جلوگیری از دسترسی کاربران ایرانی به 'کورسرا' به علت تحریم‌های آمریکا
کاربران در یک کافی‌نت در تهران
وبسایت آموزشی 'کورسرا' که چند میلیون کاربر دارد، اعلام کرده است به خاطر تحریم‌های آمریکا علیه ایران و چند کشور دیگر، ارائه خدمات به دانش‌پذیران این کشورها را متوقف می‌کند.
این وبسایت اعلام کرده که مقررات صادراتی آمریکا، برخی از خدمات از جمله ارائه آموزش اینترنتی را برای کشورهای تحریم‌شده از جمله ایران، کوبا، سودان و سوریه منع کرده است.
کورسرا یکی از موفق‌ترین وبسایت‌های آموزش آزاد روی اینترنت است که در کمتر از دو سال توانسته حدود شش میلیون دانش‌پذیر را جذب کند.
این وبسایت در همکاری با دانشگاه‌ها و موسسات علمی و تحقیقاتی معتبر، صد ها دوره آموزش از راه دور روی اینترنت ارائه می‌کند؛ دوره‌هایی به ویژه در حوزه فیزیک، مهندسی، علوم انسانی، دارو، زیست‌شناسی، علوم اجتماعی، ریاضیات، بازرگانی و علوم رایانه.
شعار کورسرا این است که آموزش عالی را در اختیار هر کس در هر جای جهان بگذارد؛ "بدون محدودیت".
اما با اعلام محدودیت اخیر برای کاربرانی که از کشورهای تحریم‌شده وارد این وبسایت می‌شوند، کورسرا در این باره "ابراز تاسف عمیق" کرده که ناچار است محدودیت‌هایی برای برخی از دانش‌پذیران اعلام کند.
کورسرا در اطلاعیه خود گفته است که در این باره همچنان با وزارت امور خارجه آمریکا و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی این کشور، نهاد ناظر بر اجرای تحریم‌ها، در تماس است تا این محدودیت‌ها را رفع کند.
اعلام این محدودیت، واکنش‌هایی در فضای مجازی برانگیخته است.
گذشته از کاربران ایرانی معترض به این موضوع، تحلیلگران و کنش‌گران حوزه رسانه و اینترنت هم در این باره واکنش نشان دادند.
از جمله علی‌رضا اشراقی، مدرس ارتباطات در دانشگاه کارولینای شمالی و مدیر برنامه ایران موسسه بین‌المللی "گزارشگری جنگ و صلح"، موسسه‌ای که در حوزه آموزش و توسعه در کشورهای مختلف فعالیت می‌کند، در این باره توییت کرد: "ایرانی‌ها برای دو چیز باید از فیلترشکن استفاده کنند. اول سانسور دولتی و دوم هم تحریم‌های آمریکا."
کورسرا در اطلاعیه‌اش گفته است کاربران را بر اساس آدرس اینترنتی (IP) تشخیص می‌دهد و اگر از این کشورهای تحریم‌شده باشند، جلوی دسترسی آنان را می‌گیرد.
با در نظر گرفتن استفاده گسترده از فیلترشکن‌ها و دیگر ابزارهای دور زدن محدودیت‌های اینترنتی در ایران که آدرس اینترنتی کاربران را هم تغییر می‌دهند، به نظر می‌رسد این ابزارها برای دور زدن محدودیت جدید کورسرا هم کارساز باشند.
کاهش 'ریسک'
وبسایت آموزشی عمده کورسرا در حالی درباره مقررات محدودکننده ایالات متحده نوشته است که پیش‌تر در آغاز سال ۱۳۹۲ خورشیدی دولت آمریکا محدودیت‌های تحریمی درباره بخشی از خدمات اینترنتی را لغو کرد.
آن‌زمان وزارت خزانه‌داری آمریکا با ایجاد تسهیلاتی در تحریم‌های ایران، کوبا و سودان، انتقال فناوری‌های اینترنتی برای حمایت از گروه‌های معترض در این کشورها را آزاد کرد.
به این ترتیب شرکت‌های فناوری آمریکایی مجاز به صدور خدمات اینترنتی برای شبکه‌های اجتماعی و ارسال پیامک شدند.
محمود عنایت، پژوهشگر اینترنت و وب فارسی، می‌گوید احتمالا به این دلیل که در اجازه کلی دولت آمریکا درباره ایران اشاره‌ای به ارائه خدمات آموزش الکترونیکی نشده، کورسرا ترجیح داده است که در این باره خطر نکند و خود را در معرض جریمه احتمالی در این باره قرار ندهد.
همچنین کالین اندرسون، پژوهشگر درباره وب ایران، می‌گوید در معافیت‌های اعلام‌شده دولت آمریکا اشاره‌ای به حوزه فعالیت کورسرا نشده و طبیعی است این مجموعه تلاش کرده باشد خود را از مظان نقض تحریم‌های ایران دور نگه دارد.
به گفته آقای اندرسون، معافیت‌های قبلی درباره تحریم‌ها، تبادلات آکادمیک را هم از تحریم‌ها مستثنی کرده بود اما دوره‌های کورسرا شامل شرایط خاص این معافیت نمی‌شود.
محمود عنایت در این باره می‌گوید وبسایت کورسرا می‌تواند در این باره از وزارت خزانه‌داری آمریکا استعلام کند تا موضع دولت ایالات متحده درباره معافیت ارائه خدمات آموزشی مجازی از مقررات تحریمی این کشور علیه ایران روشن شود.
اما به گفته این پژوهشگر، کورسرا احتمالا در این باره تلاشی برای استعلام نکرده است چون اساسا بازار اصلی کورسرا و مخاطبان هدف آن، ایران نبوده و این وبسایت از جمله در خود آمریکا و برخی دیگر از کشورهای در حال توسعه تمرکز کرده است.
کورسرا در حال حاضر به زبان‌های انگلیسی، اسپانیایی، فرانسوی، چینی، عربی، روسی، پرتغالی، ترکی، اوکرایینی، ژاپنی، آلمانی و ایتالیایی آموزش می‌دهد.
چرا آموزش مجازی؟
با گسترش دسترسی جهانی به اینترنت، آموزش مجازی نیز توسعه پیدا کرده و مشتری‌های فراوانی در کشورهای مختلف پیدا کرده است.
در این باره وبسایت‌هایی هم به زبان فارسی فعال بوده‌اند و دوره‌های آموزشی یا سخنرانی‌هایی به صورت آنلاین برگزار می‌کنند.
از جمله وبسایت‌های " کلاس درس"، " تخته سفید"، "د رس‌نامه" و "آموزشکده توانا".
وبسایت توانا از جمله برنامه‌هایی است که برای ارائه این خدمات، از کمک نهادها و دولت‌هایی از جمله وزارت امور خارجه ایالات متحده استفاده می‌کند.
اکبر عطری، از مدیران آموزشکده توانا، بر اهمیت آموزش مجازی برای جامعه ایرانی تاکید می‌کند.
او در عین حال که به موثربودن آموزش رایگان برای افرادی اشاره می‌کند که امکانات مالی مناسب ندارند، می‌گوید سرکوب و محدودیت برای محیط دانشگاهی و فکری در ایران، باعث شده است اهمیت آموزش آنلاین برای کاربران ایرانی بیشتر هم بشود؛ آموزش در محیطی که حکومت‌ها صرفا با مسدود کردن دسترسی به اینترنت می‌توانند جلویش را بگیرند.
هرچند در مورد کورسرا، مقررات تحریمی دولت آمریکا هم مانعی برای دسترسی کاربران از ایران و چند کشور دیگر شده است؛ محدودیتی که این وبسایت آموزشی می‌گوید در پی رفع آن است.