندارد. کم پیش نیامده که در چنین وضعیتی به خاطر شتاب ناگزیر، حتی آرم یونیسف یا شعارهایی علیه نژادپرستی و جملاتی انسان دوستانه نیز از روی پیراهن‌ها حذف شده باشد!
گاهی حتی گاف یا اشتباهات باورنکردنی نیز رخ میدهد. از جمله در همین روزنامه جام جم فروردین ۸۶ وقتی گزارشی درباره نسبیت عام و خاص آلبرت اینشتین منتشر شد، عکس منتشر شده از دانشمند آلمانی دستکاری شده بود. البته نه دستکاری شده در روزنامه، بلکه عکسی دستکاری شده در سایت‌های غیر رسمی.
عکسی که آلبرت اینشتین با حروف فینگلیش دارد روی تخته سیاه، جملاتی طنزآمیز را در مذمت محمود احمدی‌نژاد و تمایل او به بمب اتم می‌نویسد!
تصویر این صفحه از روزنامه جام جم با استقبال چشمگیر شبکه‌های اجتماعی مواجه شد. در حالی که فقط سه روز از اعلام دستیابی ایران به فرایند تولید صنعتی سوخت هسته‌ای توسط محمود احمدی‌نژاد می‌گذشت. به هرحال، می‌شد پیشبینی کرد که سرعت کار، کمبود نیرو و عجله در بستن صفحه، باعث انتخاب این عکس شده است.
برخی روزنامه‌‌ها هم فقط روی برندهای مشهور حساسیت داشتند. روی کمپانی‌های مهم محصولات الکترونیکی که در ایران هم بازار گسترده‌ای دارند و عنوان این شرکت‌ها روی پیراهن برخی تیم‌ها هم دیده می‌شود. روزنامه‌هایی که با این شرکت‌ها طرف قرارداد نیستند و از نمایندگی‌های آنها در ایران آگهی نمی‌گیرند، عموماً پیراهن‌ها را برای رفو به ادیتور عکس می‌سپارند!
اغلب رسانه‌های نوشتاری، حساسیتی ندارند روی تبلیغاتی که متعلق به برند مشهوری نیست یا در ایران حضور ندارد. به طور مثال وقتی روی پیراهن یک ورزشکار نوشته شده ایکس ۲۲، بعید است ادیتور آن را پاک کند.
کشمکش رسانه‌ها در ایران با آرم و عناوین روی پیراهن‌ها، حتی تیم‌ها و ورزشکاران داخلی را هم در برمی‌گیرد. شرکتی را در نظر بگیرید که محصولاتش روی پیراهن تیم مورد علاقه‌تان در ایران تبلیغ می‌شود. اگر این شرکت به روزنامه‌ای که هر روز می‌خرید، آگهی ندهد، نوع عکس‌های منتشر شده از تیم شما نیز متفاوت خواهد بود. اغلب یا با لباس شخصی، یا از زاویه‌ای که تبلیغ مورد نظر دیده نشود.
این ماجرا محدود به فوتبال نمی‌شود. در خصوص شرکت‌های تولید کننده دوبنده کشتی، البسه ورزش‌های رزمی، تجهیزات مرتبط با باشگاه‌های بدنسازی، همچنین محصولات مورد استفاده در رشته‌های توپ و تور نیز مصداق دارد.
مثلاً عکس فینال کشتی قهرمانی جهان بین نماینده ایران با رقیب خارجی را منتشر می‌کنید اما آرم روی دوبنده حذف شده، زیرا مسئولین روزنامه میگویند این شرکت به روزنامه‌های دیگر آگهی داده اما به آنها نه.
با چنین توضیحاتی که تجربیات مشابه روزنامه‌نگاران ورزشی در ایران است، دقیق‌تر می‌توان به ماجرای آتلتیکو مادرید و روزنامه جام جم نگاه کرد. گرچه حتی عامدانه نبودن حذف یک شعار یا تبلیغ خاص از روی پیراهن، توجیهی حرفه‌ای برای دست بردن در عکس نیست.