از پناهگاه‌های ضد اتمی در خانه‌های سوییس تا پدافند غیرعامل
از سال ۱۹۶۴ مالکان اماکن مسکونی و کمون‌ها (مناطق شهرداری) مکلف به ساخت پناهگاه شده‌اند.
به گزارش انجمن هسته‌ای جهانی (یکی از گروه‌های مدافع استفاده از انرژی اتمی) چهل و پنج کشور دنیا توجه خاصی به استفاده از انرژی اتمی نشان می دهند که از این میان ۳۱ کشور دارای راکتور اتمی فعال و یا در دست ساخت هستند.
ایالات متحده امریکا به عنوان بزرگترین تولید کننده انرژی هسته ای در راس این کشورها قرار دارد. در این میان، فرانسه، دومین تولید کننده انرژی هسته ای، بلژیک و اسلواکی از انرژی هسته‌ای بعنوان مهمترین منبع تولید برق استفاده می‌کنند.
از بین این کشورها چین، کره جنوبی، سنگاپور و هند پناهگاه‌هایی برای هر گونه خطر هسته‌ای احتمالی ساخته‌اند که در صورت لزوم تا پنجاه درصد جمعیت کشور را پوشش می‌دهد.
در اسراییل با در نظر گرفتن پناهگاه‌های غیر استاندارد، دو سوم جمعیت کشور پوشش داده می‌شود. در سوئد و فنلاند برای حدود هفتاد در صد جمعیت پناهگاه وجود دارد. این درصد اما در اطریش به سی درصد جمعیت و در آلمان به کمتر از سه درصد جمعیت کشور می‌رسد.
اما سوییس تنها کشور دنیاست که می تواند در صورت بروز یک حادثه هسته‌ای و یا جنگ اتمی به هر شهروند خود تختی در یک پناهگاه استاندارد بدهد. اگرچه این پناهگاه‌ها به منظور نجات مردم در برابر حملات نظامی ساخته شده اما می‌توانند برای حوادث دیگر نیزبه طور اضطراری مورد استفاده قرار گیرند.
مواد ۴۵ و ۴۶ قانون قانون امنیت ملی فدرال سوییس
هر شهروند باید دارای یک محل امن بسیار نزدیک به خانه‌اش باشد.
مالکان مجتمع های مسکونی ملزم به ساخت و آماده سازی پناهگاه در هر ساختمان جدید هستند.
در سوییس از سال ۱۹۳۶ به دستور دولت فدرال وقت سیستم هشدار راه اندازی شده است و در صورت بروز حادثه در سراسر کشور آژیر خطر به صدا درخواهند آمد.
هر سال در اولین چهارشنبه ماه فوریه از ساعت ۱۳:۳۰ تا ساعت ۱۵ آژیرها برای آزمایش در مراحل مختلف به صدا در می آیند. این وقت از سال اما برای برخی مردم خوش طبع بهانه خوبی برای نگران کردن دوستان فراموشکارشان هم هست.
بعضی هم به شوخی این ساعت از سال را بهترین وقت برای حمله دشمن احتمالی می‌دانند. این کشورکوچک بیش از هشت هزار آژیر خطر دارد (هفتصد آژیر خطر در مناطق دارای سد آب) و تا پایان سال ۲۰۱۵ پنج هزار آژیر جدید هم اضافه خواهد شد. به توصیه وبسایت سازمان فدرال ایمنی مردمی سوییس، باید با شنیدن این آژیر از رادیو اطلاعات لازم را به دست آورد.
آشپزخانه یک پناهگاه عمومی در سویس
تا سال ۲۰۱۱ در سوییس ۳۵۴۵۰۰ پناهگاه خصوصی در خانه‌ها ، موسسات و بیمارستان‌ها و ۵۵۰۰ پناهگاه عمومی ساخته شده؛ این به معنی آن است که ساین کشور برای جمعیت ۷ میلیونی خود ۸ میلیون و هشتصد هزار محل امن دارد.
کورت مونگر مدیر ارتباطات اداره فدرال امنیت ملی سوییس می‌گوید: "در سال ۱۹۷۰ جزییات فنی ساخت پناهگاه‌ها نیز به این قانون اضافه شد و به این ترتیب پناهگاه‌ها با دقت بیشتری ساخته می‌شوند."
"در سال ۲۰۱۱ پارلمان سوییس با بازنگری این قانون فدرال بخشی از آن را به صورتی تغییر داد که تنها مجتمع‌هایی که دست کم ۳۸ اتاق دارند ملزم به ساخت چنین پناهگاه‌هایی باشند."
سوییس سال‌هاست به اجرای بزرگترین سیستم دفاعی دنیا علاقه نشان می‌دهد و برای مثال تونل زوننبرگ که در شهر لوتسرن ساخته شد گنجایش پناه دادن به ۲۰ هزار تن را داشت.
این زیرساخت شامل دو تونل آزادراهی است که با بسته شدن درهایی به پهنای یک و نیم متر به پناهگاه ضد هسته‌ای تبدیل می‌شد. در هفت طبقه بالای این تونل که در سال ۱۹۷۶ افتتاح شد، یک بیمارستان، یک سالن تئاتر، یک استودیوی رادیو و یک پست مراقبت قرار داشت.
ماده ۳۷ فرمان دولت فدرال سویس
۱ـ پناهگاه باید حداقل ضامن امنیت ساکنان دربرابر اسلحه مدرن باشد؛ به ویژه در برابر:
الف ـ همه اثرات تسلیحات مدرن هسته‌ای در فاصله‌ای از مرکز انفجار که قدرت آن تقریبا به ۱۰۰ کیلو پاسکال (واحد سنجش فشار) برسد.
ب ـ نفوذ مواد شیمیایی و آلوده‌کننده‌های بیولوژیک جنگی
ج ـ اثرات جانبی جنگ افزارهای متعارف ساکنان
با این وجود در سال ۲۰۰۵ پیر کوهلر طرحی مبنی بر لغو قانون ساخت اجباری پناهگاه‌های خصوصی به پارلمان سوییس پیشنهاد داد که با وجود پذیرش اولیه، در نهایت مجلس آن را رد کرد. پس از حادثه فوکوشیما، پارلمان سوییس برای حفظ این قانون مصمم تر شد.
اما تونل زوننبرگ در سال ۲۰۰۶ به دلیل عدم قابلیت آزمایش سالیانه درها و بی توجهی به وضعیت روانی ۲۰ هزار انسانی که تصور می‌شد به هنگام حادثه در آن جمع شوند، منحل شد.
کشورهای دیگر
متعجب از اینهمه نظم و آمادگی به سراغ دومین کشور تولید کننده انرژی هسته‌ای رفتم. مدیر ماموریت امنیت ملی دربرابر خطرات هسته ای فرانسه، برتراند دومانگتی گفت: "سیستم ایمنی ملی فرانسه هیچ پناهگاه ضد اتمی در برابر حوادث هسته‌ای در نظر نمی‌گیرد."
به او گفتم: "از آنجا که همیشه احتمال خطا وجود دارد، اگر زمانی حادثه‌ای صنعتی رخ دهد چه اقدامی می کنید؟"
حادثه نیروگاه اتمی فوکوشیما توجه را به حوادث هسته ای جلب کرد
او با خونسردی گفت: "ایمنی ملی در مواجهه با حوادث اتمی در چارچوب معیارهای جهانی تعیین شده است و درنتیجه هیچ پناهگاهی لازم نیست. امنیت ملی شامل این سه اقدام اضطراری بر حسب موقعیت است:
۱) پناه گرفتن در خانه و هشیار بودن
۲) تخلیه محل
۳) جذب ید پایدار
پرسیدم: "با وجود کشورهایی مانند سوییس، آیا نبود پناهگاه ضد اتمی عمومی در فرانسه به معنی بی توجهی به حقوق شهروندی نیست؟"
او تاکید کرد: "فرانسه این سه اقدام ضروری را در حقوق شهروندی گنجانده است."
به اعتقاد مدیر ایمنی ملی فرانسه حادثه عظیم فوکوشیما مؤید ضرورت و بسنده بودن این سه اقدام فوری بوده است.
با تماسی که با سازمان ایمنی ملی ژاپن برقرار کردم بسختی توانستم به آنها توضیح دهم که پناهگاه ضداتمی چیست که البته با توضیح اینکه در ژاپن چنین پناهگاه‌هایی ساخته نمی‌شود از مصاحبه خودداری کردند.
ایران
پدافند غیرعامل در ایران به خطرات حوادث هسته‌ای توجهی نشان نمی‌دهد
در هفته گذشته در ایران به مناسبت پدافند غیرعامل مانورهایی در مدارس و برخی ادارات دولتی برگزار شد. به گزارش وبسایت سازمان پدافند غیرعامل کشور، پدافند غیرعامل به مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌ای گفته می شود که موجب کاهش آسیب پذیری در بحران می گردد. در میان اقداماتذکر شده، جای خالی آموزش دفاع غیرنظامی دربرابر تسلیحات نظامی مدرن به شدت به چشم می‌خورد.
این در حالیست که آموزش کمک‌های اولیه که از مانورهای اصلی این سازمان بوده، در برخی کشورها جایی در سیستم آموزشی ابتدایی تا متوسطه پیدا کرده است و در بعضی دیگر شهروندان به بهانه‌های مختلف از جمله گرفتن گواهینامه رانندگی موظف هستند آموزش هایی در این مورد ببینند.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد هشت رزمایش سازمان پدافند غیرعامل ایران بیشتر با تمرکز بر آموزش دفاع از تجهیزات فنی کشور برگزار شده باشد؛ مانند رزمایش برق جماران و صدا و سیما یا پدافند سایبری؛ مانورهایی که هر سازمان اروپایی برای ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها، اصولا موظف به اجرای آن است.
ده سال از شروع مذاکرات انرژی هسته‌ای ایران با گروه پنج باضافه یک می گذرد. درحالیکه نگرانی ها درمورد این مذاکرات هرسال بیش از پیش شده، به نظر می‌رسد درباره خطرات احتمالی یک راکتور فعال به هنگام حادثه صنعتی، طبیعی یا جنگ و چگونگی نجات شهروندان، اطلاع رسانی بسیار اندک بوده یا اصلا انجام نشده است.
این در حالیست که غلامرضا جلالی رئیس سازمان پدافند غیر عامل ایران گفته است: "ما امروز جایگاه یکم تا پنجم را در حوزه های مختلف پدافندی در دنیا داریم و البته این ممکن است به این دلیل باشد که یا کشورهای دیگر تهدیدات ما را ندارند و یا اینکه از الگوی سایر کشورها استفاده می کنند."