لحظه‌ به‌ لحظه با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ - لینک به روز میشود

شصت سال پیش، در جریان وقایع منتهی به کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، اگر خبرنگاری در تهران می‌خواست آنچه را می‌گذشت به سبک این روزهای ما، «لحظه‌به‌لحظه» گزارش کند، نتیجه چه می‌شد؟

این تجربه‌ای است که می‌خواهیم آن را بازسازی کنیم. برای این کار ناچاریم وقایع را به ترتیب وقوع و بر اساس اطلاعاتی که در زمان وقوع ممکن بود در اختیار باشد مرور کنیم.

در نتیجه گاه مجبور شده‌ایم از اطلاعاتی که در طول شصت سال گذشته و در اثر گذر زمان، تحقیقات مفصل و انتشار اسناد به دست آمده است صرف‌نظر کنیم.

هر جمله‌ای که نوشته شده بر اساس اطلاعاتی است که تا همان ساعت در دسترس بوده. صدها کتاب و مقاله و ساعت‌ها بحث، نکات بسیاری را روشن کرده که بدیهی است در همان زمان کسی از آن آگاهی نداشته است. ساعت ها به وقت تهران است.

برای تدارک این مجموعه عمدتا به شماره‌های وقت روزنامه‌های اطلاعات و باختر امروز، نشریه فردوسی، خاطرات دکتر حسین فاطمی و مظفر بقایی، کتاب‌های ایران بین دو انقلاب (یرواند آبراهامیان)، همه مردان شاه (استیون کینزر)، حاکمیت ملی و دشمنان آن (فخرالدین عظیمی) و مقالات مارک گازیوروسکی متکی بوده‌ایم.

این کار برای ما تجربه‌ای است تازه و امیدواریم برای خوانندگان بی‌بی‌سی فارسی هم جالب و مفید باشد.

۱۸۱۵

منزل دکتر مصدق را غارت کردند. ویرانه ای بیش نمانده.


۱۸۰۵

گزارش از شیراز و اصفهان و شاهرود و همدان و نیشابور و نوشهر و دیگر جاها رسیده که هواداران شاه بعد اعلامیه سرلشکر زاهدی از رادیو به خیابان آمده اند.

۱۷۵۰

از قرار معلوم در منزل دکتر مصدق را شکسته و داخل شده اند. نه از خودش خبری بوده نه از دکتر صدیقی و دکتر شایگان و دکتر فاطمی.


۱۷۳۰

از جاهای مختلف تهران خبر رسیده که بعد پیام سرلشکر زاهدی طرفداران شاه همان سوار بر کامیون و تانک و اتوبوس جشن گرفته اند.

۱۷۲۰

بعد از سرلشکر زاهدی شاهپور حمیدرضا، برادر شاه، از رادیو صحبت کرد. گفت «ملت با خون خود نهال آزادی را آبیاری نموده و با یک قیام مردانه استقلال وطن عزیز را حفظ نمودید.» دست آخر هم گفت زنده باد محمدرضا شاه پهلوی.


۱۷۱۰

سرلشکر زاهدی صحبت می کند. اسمی از دکتر مصدق نیاورد. اما گفت «بر حسب امر اعلیحضرت همایون شاهنشاه سمت نخست وزیری را پذیرفته ام». بعد هم برنامه هایش را اعلام کرد.


۱۶۵۵

میراشرافی گفت مصدق فرار کرده و سرلشکر زاهدی به عنوان نخست وزیر به زودی صحبت می کند


۱۶۵۰

رادیو راه افتاد. صدای میراشرافی، نماینده مجلس، که با افرادی همچون شمس قنات آبادی و محمود مسگر و شعبان جعفری و طیب حاج رضایی و حسن عرب پیش قراول بود در تظاهرات امروز صبح، به گوش می‌رسد.


۱۶۳۵

خبر رسیده که با رگبار و گلوله تانک منزل نخست وزیر را زده اند. ملحفه سفیدی هم گویا از داخل نشان داده اند که کارگر نیافتاده


۱۶۲۰

علی الظاهر شایعه دیشب صحیح بوده: سرباز و تانک از کرمانشاه به حمایت از طرفداران شاه در راه تهران است.


۱۶۰۰

رادیو کماکان قطع است. مردم نگرانند.


۱۵۵۵

در میدان توپخانه، گروهی به جای مجسمه های شاه سابق که دیروز کسان دیگری پایین

کشیده بودند، عکس شاه بالا برده اند.


۱۵۴۰

کسانی می گویند زاهدی دیده شده سوار بر تانک.


۱۵۳۰

درگیری در منزل نخست وزیر شدیدتر شده. محافظان تیراندازی کرده اند. چندین نفر مجروح و کشته شده اند. خبر رسیده سرباز و تانک به آنجا رفته برای یاری مهاجمان.


۱۵۱۰

برنامه های رادیو به کل قطع است.


۱۵۰۵

از پریشب سرباز و تانک گذاشته بودند جلوی رادیو برای محافظت. از قرار معلوم هیچکدام مقاومتی نکرده، هم آواز با مهاجمان شده اند.


۱۵۰۰

ایستگاه بی سیم و رادیو هم تصرف شد.


۱۴۴۵

گویا ستاد ارتش را هم گرفته اند، دستگیر شدگان دو سه روز اخیر هم آزاد شده اند، از جمله باتمانقلیج و نصیری. از سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد، خبر نیامده


۱۴۳۰

خبر آمده که شهربانی را گرفته اند. سرباز و مردم، با تانک و سلاح.


۱۴۱۰

اطراف منزل نخست وزیر تیراندازی شده. ظاهرا از سوی محافظین که سنگر ساخته اند.


۱۳۴۵

شایع شده کسانی سرلشکر زاهدی را بیرون دیده اند.


۱۳۲۰

اغلب کسبه جلوی مغازه ایستاده اند. جرأت باز کردن ندارند از ترس آشوب.



۱۳۱۰

جمعیت در خیابان زیاد است، اما بخشی عاطلند. تظاهرات بیشتر توسط قوای انتظامی جلو می رود.


۱۳۰۰

ظاهرا به روزنامه های توفیق و حاجی بابا هم حمله شده. آتش هم انداخته اند.


۱۲۳۰

خیابان کاخ هم جمعیت رفته. علی الظاهر دسته ای تا خیابان حشمت الدوله نزدیک منزل نخست وزیر هم رسیده، اما محافظت زیاد بوده عقب نشسته.


۱۲۱۵

می گویند روزنامه «داد» که مال عمید نوروزی است در صحفه اول نامه عزل دکتر مصدق را (مورخ ۲۲ مرداد) چاپ کرده، نسخه هایش بین سربازها دست به دست می شده.
 

۱۲۰۰

رادیو تهران انگار از مملکت دیگری پخش می شود. حرفی از آشوب ها نیست.


۱۱۴۰

ظاهرا جمعیتی به سمت اداره تبلیغات در میدان ارک رفته و آنجا را اشغال کرده است.


۱۱۲۰

به کامیون ها و اتوبوس ها تانک هم اضافه شده. نظامی و غیرنظامی سوارند. اغلب «زنده باد شاه» می گویند.
 

۱۱۰۰

مرکز شهر آدم زیاد است. اکثر نظاره می کنند، بقیه غوغا. سرباز و پاسبان به جای انتظام هیزم به آتش چوب به دستان و روضه خوان ها می ریزد. از دولت هم صدایی نیست. حتی رادیو تهران هم خبر آشوب و حمله ها را نمی دهد.


۱۰۴۵

به روزنامه باختر امروز دکتر فاطمی هم حمله شده. گویا آتش زده و غارت کرده اند.


۱۰۳۵

خبر رسیده که دسته ای ریخته اند به روزنامه شهباز و روزنامه شورش. شکسته اند و آتش زده اند.

۱۰۳۰

به مرکز حزب پان ایرانیست و حزب نیروی سوم هم حمله شده. شکسته اند و غارت کرده اند.


۱۰۲۰

مردمی که تهاجم می کنند اغلب شعار علیه «توده» می دهند. برخی چوب دارند. سرباز و پاسبان همه جا حاضر است و علنا همراهی و هماهنگی می کند.
 

۱۰۱۰

جمعیت به مرکز حزب ایران حمله کرده اند. در و پنجره ها را شکسته اند. گویا چند نفر هم داخل حزب مجروح شده اند.


۰۹۴۰

ظاهرا سمت بازار هم دسته هایی راه افتاده اند سمت بالا، با سرکردگی پهلوان ها و زورخانه ای ها. بعضی کسبه دکاکین را بسته اند از نگرانی آشوب و غارت.


۰۹۳۰

هم کامیون ها بیشتر شده هم جمعیت آدم ها، هم نظامی ها.


۰۹۱۵

عده ای با چوب دستی های بزرگ به جمعیت اضافه شده اند. همین طور تعدادی سرباز و پاسبان و چند کامیون. سربازها هم شعار می دهند و معلوم است برای مقابله نیامده اند.


۰۸۴۰

جمعیت ظاهرا به سمت میدان سپه می روند. طرفداران شاه هستند و مخالفان جریان چپ، چون شعار «زنده باد شاه» و «مرگ بر توده» می دهند.


۰۸:۱۵

از صبح اول وقت دسته هایی از مردم از خانه بیرون آمده اند، علی الخصوص طرفداران شاه، در حواشی و جنوب پایتخت.


۰۷:۴۰

جایزه هم که معین کردند برای خبر گرفتن از سرلشکر زاهدی، اثر نداشت. همچنان معلوم نیست کجاست. از چند نماینده اقلیت و آیت الله کاشانی هم خبری نیست.


۰۷:۱۰

جلسه ای دیروز عصر برای تعیین «فرمول» کار تشکیل شورای سلطنتی برقرار شده بود، اما تا آخر شب خبری از آن بیرون نیامد. رادیو هم در خبر اول وقت چیزی نگفت.

 

۰۰۲۰

شایعه دیگری هم بود امشب که سرلشکر زاهدی به سمت جنوب رفته و می خواهد از خوزستان ادعای دولت کند. البته که اینها هیچکدام قابل اعتنا نیست. خیلی ها منتظر حرف دولت و دکتر مصدق اند، بلکه فردا.


٢٨ مرداد

۰۰۱۰

شایعه عجیب تر که می گویند از کرمانشاه و اصفهان ارتشی ها مخالف دولت سمت تهران می آیند.

۲۳۳۰

امشب چیزی که به چشم می آمد ضدیت با توده ای ها بود که آتشش تیز شده. به جز حمله به چند مرکزشان، هر کسی را که ظن هواداری به او می رفت می زدند. وضع به نسبت دیروز طوری شده که دیگر از طرفدار دولت و شعار له مصدق اثری باقی نمانده. سربازها هم که تند شده اند با فرمان فرمانداری نظامی


۲۲۴۵

از جمع خبرهای امروز می شود به حتم گفت ده ها نفر، بلکه صدها نفر، بازداشت شده اند.


۲۲۳۰

بازار شایعه امروز و امشب رونق داشت. به خلاف دیشب و پریشب همه جا نگرانی و التهاب هست. اگرچه در خیابان ها کسی نیست.


۲۲۰۰

باز هم شایعه: در شهر پیچیده که به سربازخانه ها دستور داده بودند امشب مراسم شامگاه اجرا نکنند.


۲۱۴۵

شایع شده که گروهی قصد داشته اند پرچم حزب توده را بر فراز عمارت شهرداری بلند کنند. اما مامور و نگهبان بوده، درگیر شده، نگذاشتند.

۲۱۳۰

کمی پیشتر عده ای از اهای جنوب شهر به سمت مرکز آمده تجمع کرده بودند. ظاهرا شایع شده بوده افراد چپ قصد کندن لوحه خیابان ها و عوض کردن اسامی را دارند. این ها هم آمده بوده اند برای جلوگیری.


۲۱۱۵

ظاهرا کسانی به طرفداری شاه به چند مرکز توده ای ها حمله کرده اند. اثاثیه را به تاراج برده اند


۲۱۰۰

طرفداران شاه از حوالی عصر رو به ازدیادند. پریروز کلا اثری ازشان نبود. دیروز هم کمتر بودند. امروز بعد فرمان و حمله سربازها انگار قوت قلب گرفته اند


۲۰۱۵

حال و هوای پایتخت به کلی تغییر کرده. از طرف عصر نظامیان و پاسبانان به مردم هجوم می آورند. بیشتر به چپ ها. ظاهرا دولت نگران اغتشاشات بوده که فرمان منع تظاهرات را صادر کرده، اما بی نظمی بیشتر شده

۲۰۰۰

کمی قبل جمعیت زیادی، بیشتر جوان و هوادار حزب توده گویا، در میدان سپه شعار می داده اند. سربازها با کامیون آمده اند همه را با باتوم و تفنگ متفرق کرده اند. ظاهرا سربازها فریاد می کرده اند «زنده باد شاه، مرده باد خائنین


 

۱۸۴۵

از چند جای پایتخت خبر رسیده سربازهای طرفدار سلطنت هر کس روزنامه «مردم» که ارگان حزب توده است می فروخته، گرفته اند. هر روزنامه ای هم که علیه شاه نوشته بوده از روزنامه فروش می گرفته پاره می کردند


۱۸۱۵

خبر رسیده دسته های نیروی انتظامی در لاله زار، استانبول، نادری، فردوسی، منوچهری و شاه آباد دنبال مردم می کرده و «برقرار باید سلطنت» می گفته اند


۱۷۰۰

رویتر در لندن گزارشی داده در مورد اوضاع ایران. علی الظاهر ناراضی اند و اشاره به نقش شوروی دارند. به نقل از مقام های ناشناس نوشته است که مصدق می خواهد از چپ ها (حزب توده) کمک بخواهد، در عوض فعالیت شان را آزاد کند. در گزارش دکتر مصدق را «دیکتاتور» امروز ایران خوانده


۱۶۱۰

پیرو خبر قبلی، یک مقام مطلع در فرمانداری گفته از امروز از هر نوع تظاهرات «با شدت» جلوگیری خواهد شد


 

۱۶۰۰

فرمانداری نظامی اعلامیه ای صادر کرده و تظاهرات را که پریروز و به خصوص دیروز خسارات داشت منع کرده. متن اعلامیه

چون در تظاهرات روزهای اخیر شهرستان تهران عده ای از اشخاص ماجراجو از موقعیت سوء استفاده نموده و به بعضی از مغازه ها حمله کرده و بدین ترتیب رفته رفته موجبات ناراحتی مردم را فراهم نموده اند لذا فرمانداری نظامی باطلاع عموم می رساند که هر نوع تظاهری بدون جلب موافقت قبلی فرمانداری ممنوع بوده و به مامورین انتظامی دستور داده شده است که متخلفین را دستگیر و طبق مغررات تحت پیگرد قرار دهند


۱۵۰۰

گزارش شده هندرسون، سفیر کبیر آمریکا که دیروز عصر به تهران مراجعت کرده بود، امروز بعد از ظهر به خانه نخست وزیر رفته. خبری از جلسه شان نیست


۱۴۳۰

دکتر فاطمی: ارسال نامه عزل از طرف شاه به نخست وزیر به وسیله سرهنگ نصیری در شب کودتا مورد تکذیب است


 

۱۴۲۵

دکتر فاطمی: ممکن است بعد از عقیم ماندن توطئه کودتا خود شاه فراری یا عوامل کودتای او هر مطلبی را عنوان نمایند ولی حقیقت را که میلیونها نفر مردم ایران شاهد آن بوده اند نمی توان مخفی نگاه داشت


 

۱۴۲۰

دکتر فاطمی: در مورد سوالی که راجع به ادعای سرلشکر فراری زاهدی مبنی بر در دست داشتن فرمان نخست وزیر به تاریخ ۲۲ مرداد نمودید، در جواب عرض می کنم که اگر چنین مطلبی صحت داشته باشد چطور بوده است که روزهای ۲۲ و ۲۳ و ۲۴ مرداد این ورقه ادعائی ابراز نشده؟


۱۴۱۵

دکتر فاطمی در کنفرانس مطبوعاتی: امروز ساعت هفت بامداد شاه فراری و ثریا به وسیله هواپیمای شرکت انگلیسی بی-او-ا-سی از فرودگاه بغداد پرواز کردند


۱۳۳۰

جلسه فراکسیون با نخست وزیر تمام شد. دکتر سنجابی که بیرون آمد از منزل نخست وزیر سوال ها را حوله کرد به دکتر شایگان. او هم حرف های مبهمی زد. علی الظاهر نظرشان این است که فعلا شورای سلطنتی تشکیل شود. پنج بعد از ظهر قرار است جلسه دیگری باشد برای توافق روی «فرمول» کار


۱۳۲۰

فرمانداری نظامی سرهنگ بازنشسته فرزانگان را هم احضار کرده. بیست و چهار ساعت مهلت داده اند خودش را معرفی کند


۱۳۰۰

خبرگزاری فرانسه به نقل از یک مقام ارشد گزارش کرده که شاه مایل است در ایتالیا یا سوئیس اقامت کند و فعلا به ایران برنمی گردد


۱۲۵۵

دکتر فاطمی، وزیر خارجه و سخنگوی دولت، ساعتی دیگر کنفرانس مطبوعاتی خواهد داشت


۱۲۴۰

دو ساعت گذشته از جلسه منزل نخست وزیر خبری بیرون نیامده. ظاهرا به جز مهندس رضوی، از همان صبح اول وقت دکتر شایگان و دکتر سنجابی و نریمان و مهندس زیرک زاده و مهندس حسیبی هم آنجا بوده اند


۱۲۱۵

کمیسیون امنیت کشور ساعتی پیش تشکیل شده. دکتر صدیقی، وزیر کشور، سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد ارتش، سرتیپ امینی، فرمانده کل ژاندارمری، سرتیپ مدبر، رئیس کل شهربانی، سرهنگ اشرفی، فرماندار نظامی، حضور داشته اند. موضوع جریانات اخیر و جلوگیری از حوادث احتمالی بعدی بوده


۱۱۳۰

گزارش که می رسد از کارخانه ها وضع نا آرام است. امروز صبح در کارخانه های سیمان و سیلو و چیت سازی درگیری شده. بعضی کارگران دست از کار کشیده اند برای همدردی با کارگران زندانی


۱۱۲۰

تا دیشب شایع بود که زاهدی از تهران خارج شده ولی حالا می گویند جایی در پایتخت مخفی است و خبرنگار آمریکایی او را در مخفی گاهش دیده است. اینها یا دروغ می گویند که زاهدی را دیده اند و حکم نخست وزیری را به ایشان نشان داده، یا اگر راست می گویند پس می دانند او کجاست

(مورخ 22 مرداد)


۱۱۱۵

فرمانداری نظامی یکصد هزار ریال جایزه گذاشته برای هر کس که از محل سرلشکر زاهدی خبر بدهد
یکشنبه 18 اوت 2013 - 27 مرداد 1392

۱۱۰۰

رویتر خبر دیگری داده که شاه در رم توقف کرده. ظاهرا مقصد نهایی نامعلوم است


۱۰۴۵

خبر رسیده که تظاهر کنندگان در رشت نام خیابان ها را هم کنده و عوض کرده اند. ظاهرا به جای خیابان های شاه، پهلوی، و رضا شاه کبیر گذاشته اند ملت، ۲۵ مرداد و مصدق کبیر


۱۰۴۰

امروز صبح در رشت عده از اعضای حزب ایران و حزب توده مجسمه میدان شهرداری را پایین کشیدند. در درگیری با سربازها چند نفر مجروح شدند که حال دو نفر خطرناک است


۱۰۳۰

چون مهندس رضوی از منزل دکتر مصدق نیامد، بقیه هم می روند آنجا برای جلسه. مخبرین حالا جلوی منزل نخست وزیر جمع می شوند. تا به این لحظه این آقایان دیده شده اند: حاج سید جوادی، شبستری، قشقائی، جلالی موسوی، دکتر ملکی، اقبال، ریگی، روحی، نجفی


۱۰۲۵

عده ای منتسب به چپ ها به تلافی (خبر قبل) به ساختمان حزب پان ایرانیست حمله کرده، در و پنجره ها را شکسته، اثاثیه را غارت کرده اند


۱۰۰۵

خبر رسیده که گروهی از پان ایرانیست ها به تجمع چپ ها در میدان بهارستان حمله کرده بلندگوهاشان را ضبط کرده اند


۰۹۵۰

می گویند مهندس رضوی از اول صبح به منزل دکتر مصدق رفته، صحبت طولانی شده و هنوز نیامده


۰۹۳۵

خبری از مهندس رضوی نیست. بقیه بدون میزبان جلسه کرده اند علی الظاهر


۰۹۰۵

اعضای فراکسیون اغلب آمده اند. قاعدتا در مورد انتخابات هجدهم و شورای سلطنتی حرف می زنند امروز


۰۸۴۰

خبرنگاران جلوی خانه مهندس رضوی که قرار است جلسه فراکسیون نهضت ملی باشد تجمع کرده اند


۰۸۳۰

نماینده رویتر از بغداد گزارش کرده شاه و ملکه ایران با هواپیمای بی-او-ا-سی به لندن رفته اند.


۰۸۰۰

در جلسه دیروز عصر هیئت دولت در مورد مجازات عاملین و شرکت کنندگان در کودتا بحث شده. از قرار معلوم گفته اند چون عمل توطئه در زمان حکومت نظامی وقوع یافته بنابراین رسیدگی به جرائم در دادگاه‌های نظامی باید انجام شود.


۰۷۱۵

اگر خبر دیروز درست باشد، باید تا ساعتی دیگر اعضای فراکسیون نهضت ملی جمع شوند در خانه مهندس رضوی. علی القاعده در باب شورای سلطنتی و طرق دیگر بحث می کنند


۰۰۴۰

دیگر آنکه امروز نزاع بین مردم پایتخت هم بود. گرچه خیلی کم. در شهرستان‌ها هم ظاهرا بوده. مخبری می گفت شنیده گروهی شعار می داده اند «پس از شاه نوبت حزب توده ایران است». و روزنامه آنها را اگر می دیدند پاره می‌کردند.


۰۰۳۰

شهر آرام است. امروز اما شایعه زیاد بود. هم از مداخله خارجی. هم درگیری شخصیت‌ها در داخل. سکوت دولت و دکتر مصدق در مورد آینده حکومت هم حدیث‌ها را بیشتر کرده.


۲۳۵۰

رویتر چند ساعت پیش گزارشی داده از بغداد و به نقل از شاه ایران گفته او وقتی برمی‌گردد ایران که مصدق متابعت کند و امور کشور را
۲۳۳۰

امروز سرهنگ نصیری در بازپرسی اطلاعاتی در مورد کودتا داده. علی الظاهر حرف‌های ضد و نقیض هم زده. اما به نامه ای که نماینده اسوشیتدپرس پیشتر گفته بود هم اشاره کرده. یعنی نامه عزل دکتر مصدق.



۲۳۰۰

بعید است تا صبح خبری بشود. ولی همه مضطربند. دیروز درگیری بین مردم نبود. امروز بعد از ظهر مخالفان دولت هم کم و بیش بودند.


۲۲۳۰

خبر رسیده که سرتیپ شیبانی، رئیس سابق شهربانی که امروز صبح بازداشت شده بود آزاد شده.


۲۱۳۰

جمعیتی که در جاهای مختلف شهر جمع شده بودند، با تاریکی عموما متفرق شده اند. پایتخت آرام است. ارتشی ها بیشترند و کنترل امور را در دست دارند.


۲۰۱۵

خیابان های نادری و استانبول هم جمعیت زیاد است. هواداران احزاب هر یک با روزنامه و ارگان خود بین مردم عادی تبلیغ می کنند. سربازها بیشتر از قبلند.


۱۹۴۵

شایع شده که امروز جمعیتی در بغداد هم تظاهرات کرده اند در حمایت از دولت دکتر مصدق. علیه شاه هم شعار داده اند.


۱۹۲۰

بین جمعیت حاضر در میدان راه آهن درگیری پیش آمده. علی الظاهر بین موافقان و مخالفان دولت. شعار له و علیه دکتر مصدق داده شده. سربازها برای حفظ نظم وارد شده اند.


۱۸۴۵

جمعیت در میدان راه آهن بیشتر شده. مردم در حمایت از دولت دکتر مصدق شعار می‌دهند.


۱۸۳۰

هندرسون به محض ورود به تهران به کسانی که سوال کرده اند گفته چون مدتی در تهران نبوده در جریان امور نیست و نمی تواند اظهار نظر کند.


۱۸۱۵

هواپیمای سفیر کبیر آمریکا ساعت ۶ بعد از ظهر در تهران نشسته. دکتر صدیقی، وزیر کشور، به استقبال هندرسون رفته.


۱۷۳۰

از قرار معلوم جلسه هیئت دولت یک ساعت دیگر در منزل نخست وزیر تشکیل می شود.


۱۷۰۵

امروز کسانی به طرفداری شاه هم شعار داده اند، در مخالفت با دولت دکتر مصدق. نگرانی زیاد است. شایعه کودتا و دخالت بیگانه که همیشه بود بعد از قضیه شب یکشنبه نافذ شده.


۱۷۰۰

یونایتدپرس گزارشی داده از اوضاع ایران گفته: امری که فوق العاده مسلم است این است که خاندان پهلوی امید بازگشت و ادامه حیات ندارند.

۱۶۴۵

از لحن رادیوهای خارجی و نماینده روزنامه‌ها مشخص است که همه نگران وضع ایران هستند. به خصوص انگلیس از شکست کودتای پریشب ناراحت است.

۱۶۳۵

رادیو لندن اعلام کرد شاه و ملکه ایران در بغداد در کاخ مخصوصی که محل پذیرایی از مهمان‌های رسمی است اقامت دارند و دیروز عصر به دیدن ملک فیصل رفته‌اند.

۱۶۰۰

اعلام شده که فردا صبح جلسه فراکسیون نهضت ملی در منزل آقای مهندس رضوی تشکیل می‌شود. موضوع غیبت شاه و تشکیل شورای سلطنتی و محاکمه و مجازات مسببین کودتا بحث اصلی این روزها است. هم بین مردم هم مقام های مملکت.

۱۵۳۰

تلفن و تلگراف از شهرستان ها به روزنامه های پایتخت رسیده در حمایت از دولت دکتر مصدق


۱۵۱۵

ظاهرا بازپرسی از سرهنگ نصیری و بقیه کماکان ادامه دارد.


۱۴۵۰

فکر تغییر رژیم و برقراری جمهوری در کار نیست. دکتر فاطمی به خبرنگارانی که در مورد آینده حکومت پرسیدند گفت تصمیم در مورد شورای سلطنتی یا چیز دیگر هنوز اتخاذ نشده. اما حرف جمهوری نیست.


۱۴۳۵

دکتر فاطمی: چهارده افسر تا این لحظه بازداشت شده اند.


۱۴۳۰

خبر آزادی امینی هم تایید شد. دکتر فاطمی در کنفرانس گفت کفیل وزارت دربار به او و دکتر مصدق نامه داده و اعلام بی اطلاعی از نقشه کودتا کرده و خواسته به خاطر ناخوشی آزاد شود


۱۴۲۵

دکتر فاطمی: دولت با مقام های عراقی در ارتباط است.


۱۴۲۰

دکتر فاطمی: شاه از کلاردشت به رامسر رفته و با هواپیمای اختصاصی از رامسر مستقیم به بغداد. علی الظاهر دیروز صبح بلافاصله بعد از روشن شدن شکست کودتا.


۱۴۱۵

کنفرانس خبری دکتر فاطمی آغاز شده.


۱۴۰۰

گزارش شده که سرلشکر باتمانقلیج که دیشب دستگیر شده بود، از امروز صبح اعتصاب غذا کرده.


۱۳۴۵

در شهر از سرنوشت شاه و مملکت حرف می زنند. فعلا امور کاخ به دست ارتش می گردد. شاه و ملکه ثریا همچنان در بغدادند. شاهپورها غلامرضا و عبدالرضا و حمیدرضا در تهران هستند. اشرف و ملکه مادر در پاریس. شاهپور علیرضا هم که کمی پیش به پاکستان رفته بود بعید است برگردد. شاید دکتر فاطمی در کنفرانس خبری گزارش بدهد در این مورد.


۱۳۳۰

مجسمه سنگی شاه در میدان راه آهن را پایین کشیده اند. شلوغی بیشتر شده. ظاهرا جلوی عکاسی ساکو که دیروز به آن حمله شده بود سرباز ایستاده، مردم تجمع کرده شعار می دهند.


۱۳۱۵

رؤسای کلانتری ها به دستور سرتیپ مدبر، رئیس شهربانی، در دفتر وی جمع شده بودند. دستور است از اغتشاش جلوگیری کنند و بیشتر مراقب نظم پایتخت باشند.

۱۳۰۰

ابوالقاسم امینی، کفیل وزارت دربار، که دیروز صبح بازداشت شده بود آزاد شده.

۱۲۴۰

مردم می گویند هندرسون منتظر بوده کودتا موفق شود بعد برگردد، که نشده.


۱۲۳۰

خبر رسیده که لوی هندرسون، سفیر کبیر آمریکا، بعد از یک ماه و نیم که در ایران نبود، ساعت پنج و نیم بعد از ظهر برمی گردد

۱۲۱۰

مجسمه میدان ۲۴ اسفند را که پایه اش تخریب شده بود با جرثقیل پایین کشیده اند. کسانی عکس دکتر مصدق را به جای مجسمه بالا برده اند.


۱۲۰۰

از قرار معلوم دکتر فاطمی، وزیر خارجه،‌ دو ساعت بعد از ظهر کنفرانس خبری دارد.


۱۱۴۵

از میدان ۲۴ اسفند خبر رسیده که جمعیتی با بیل و کلنگ دور مجسمه شاه سابق جمع شده اند. ظاهرا سربازان مداخله کرده اند اما نهایتا پایه مجسمه خراب شده.


۱۱۳۰

جمعیت در پارک شهر بیشتر شده. کسانی با بیل و کلنگ به سمت مجسمه وسط پارک رفته اند. مامورها هم حضور دارند.


۱۱۰۰

سرتیپ ریاحی ساعتی پیش به منزل نخست وزیر رفته برای گزارش اوضاع و تصمیم گیری برای آینده


۱۰۴۵

خبر رسیده که در لاله زار و پارک شهر بین معترضان و ماموران درگیری شده. ظاهرا یکی دو نفر زخمی شده اند. بعضی مغازه ها نگران از خسارت تعطیل کرده اند


۱۰۳۰

بازداشت دکتر بقائی تأیید شد. او را دیروز غروب همراه زهری، از نمایندگان اقلیت، در مجلس که خالی هم بوده دستگیر کرده اند. زهری چند ساعت بعد آزاد شده اما بقائی نه


۱۰۰۰

هیئت دولت اعلام کرده از ساعت دوازده امروز در رشت و بندر پهلوی حکومت نظامی برقرار خواهد بود


۰۹۴۵

جمع و تظاهرات بعضی از مردم در مرکز شهر نا آرام تر شده. ظاهرا از جنوب تهران هم به سمت میدان راه آهن گروه هایی حرکت کرده اند


۰۹۳۰

ظاهرا از ساعات اولیه امروز تعداد بیشتری بازداشت شده اند. از جمله: سرتیپ شیبانی، رئیس سابق شهربانی، سرهنگ دو منصورپور، فرمانده گردان سوار، سرهنگ دو حمیدی، معاون گذرنامه، و هیراد، رئیس دفتر مخصوص شاه.


۰۹۰۰

رادیو قاهره از قول شاه گزارش کرده که شاه و ملکه ایران بیش از سه روز قصد اقامت در بغداد ندارند و به سمت اروپا می روند.


۰۸۴۰

شایع شده که آیت الله کاشانی هم در منزل نیست و به سمت کرج رفته.


۰۸۳۰

گزارش رسیده که برخی نمایندگان مجلس از پایتخت رفته اند، از جمله: حائری زاده، صفایی، فضلعلی هدی، افشار صادقی، بهادری، پورسرتیپ. کسی از محل دقیق آنها خبر ندارد.


۰۸۲۰

گزارش رسیده که گروه هایی از مردم حوالی لاله زار و خیابان استانبول و فردوسی و نادری پراکنده اند. جمعیت بیشتر می شود.


۰۷۳۰

سرلشکر باتمانقلیج، فرماندار تهران، دیشب در منزل خود دستگیر شده. ظاهرا از صبح زود در حال بازپرسی است.


۰۷۱۵

خبر رفتن ماموران به خانه زاهدی صحیح بوده. ظاهرا مخفی شده. فرمانداری نظامی از او خواسته خودش را معرفی کند.

متن اعلامیه: چون حضور سرلشکر بازنشسته فضل الله زاهدی برای تحقیقات ضروری است، به نامبرده اخطار می شود ظرف ۲۴ ساعت خود را به فرمانداری نظامی تهران معرفی کند.


۰۱۰۰

شهر آرام است. ارتش در جاهای مهم حضور دارد. تا اول صبح بعید است خبری بشود.


۰۰۱۵

شایع شده که آخر شب یکشنبه (ساعاتی پیش) چند مامور به منزل سرلشکر زاهدی رفته و تفتیش کرده اند. خود او خانه نبوده

بیست و ششم مرداد
جمعه 16 اوت 2013 - 25 مرداد 1392

۲۳۳۰

صحبت اصلی مردم کوچه و بازار امروز کودتا بود و وضع شاه که به بغداد رفته. اسوشیتد پرس و رویتر گزارش داده اند که در فرودگاه وزیر خارجه عراق به استقبال شاه و ملکه ایران رفته

۲۳۰۰

پایتخت و سایر شهرستان ها آرام است. ارتش کنترل امور را در دست دارد


۲۱:۴۰

شایع شده که دکتر مظفر بقایی هم امروز غروب دستگیر شده
 

۲۱:۰۰

مردم همچنان در خیابان هستند. بیشتر جلوی کافه‌ها و جاهایی که رادیو هست، تجمع کرده‌اند برای شنیدن اخبار ساعت ۹ شب


۲۰:۳۰

ظاهرا گروه‌هایی به مجسمه‌های شاه و شاه سابق در شهر حمله کرده‌اند اما سربازان بلافاصله در محل حاضر شده و جلوگیری نموده‌اند

۲۰:۱۵

خبر رسیده که کسانی در خیابان نادری به عکاسی ساکو که عکس بزرگ شاه و ملکه را پشت شیشه داشته، حمله کرده‌اند و در و پنجره را شکسته‌اند


۱۹:۵۵

گزارش شده که مثل قضیه ۳۰ تیر، در خیابان‌ها مأمور به چشم نمی‌خورد و مردم آزادانه حرکت می‌کنند


۱۹:۲۰

میتینگ تمام شده و جمعیت در خیابان‌های اطراف پخش شده‌اند


۱۸:۵۰

ظاهرا حال دکتر فاطمی پس از سخنرانی به هم خورده


۱۸:۴۵

مفاد اصلی قطعنامه:

اول، محاکمه و مجازات مسببین و محرکین کودتا

دوم، تشکیل شورای سلطنتی در غیبت شاه


۱۸:۴۰

مهندس رضوی سخنرانی کوتاهی کرد و قطع‌نامه میتینگ را قرائت کرد


۱۸:۲۵

دکتر فاطمی: فرزند آن پدری که قرارداد ۱۹۳۳ را ۶۰ سال تمدید کرد، علیه نهضت ملی قیام نمود


۱۸:۲۰

دکتر فاطمی پشت تریبون رفته


۱۸:۰۵

مهندس زیرک‌زاده در میتینگ: دولت باید حرکت شاه را به منزله استعفا تلقی کند


۱۷:۵۰

ابتدا جلالی موسوی، نماینده سابق مجلس، و بعد دکتر شایگان برای مردم صحبت کردند؛ در حمایت از دولت دکتر مصدق و محکوم‌کردن کودتا

۱۷:۲۰

میتینگ با حضور نمایندگان و مقام‌های دولت در میدان بهارستان شروع شده. دکتر فاطمی هم وارد محل شده
جمعه 16 اوت 2013 - 25 مرداد 1392

۱۷:۱۵

نماینده آسوشیتد پرس می‌گوید سرهنگ نصیری فرمان عزل دکتر مصدق را به منزل او می‌برده که بازداشت شده

۱۷:۰۰

از وضعیت و جای سرلشکر زاهدی هنوز خبری نیست. نماینده آسوشیتدپرس گزارش کرده که زاهدی را دیده و وی نامه‌ای به تاریخ ۲۲ مرداد به او نشان داده که حکم نخست‌وزیری زاهدی بوده از طرف شاه


۱۶:۴۵

دولت، خروج شاه و ملکه از ایران را تأیید کرد


۱۶:۳۵

رادیو بی‌بی‌سی می‌گوید محمدرضا شاه و ثریا، ملکه ایران، ساعت دو بعد از ظهر وارد بغداد شده‌اند. پیش‌تر سخنگوی دولت گفته بود اطلاعی از وضع شاه که تا دیشب کلاردشت بوده، ندارد
 جمعه 16 اوت 2013 - 25 مرداد 1392

۱۶:۳۰
شاه و ملکه از ایران به عراق رفته‌اند


۱۵:۴۰

شعار «ما شاه نمی‌خواهیم» و «مصدق پیروز است» در خیابان فردوسی


۱۵:۳۰

خبر رسیده که مردم اطراف خیابان فردوسی تجمع کرده و دسته‌هایی هم به سمت میدان بهارستان در حرکت هستند


۱۴:۲۵

امینی کفیل وزارت دربار هم توقیف شده. دکتر فاطمی گفت واسطه‌ای بین شاه و دولت نیست

۱۴:۲۰

دکتر فاطمی: اطلاع از وضع شاه نداریم. قدر مسلم آن است که دربار را نمی‌توان از این حادثه بی‌اطلاع دانست


 ۱۴:۱۵

دکتر فاطمی در کنفرانس خبری: سرلشکر زاهدی فراری است. عده دستگیرشدگان بیشتر از ۷-۶ نفر نیست


۱۴:۰۰

کنفرانس خبری دکتر فاطمی به نمایندگی از دولت شروع شده

۱۳:۳۰

روزنامه اطلاعات که عصر چاپ می‌شود، اعلامیه دکتر مصدق را چاپ کرده که در آن انحلال مجلس شورای ملی رسما ذکر شده.

متن کامل:

بنابر اراده ملت ایران که بوسیله مراجعه به أراء عمومی اظهار شده بدینوسیله انحلال دوره هفدهم مجلس شورای ملی اعلام می گردد. انتخابات دوره هجدهم مجلس شورای ملی پس از اصلاح قانون انتخابات و قانون تقسیمات کشور به زودی انجام خواهد گرفت و بر طبق قانون اعلان خواهد شد.
دکتر محمد مصدق

۱۳:۰۰

لیست قطعی بازداشت‌شدگان تا این لحظه: امینی، کفیل وزارت دربار، بهبودی، کاخ‌دار سلطنتی، نصیری، فرمانده گارد شاهنشاهی، سرهنگ پرورش، رئیس باشگاه افسران، سرهنگ آزموده، سرگرد مقدم و سرگرد پولاددژ، از شهربانی


٣٠ :١٢ از قرار معلوم دو ساعت بعد از ظهر دکتر فاطمی کنفرانس خبری دارد و در مورد وقایع دیشب تا امروز توضیح می دهد


١٥ :١٢ صدیقی وزیر کشور از منزل دکتر مصدق بیرون آمده و از مردم خواسته متفرق شوند. خبر رسیده که قول داده ظرف بیست و چهار ساعت مسببین کودتا محاکمه شوند.


٥٠ :١١ظاهرا مردم جلوی منزل نخست وزیر تجمع کرده و شعارهایی به حمایت از دکتر مصدق داده و خواهان مجازات سریع کودتاچیان شده اند


٣٠ :١١ گزارش شده سفرا و نمایندگان خارجی با وزیر خارجه دیدار کرده اند


٠٥ :١١ یکی دو اتومبیل با پرچم حزب ایران در سطح شهر دیده شده که با بلندگو مردم را دعوت می کردند برای میتینگ ساعت پنج و نیم به میدان بهارستان بروند


٤٠ :١٠ از شهرستان ها خبر می رسد که مردم پس از شنیدن اطلاعیه دولت از رادیو، تجمع هایی در حمایت از دولت برگزار کرده و در جاهایی مغازه ها را بسته اند؛ از جمله در اصفهان، تبریز و اهواز


٣٠ :١٠ گزارش شده که مردم به سمت سفارت بریتانیا رفته اند؛ تابلوی خیابان چرچیل را کنده و به داخل سفارت انداخته اند


  ١٥ :١٠ گروه هایی از احزاب چپ هم در میدان فردوسی جمع شده اند.


٤٥ :٩ صبح از ساعت ٩، وزرا، جز دکتر فاطمی، به خانه نخست وزیر رفته اند.


٢٠ :٩ سرتیپ ریاحی: معاون خود، سرتیپ کیانی را برای سرکشی به باغ شاه فرستادم. به محض ورود از طرف سرهنگ نصیری دستگیر شد. چون خبری نداد یقین کردم حرف های این یکی دو روز صحیح بوده و باید کاری کرد.


١٥ :٩ سرتیپ ریاحی در کنفرانس خبری ماجرای شب گذشته را توضیح داد. او گفت "بدون قصد قبلی" از منزل واقع در شمیران به ستاد ارتش رفته بوده


۸:۴۰

خبر رسیده که گروه‌هایی از مردم بعد از شنیدن اطلاعیه دولت در مورد کودتا در پایتخت تظاهرات کرده‌اند. جمعیت بیشتر در خیابان استانبول و نادری گزارش شده. بعضی مغازه‌ها هم بسته‌اند


۸:۰۰

سرتیپ ریاحی، رئیس ستاد ارتش، یک ساعت دیگر کنفرانس خبری خواهد داشت


۷:۰۰

از افسران مطلع گزارش می‌رسد که بازپرسی از کسانی که دیشب بازداشت شده بودند آغاز شده


۶:۳۰

ظاهرا امینی، کفیل وزارت دربار، در خانه دستگیر شده


۶:۱۵

رادیو تهران پیامی مکرر مخابره می‌کند به این شرح: هموطنان عزیز توجه فرمائید، توجه فرمائید، در ساعت هفت صبح اطلاعیه دولت به اطلاع عموم خواهد رسید


۵:۳۰

زیرک‌زاده، حق‌شناس و فاطمی آزاد شدند


۴:۱۵

خبر رسیده از میدان تجریش که تعدادی سرباز و تانک در آن منطقه مستقر شده‌اند


۲:۱۵

بین افسران شایع شده که سرهنگ نصیری عامل کودتا بوده و دقایقی پیش در خیابانی نزدیک منزل نخست‌وزیر با چند افسر دیگر بازداشت شده


۱:۴۵

گزارش تأیید نشده می‌گوید سرهنگ نصیری و چند افسر بازداشت شده‌اند


۱:۳۰

یک فرد مطلع خبر داده که سرهنگ نصیری، فرمانده گارد شاهنشاهی، به سمت منزل نخست وزیر رفته


۰۱:۱۵

گزارش مردمی رسیده که یک گردان سرباز مسلح اطراف ایستگاه رادیو مستقر شده‌اند و امنیت آنجا را به عهده گرفته‌اند


۰۰:۴۵

خبر بازداشت دکتر فاطمی، مهندس حق‌شناس و مهندس زیرک‌زاده صحیح است. ظاهرا هر سه نفر را به سعدآباد برده‌اند.

۰۰:۳۰
شایع شده که مهندس زیرک‌زاده و مهندس حق‌شناس، وزیر راه، دستگیر شده‌اند.‏


۰۰:۱۵
ظاهرا دکتر حسین فاطمی، وزیر خارجه، دقایقی پیش بازداشت شده. جزئیات بیشتر به‌زودی.


۲۳:۴۵

شایع شده که دقایقی پیش تعدادی سرباز و افسر با یک یا بیشتر تانک به سمت دفتر نخست‌وزیر رفته اند.‏

 

 ۲۳:۰۰

در محله زعفرانیه حرکت غیرعادی دو دستگاه کامیون ارتشی گزارش شده.