هشت پرسش مکمل که از روحانی پرسیده نشد
مجید محمدی ( جامعه شناس )
در اولین مصاحبهٔ رسانه‌ای حسن روحانی در مقام رئیس دولت، به خبرنگاران فرصت داده شد یک سوال مطرح کنند که البته برخی از آنها دو یا سه سوال را در قالب یک سوال مطرح کردند. برخی از خبرنگاران نیز با زیرکی سوالات مکملی برای سوالات خبرنگاران قبلی مطرح کردند، مثل سوال تامس اردبرینک، خبرنگار نیویورک تایمز، در باب اقدامات عملی که روحانی از ایالات متحده انتظار دارد برای شروع مذاکرات دوجانبهٔ میان ایران و ایالات متحده انجام شود، پس از سوال باربارا اسلیوین، خبرنگار المانیتور.
با قاعدهٔ یک بار پرسش، بسیاری از سوالات خبرنگاران ناتمام ماند و آنها نتوانستند با سوالات مکمل خود رئیس دولت یازدهم را به پاسخ‌گویی وادار سازند. بدون سوال مکمل در بسیاری از موارد پاسخ‌ها کافی به نظر نمی‌رسند. به همین دلیل در مصاحبه‌های رسانه‌ای رهبران سیاسی در دنیای آزاد به خبرنگار اجازهٔ سوال مکمل کوتاه هم می‌دهند.
البته روحانی در همان یک بار پرسش، بسیاری از مواضع دولت خود را در سیاست داخلی، خارجی و اقتصادی روشن ساخت: او هر گونه مجرا برای مذاکره با ایالات متحده تا حد ملاقات سران را باز گذاشت، از ارادهٔ سیاسی خود برای رفع نگرانی‌های متقابل در مسئلهٔ هسته‌ای سخن گفت، حضور زنان در کابینه در پست‌های معاونت را وعده داد، انتقادات مخالفان به ترکیب کابینه را با تهدید نرم (سخن گفتن با مردم)، پذیرش مسئولیت انتخاب خود و نرفتن زیر فشار دیگران، حمایت از مجلس و ذکر فشار مخالفان (و نه موافقان) دولتش پاسخ داد، به اولویت ثبات سیاسی و عقلانیت در نظام تصمیم‌گیری دولتش اشاره کرد، و وعدهٔ شفافیت در بیان وضعیت موجود را داد.
در این نوشته هشت دسته سوال مکمل را برای حسن روحانی و مخاطبان مصاحبهٔ رسانه‌ای وی پس از طرح خلاصهٔ نظر وی در پاسخ به سوالات مربوط به مسئلهٔ هسته‌ای، سیاست ایالات متحده نسبت به ایران، بحران سوریه، وزارت بانوان، سیاست دول غربی نسبت به ایران، امکان توقف غنی‌سازی، برخورد دولت با فساد، و واکنش به مخالفان مطرح می‌سازم. برای پرهیز از اطالهٔ کلام تنها پاسخ روحانی به سوالی را که از متن آن مشخص است به چه بوده در تیتر پاراگراف می‌آورم.
تهدید کار نمی‌کند
سوال مکمل: آیا از منظر یک سیاستمدار عمل‌گرا و واقع‌گرا مثل روحانی تهدید در هیچ موردی کار نمی‌کند یا تنها در مورد ایران؟ آیا تهدید فقط در روابط خارجی جمهوری اسلامی کار نمی‌کند یا این دیدگاه را به سیاست داخلی هم می‌توان بسط داد؟ حکومتی که در داخل با تهدید و ارعاب سیاست‌هایش را ۳۵ سال است به پیش برده چگونه در عرصهٔ بین‌المللی خواهان عدم تهدید نسبت به خود می‌شود؟
مسیر ایالات متحده دوگانه است
سوال مکمل: آیا به فرض دوگانه بودن سیاست ایالات متحده در برابر ایران آیا این دوگانگی ریشه در رفتار دوگانهٔ حکومت جمهوری اسلامی ندارد؟ آیا پنهان‌کاری و دروغ‌گویی که در کتاب خود حسن روحانی در باب مسئهٔ هسته‌ای نیز بدان‌ها اشاره شده و اعلام صلح‌آمیز بودن برنامهٔ هسته‌ای جمهوری اسلامی دوگانگی نیست؟ آیا شکاف و دوگانگی حاکمیت در ایران موجب این مسیر دوگانه نشده است؟ آیا مشکل رابطهٔ ایران و آمریکا دوگانگی روش برخورد کنگره و کاخ سفید است یا مسائلی دیگر؟
دخالت‌های خارجی در سوریه را محکوم می‌کنیم
سوال مکمل: آیا دخالت جمهوری اسلامی و حزب‌الله در لبنان را که برای اولی کشته‌های سپاه و اظهارات مقامات جمهوری اسلامی مبنی بر هر گونه کمک (از جمله کمک تسلیحاتی و نیروی نظامی) و برای دومی سخنرانی نصرالله شهادت می‌دهند نیز محکوم است؟ آیا ایشان حاضر است دخالت‌های سپاه قدس را در سوریه محکوم کند؟ نظر ایشان در مورد سخن رئیس مجمع تشخیص مصحت نظام مبنی بر عدم مداخله در سوریه - که به طور ضمنی مداخهٔ جمهوری اسلامی در این کشور را تایید می‌کند- چیست؟
وزارت خانم‌ها به معنی احقاق حقوق‌شان نیست
سوال مکمل: آیا بدون حضور بانوان در سطوح بالای مدیریتی کشور فرصت برابر برای آنها ایجاد می‌شود؟ آیا وزارت زنان به نسل آیندهٔ زنان توانایی نمی‌بخشد؟ آیا زنان شایستهٔ مدیریت در سطح وزارت به اندازهٔ کافی در کشور وجود ندارند؟ اگر یک یا دو وزیر زن در کابینه بر اساس شایستگی آنها حضور داشته باشد چرا جنبهٔ نمایشی پیدا کند؟ اگر حضور یک زن نمایشی است چرا چند زن برای کابینه در نظر گرفته نشد؟
سیاست هویج و چماق در مورد ایران کار نمی‌کند
سوال مکمل: اگر این طور است، چرا در داخل کشور از همین سیاست استفاده می‌شود؟ مگر مقامات جمهوری اسلامی از آسمان آمده‌اند که تشویق و تنبیه بر آنها موثر واقع نمی‌شود؟ آیا جمهوری اسلامی خود در روابط خارجی از همین سیاست استفاده نمی‌کند؟
برنامهٔ هسته‌ای جمهوری اسلامی ملی و فراجناحی است
سوال مکمل: با بسته بودن فضا برای این بحث در داخل کشور در دو دههٔ گذشته چگونه این برنامه می‌تواند ملی باشد؟ اگر این برنامه ملی است، چرا شورای امنیت ملی در سال‌های گذشته با ارسال دستور به مطبوعات آنها را از ورود به مباحث مرتب با برنامهٔ هسته‌ای بازداشته است؟ با سرکوب جناح‌ها و گروه‌های منتقد این برنامه چگونه می‌توان برنامهٔ هسته‌ای را فراجناحی و ملی نامید؟
انحصارات باید شکسته شود
سوال مکمل: در کدام حوزه انحصارات اقتصادی وجود دارد؟ انحصارات را چگونه می‌توان شکست؟ چه میزان از این انحصارات در اختیار نظامیان و چه میزان در اختیار روحانیون و فرزندان آنهاست؟ چرا تاکنون با این انحصارات برخورد نشده است؟ امتیازات فقها در ساختار سیاسی چه نقشی در ایجاد این انحصارات دارد؟ آیا بدون رقابت سیاسی و بازار رقابتی ایده‌ها می‌توان بازار رقابتی اقتصادی داشت؟
امیدوارم هیچ وقت لازم نباشد گله‌ها را برای مردم بازگو کنیم
سوال مکمل: برای سخن گفتن با مردم یا گله از مخالفان از کدام رسانه می‌خواهید استفاده کنید؟ اگر رادیو و تلویزیون را در اختیارتان نگذاشتند (مثل خاتمی در کل دوره و احمدی‌نژاد در دو سال پایانی) چه خواهید کرد؟ آیا اصولا مردم امکان تجمع بدون تایید حکومت را دارند تا رئیس دولت با آنها سخن بگوید؟ مردم از طریق کدام رسانه‌ها می‌توانند با شما سخن بگویند؟
***
علی‌رغم برخی اشکالات صوری در نشست رسانه‌ای و برخی ناهماهنگی‌ها، روحانی در اولین مصاحبهٔ مطبوعاتی در مقام رئیس جمهور نشان داد تا چه حد این دولت از حیث ادب و نزاکت و احترام به دول خارجی و مخالفان داخلی با دولت احمدی‌نژاد فاصله دارد. روحانی به عنوان سیاستمداری عمل‌گرا در محدوده‌ای که قدرت چانه‌زنی وی در سیاست داخلی اجازه می‌داد از برنامه‌هایش سخن گفت و تاکید کرد در پی آن است که گام‌هایی جدی را در عمل بدون سر و صدای زیاد بر دارد: «بدترین شیوه این است که آدم خیلی بلند حرف بزند و یواش عمل کند. ما گام‌های بلند در عمل برمی‌داریم، اما در بیان منطقی و مودبانه و حکمت‌آمیز با دنیا حرف می‌زنیم.»