نسخه سنتی برای سلامت کبد
در این مقاله سعی بر آن داریم که با معرفی چند گیاه دارویی که به طور عمومی به تقویت کبد کمک می‌کنند بپردازیم.
کبد عضوی است که امروزه توجه بسیاری از دانشمندان را معطوف خود کرده است و دلیل آن شیوع بیماری‌های کبدی در جوامع امروزی است. بیماری‌هایی که شاید نام آن‌ها نتوانند به اندازه نام سرطان‌ها ترس را در وجود انسان بیندازند اما در پاره‌ای مواقع عملکردی بسیار ویرانگرتر از سرطان‌ها دارند. از مهم‌ترین و رایج‌ترین بیماری‌های کبدی می‌توانیم به انواع هپاتیت، نارسایی‌ها و اختلالات کبدی و همچنین قولنج‌های کبدی اشاره کنیم. در این مقاله سعی بر آن داریم که با معرفی چند گیاه دارویی که به طور عمومی به تقویت کبد کمک می‌کنند بپردازیم.
گیاه ماریتیغال یا خار مریم
بی‌شک هیچ گیاهی به اندازه گیاه خار مریم نتوانسته است نظر متخصصین طب سنتی و گیاهان دارویی را در رابطه با درمان بیماری‌های کبدی به خود جلب کند. بدون شک همه ما در اواخر بهار، در کنار جاده‌ها و صحراها گیاه خاردار بسیار زیبایی را دیده‌ایم که سرشاخه‌های گرد تیغ‌دار سبز آن مزین به گلی است که به صورت یک کلاه بنفش خوش‌رنگ و زیبا روی آن قرار گرفته است و کاملا در بین گیاهان دیگر صحرا جلوه‌گری می‌کند. گاهی بعضی از دشت‌ها یک پارچه پوشیده از این گیاه زیبا می‌شوند. این گیاه متعلق به خانواده آفتابگردان (compositae) است. استفاده دارویی از این گیاه در دوران معاصر به سال 1968 بر می‌گردد. هنگامی که برای نخستین بار فلاونوئیدهای اصلی ماریتیغال (از جمله سیلیبین، سیلی کریستین و سیلی دیانین) شناسایی شده و در مجموع بنام سیلیمارین معرفی شدند. بیشترین میزان سیلیمارین در دانه‌های رسیده این گیاه وجود دارد. از موارد مصرف این گیاه می‌توان به کمک به بهبود هپاتیت A, B و C، خواص ضد سرطانی و آنتی‌اکسیدانی این گیاه، جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا و کمک به بهبود سوءهاضمه اشاره کرد.
امروزه عصاره و قرص این گیاه توسط شرکت‌های مختلف دارویی تهیه شده است و در داروخانه‌ها عرضه می‌گردد. بهترین و ایمن‌ترین روش مصرف این گیاه، استفاده از عصاره و قرص این گیاه می‌باشد. تاکنون منع مصرف خاصی در استفاده از این گیاه شناخته نشده است و عوارض جانبی نیز دیده نشده است و فقط یک اثر ملین ملایم همراه با مصرف داروهای مربوطه دیده می‌شود. درباره اثر آن در دوران بارداری و شیردهی تا کنون گزارش خاصی دریافت نشده است اما بهتر است افرادی که به گیاهان خانواده کاسنی حساسیت نشان می‌دهند از مصرف این گیاه پرهیز کنند.
توصیه‌ها و نسخه‌های کوتاه
* جهت تقویت کبد از خوردن اسفناج و چربی‌ها پرهیز کنید.
* خوراکی‌هایی که کبد را تقویت می‌کنند شامل این موارد می‌باشند: آب کدو، آب خرفه، آب انار، آب خیار، آب کاسنی تازه، لعاب اسفرزه، شربت لیمو، شربت سکنجبین، سکنجبین به‌لیمو، شیره چهارتخمه، روغن زیتون، به شیرین و خام، زیره سیاه، آب دمکرده رقیق شاهتره، آب دمکرده بادرنجبویه، آب دمکرده سنبل الطیب، ترنجبین، ماءالشعیر، شربت غوره، آب عناب، آب زرشک و.....
* جهت تقویت کبد تباشیر هندی، گل محمدی (از هر کدام 5 مثقال)، تخم کاسنی، تخم خرفه (از هر کدام 3 مثقال)، ریوند چینی و تخم کرفس (از هر کدام 2 مثقال)، همه را مخلوط کنید و بجوشانید. آب آن را کمی صاف کنید و مقداری چهارتخمه (تخم خیار، تخم گرمک، تخم هندوانه و تخم کدو) کوبیده شده را به آن اضافه کنید و هر صبح قبل از صبحانه مقداری از آن را میل نمایید.
* جهت تقویت کبد تباشیر هندی کوبیده شده، آب جوشانده ریشه کاسنی، لعاب اسفرزه و سکنجبین را مخلوط کنید و شب قبل از خواب میل نمایید. در صورتی که یک فرد سرد مزاج می‌باشید نارسایی کبد در شما دارای علائمی مانند گرفتگی رنگ چهره، سفیدی رنگ زبان و لب‌ها، کم رنگ بودن ادرار، کم بودن مدفوع و سفیدی رنگ آن و کمی احساس عطش می‌باشد. شما می‌توانید هر صبح و عصر 5 گرم رازیانه را با 5 گرم تاج ریزی بجوشانید، بعد آن را صاف کرده و با مقداری گل قند عسلی مخلوط کرده و بخورید. در صورتی که یک فرد گرم مزاج می‌باشید برای درمان نارسایی کبد بهترین کار این است که ابتدا مقداری خون کم کنید، دوم با جوشانده هلیله و مغز فلوس عمل پاک‌سازی را انجام دهید و در گام سوم هر روز 20 گرم عناب نیمکوب شده را بجوشانید، بعد آن را صاف و با سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.
کاسنی
کشت و کار این گیاه از دوران باستان جهت مصرف برگ آن برای سالاد انجام می‌شده است. برگ این گیاه به همراه سرکه و یا روغن‌های مختلف به عنوان سالاد همراه غذا مصرف می‌شده است. در سال‌های دور در اروپا از دم کرده ریشه این گیاه به عنوان جایگزینی برای قهوه استفاده می‌شده است. هر چند که قدمت کاربرد دارویی این گیاه بسیار طولانی است اما به طور کلی این گیاه پیش از این که به عنوان یک گیاه باارزش دارویی بالا مطرح گردد به عنوان یک گیاه خوردنی و غذایی مطرح بوده است.
این گیاه طبیعت سرد و تر دارد. بخش‌های قابل‌استفاده از این گیاه گل‌ها، برگ‌ها، ریشه و بذر گیاه هستند. برگ‌های این گیاه تا حدودی تلخ‌مزه هستند که این مزه تلخ در زمان گل دادن گیاه افزایش می‌یابد. معمولاً با عملیات ویژه‌ای مانند پوشاندن برگ‌ها به وسیله کاغذهای ویژه و ایجاد مانع برای رسیدن نور به برگ‌ها اسباب سفید شدن برگ گیاه و کاهش مزه تلخ برگ‌ها را فراهم می‌کنند اما باید به این مسئله نیز توجه کرد درحالی‌که مزه تلخ برگ‌ها کاهش می‌یابد میزان ویتامین‌ها و مواد معدنی برگ‌ها نیز کاهش می‌یابد. در هر 100 گرم برگ خشک این گیاه 290 کالری انرژی، 6/24 گرم پروتئین، 9/2 گرم چربی، 4/59 گرم کربوهیدرات، 13 گرم فیبر و 13 گرم خاکستر وجود دارد. مواد معدنی این گیاه شامل کلسیم، فسفر، آهن، منیزیم، سدیم، پتاسیم و روی می‌باشند. همچنین ویتامین‌های این گیاه شامل ویتامین A، تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، نیاسین و B6 می‌باشند. این گیاه دارای ارزش درمانی و دارویی بالایی به خصوص برای کبد و دستگاه گوارش می‌باشد و همین ویژگی باعث شده است که امروزه دارای جایی ثابت در رژیم‌های دارویی و غذایی داشته باشد.
ریشه و برگ گیاه دارای خاصیت اشتهاآور، ادرارآور، ملین، کمک‌کننده به هضم غذا، کاهنده قند خون و مقوی است. ثابت شده است که عصاره ریشه این گیاه دارای اثرات درمانی بسیار مفیدی برای درمان یرقان، نقرس و روماتیسم می‌باشد. ترکیبات محلول در آب کاسنی، خاصیت مسکن دارند و بعضی از قندهای موجود در آن دارای خاصیت افرایش میکروب مفید و کاهش باکتری بیماری در روده می‌باشند. مطالعات و تحقیقات جدید بر روی خواص درمانی این گیاه نشان می‌دهد که برخی ترکیبات موجود در کاسنی، در مشکلاتی از جمله یبوست، اسهال‌های میکروبی، سرطان و بیماری‌های قلبی- عروقی، می‌توانند موثر باشد. از مهم‌ترین اثرات مفید کاسنی، حفاظت کبد در برابر سموم کبدی است و این اثر با ماده‌ای به نام تتراکلروکربن به اثبات رسیده است. ابن‌سینا در مورد گیاه کاسنی و خواص آن گفته است که کاسنی برطرف‌کننده تشنگی مفرط، مدر صفرا، تب‌بر، مۆثر در درمان دیفتری، تصفیه خون و برای درمان بیماری‌های پوستی مفید است. گیاه کاسنی، مانند سایر گیاهان ممکن است، عوارض محدودی ایجاد کند که مصرف آن می‌تواند در مواقعی موجب بروز حساسیت‌های پوستی و ایجاد درماتیت و این واکنش‌های پوستی مربوط به ترکیبات لاکتونی موجود در کاسنی شود.