آلن رنه، از پیشگامان سینمای مدرن، درگذشت

آلن رنه در ۹۱ سالگی درگذشت. سینماگر بزرگ فرانسوی، به گفته تهیه‌کننده او، شامگاه شنبه، اول مارس، در جمع اعضای خانواده خود در پاریس وفات کرد.

آلن رنه در ژوئن سال ۱۹۲۲ در وان، شهر بندری غرب فرانسه، به دنیا آمد. از کودکی به هنر و ادبیات علاقه داشت. پس از پایان جنگ جهانی دوم، که در آن شرکت کرده بود، تصمیم گرفت سینما را به صورت حرفه‌ای دنبال کند.

کار خود را با رشته‌ای از فیلم‌های کوتاه درباره دستمایه‌های هنری و زندگی هنرمندان آغاز کرد، اما بعد به سوژه‌های اجتماعی و تاریخی گرایش پیدا کرد.

اوج این فیلم‌ها "شب و مه" (۱۹۵۵) نام دارد که یکی از مؤثرترین فیلم‌ها درباره هولوکاست و اردوگاه‌های کار اجباری رژیم آلمان نازی است. با وجود این درونمایه سنگین و تکان‌دهنده، فیلم آلن رنه اثری ظریف و پراحساس است.

او نشان داد که سینما می‌تواند هولناک‌ترین مضمون‌های روز را با ظرافت و حساسیت فراوان بیان کند. این ویژگی یا مهارت به دستخط سینمای آلن رنه بدل شد.

پیش‌آهنگ سینمای مدرن


آلن رنه در کنار میکل آنجلو آنتونیونی، یکی از دو خالق دستور زبان سینمای مدرن می‌دانند. گفته شده که رنه با دو فیلم سینمایی نخست خود "هیروشیما عشق من" و "سال گذشته در مارین‌باد" سینما را با پیشرفته‌ترین شگردهای رمان مدرن آشتی داد.

فیلم سینمایی "هیروشیما، عشق من" (محصول ۱۹۵۹) بر پایه رمانی از مارگریت دوراس است. فیلم با زبان نامأنوس و داستان "مغشوش" در اولین نمایش برای تماشاگران گیج‌کننده بود، اما راه تازه‌ای در برابر سینمای مدرن قرار داد.

آلن رنه در فیلم بعدی به نام "سال گذشته در مارین‌باد" رویکردی باز هم رادیکال‌تر به روایت نشان داد. فیلمنامه را آلن روب گریه، یکی از پیش‌آهنگان "رمان نو" نوشته بود و فیلم جریان سیال ذهن را به زبان سینمایی "ترجمه" کرد.

با این دو اثر آلن رنه زبان روایت سینمایی را به کارکرد پیچیده ذهن انسان، با تمام نوسان‌ها و آشوب‌هایش نزدیک کرد.

آلن رنه روی هم فیلمساز پرکاری نبود و برای تدارک و تولید هر فیلم مدت زیادی کار می‌کرد.

آثاری که پس از دو فیلم نخست ارائه داد، در قلمرو نقد اجتماعی و تعهد سیاسی قرار دارند و به زبان سینمایی متعارفی روایت می‌شوند: از فیلم موریل یا "زمان بازگشت" (۱۹۶۲) و "جنگ تمام شده" (۱۹۶۵) تا "دایی امریکایی من"(۱۹۷۹).

آلن رنه در آخرین دوره فیلم‌سازی به روایت‌های سبک و مردم‌پسند روی آورد. به ویژه پس از فیلم "ملو" که در سال ۱۹۸۶ به روی پرده رفت و وجهی تازه از سینمای او ارائه داد.

فیلم "همان ترانه قدیمی" (محصول ۱۹۹۷)، فیلمی است شاداب و نشاط‌بخش، به ویژه برای دوستداران موسیقی روز و تصنیف‌های عامه‌پسند.

آلن رنه، که تا همین چند سال پیش فعال بود، بر پایه نمایشنامه‌های آلن اکبورن، درام‌نویس نامی بریتانیایی، چند فیلم کارگردانی کرد که آثاری سرگرم‌کننده با طنزی دلنشین به شمار می‌روند، مانند دو فیلم پیوسته "دود کردن و دود نکردن" (۱۹۹۳).

آخرین فیلم آلن رنه نیز بر پایه نمایشنامه‌ای از آلن اکبورن به نام "زندگی ریلی" ساخته شده است.

در این فیلم همان گروه بازیگرانی شرکت دارند که در تمام فیلم‌های اخیر او حضور دارند، از جمله همسر هنرمندش زابین آزما. فیلم در فرانسه به عنوان "عشق ورزیدن و نوشیدن و آواز خواندن" به نمایش در آمد.

فیلم یادشده در بخش رقابتی آخرین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین حضور داشت و هرچند جایزه خاصی نبرد، اما نشانی افتخاری برای آلن رنه به همراه داشت.

در آخرین فیلم او هیچ نکته برجسته‌ای وجود نداشت و آشکار بود که جشنواره برلین قصد دارد از هنرمندی ستایش کند که در جوانی با نوآوری‌های جسورانه خود زبان سینما را دگرگون کرده بود.