هدیه دادن یک کودک؛ اعتراضات و واکنش‌ها به برنامه «ماه عسل» + ویدیو
احسان علیخانی، مجری و تهیه کننده «ماه عسل»
هدیه دادن یک کودک به یک زوج در برنامه تلویزیونی «ماه عسل» در ایران، با اعتراضاتی از یک سو و واکنش‌هایی به این اعتراضات از سوی دیگر روبه‌رو شده است.
در یکی از تازه‌ترین این واکنش‌ها، کارشناس برنامه «ماه عسل» صدا و سیمای جمهوری اسلامی، یادداشتی در انتقاد از منتقدان این برنامه نوشته است.
مریم نوابی‌نژاد گفته تیم برنامه «ماه عسل» می‌دانند که «آدم‌ها هندوانه نیستند و نمی‌شود چند کیلو بچه را به یک خانواده فروخت.»
او به اعتراضاتی پاسخ داده که «ماه عسل» را به سوءاستفاده از کودکان و تحقیر آنها متهم میکند.
از جمله بیانیه‌ای با امضای بیش از ۱۰۵۰ نفر از مدافعان حقوق کودک که این برنامه را به «برخورد زننده و رفتار ضد انسانی» با کودکان متهم کردند و تذکر دادند که «کودکان اشیایی نیستند که دست به دست بچرخند.»
ماجرا از آنجا آغاز شد که این برنامه پربیننده که چند سالی‌ست قبل از افطارهای ماه رمضان از شبکه سوم تلویزیون دولتی ایران پخش میشود، یک کودک بی‌سرپرست را به زوجی که فرزندخوانده خود را پس از سالها از دست داده بودند، «هدیه» کرد.
«میخواهیم به شما یک هدیه بدهیم»
احسان علیخانی، مجری و تهیه کننده «ماه عسل»، موضوع برنامه یکشنبه ۳۰ تیرماه خود را «سرپرستی کودکان یتیم» اعلام کرد. او در این برنامه از پدرخوانده و مادرخوانده «میلاد» هم دعوت کرده بود.
این زوج سالها پیش متوجه شدند نمی‌توانند بچه‌دار شوند و تصمیم می‌گیرند کودکی را به فرزندی قبول کنند. آنها با مراجعه به شیرخوارگاه آمنه، پسری ۲۰ روزه را به فرزندی قبول میکنند اما پس از حدود چهار سال متوجه می‌شوند که «میلاد» مبتلا به فلج مغز و اعصاب است.
اما این بیماری تغییری در اراده آنها برای نگهداری از کودکی که به فرزندی قبول کردند به وجود نمی‌آورد. برنامه «ماه عسل» در ماه رمضان سال ۱۳۹۰ از این زوج و فرزندخوانده‌شان دعوت میکند تا در یکی از قسمت‌هایش حاضر شوند.
حضور در این برنامه باعث شهرت آنها میشود اما میلاد اندکی بعد درگذشت. مسئولان «ماه عسل» در ماه رمضان دو سال بعد (۱۳۹۲) از پدرخوانده و مادر خوانده میلاد مجددا دعوت میکنند.
در اواخر برنامه، مجری، کودک حدودا ده ساله دیگری به نام «شاهین» را صدا میکند، او را در آغوش می‌کشد و رو به پدرخوانده و مادرخوانده «میلاد» می‌گوید: «ما میخواهیم به شما یک هدیه بدهیم.»
کودک یا شیء؟
این داستان، هر چقدر در برخی سایت‌ها و وبلاگ‌ها با استقبال مواجه شد، واکنش‌های منفی‌ای نیز در نزد حامیان حقوق کودکان به دنبال آورد.
از جمله بیش از ۱۰۵۰ امضاکننده بیانیه‌ای، با اعتراض شدید به عملکرد صدا و سیما در قبال کودکان، و تاکید بر اینکه این رفتار «لزوما نه ماحصل عملکرد یک مجری بلکه ماحصل عملکرد یک سیستم است»، خواستار «عذرخواهی رسمی» تهیه کننده برنامه و مدیر شبکه سه سیما، از کودک حاضر در برنامه و کودکان ایران شدند.
علی فتوتی از امضاکنندگان این نامه می‌گوید: «برخورد با کودک حاضر در برنامه دقیقا مانند برخورد یک شیء بود. اینکه بگویند ما این کودک را به شما هدیه می‌دهیم، مبارک باشد و او را دست به دست کنند، یعنی با کودک مانند یک شیء رفتار کرده‌اند.»
آقای فتوتی می‌افزاید: «حتی اگر بخواهم مثبت به ماجرا نگاه کنم و تصور کنم نیت مسئولان برنامه خیر بوده، اما اینکه با یک کودک مانند شیء رفتار شود، تحقیر کودک و لطمه زدن به کرامت انسانی اوست.»
«کارگردان این سیرک چه کسی است؟»
اعتراض‌ها به برنامه «ماه عسل» تنها محدود به این بیانیه اعتراضی نبود. روزنامه بهار در یادداشتی از مجری و تهیه کننده این برنامه پرسیده است: «کارگردان این سیرک چه کسی است؟»
نویسنده یادداشت افزوده است: «این تاراج اخلاق از کجا و چه زمانی در صدا‌و‌سیما باب شد. مجری با شلوار قرمز نشسته است زن و مردی گریان نشسته‌اند، مجری سوگنامه می‌خواند و زن و شوهری که دلشان بچه میخواهد، ضجه میزنند بعد ناگهان کودکی وارد صحنه میشود، مجری از طفل معصوم می‌پرسد آرزویت چیست؟ کودک می‌گوید پدر و مادرم را پیدا کنم. بعد مجری در حکم یک برده‌فروش برای اینکه سوز ماجرا را بیشتر کند و نام برنامه‌اش را از عسل به زهرمار تبدیل کند در عملی غیرانسانی رو به زن و مرد گریان میکند و با بغضی پر از تظاهر و تزویر و ریا می‌گوید این کودک هدیه ما به شماست.»
معصومه ابتکار، عضو شورای شهر تهران هم در یادداشتی پرسید: «آیا تنها وظیفه دست‌اندرکاران سیما پر کردن کنداکتورهاست؟ پس مسئولیت حفظ کرامت انسان ها در هر دو سوی دوربین بر عهده کیست؟»
به نوشته خانم ابتکار، آنچه که در «ماه عسل» رخ داد «هم سیمای شبکه سه را نازیبا کرد و هم شأن انسانی کودکان را به ناکجا برد و هم دل مخاطبین را افسرد.»
در آرزوی بچه دیگر
اما کارشناس برنامه این انتقادات را قاطعانه رد کرده است.
مریم نوابی‌نژاد از استقبال مردم از این برنامه خبر داده و گفته است: «مادر میلاد با تمام عشقی که به میلاد داشت آرزو می کرد بچه دیگری هم داشته باشد.»
او تاکید کرده که برای واگذاری «شاهین» به پدرخوانده و مادرخوانده «میلاد»، «کار کارشناسی وسیعی» انجام شده است.
رضا کاظم‌زاده، روان‌شناس مقیم بلژیک، می‌گوید: «صرف آمادگی مادی برای پذیرفتن سرپرستی یک کودک کافی نیست. آمادگی روحی هم بسیار مهم است و یک دوره زمانی برای کسب این آمادگی لازم است تا کودک و والدین جدید با هم آشنا بشوند.»
نترسید، اتفاقی نمی‌افتد
مجری برنامه «ماه عسل» قبل از آنکه کودک را به خانواده جدیدش «هدیه» بدهد از آنها پرسید که آیا آمادگی سرپرستی مجدد کودک دیگری را دارند یا نه؟
پاسخ این بود که آنها چند بار در زمانی که فرزندخوانده نخستشان زنده بود، به بهزیستی مراجعه کرده و درخواست پذیرفتن مسئولیت کودک دیگری را مطرح میکنند که این درخواست رد میشود.
در بیانیه‌ای که معترضان به برنامه «ماه عسل» منتشر کرده‌اند، از سازمان بهزیستی توضیح خواسته شده که «بر چه اساسی، صلاحیت این خانواده برای قبول فرزندخوانده تایید نشده است و بر اساس چه مستنداتی بدون اطلاع قبلی این خانواده، دوباره صلاحیت آنها مورد تایید قرار گرفته است؟»
آقای کاظم‌زاده می‌گوید: «مراحل قبل از پذیرفتن مسئولیت یک بچه از نظر حقوقی و قانونی دشوار و طولانی مدت است و معلوم نیست چطور می‌توان در یک برنامه زنده تلویزیونی، یک کودک را برای نخستین بار به خانواده‌ای که فرزندخوانده قبلی خود را از دست داده‌اند نشان داد و گفت این هدیه ما به شما است.»
پاسخ خانم نوابی‌نژاد به منتقدان این بوده است: «نترسید. برای این بچه اتفاقی نمی‌افتد.»
کارشناس برنامه «ماه عسل» با کنایه پرسیده است: «می‌ترسید دو طرف از هم خوششان نیامده باشد؟ حق دارید. اگر پروسه فرزندخواندگی را کسی از آشناهایتان طی کرده باشد، خوب می‌فهمید که این روند شبیه مراسم خواستگاری نیست. چه پیچ و خم‌ها و چه انتظارها که ممکن است با صبوری زیاد، به تحویل یکی از بچه‌ها، به صلاحدید بهزیستی ختم شود.»
شرایط قانونی
البته خانم نوابی‌نژاد توضیح نداده که پیچیدگی‌های مورده اشاره‌اش در ماجرای «هدیه» دادن «شاهین» به پدرخوانده و مادرخوانده «میلاد»، کِی و چگونه بدون اطلاع آنها حل شده است.
سازمان بهزیستی ایران، نهاد متولی بررسی صلاحیت افرادی است که خواستار پذیرش سرپرستی کودکان بی‌سرپرست می‌شوند.
زوج بودن، علاقه همزمان زن و مرد به پذیرش سرپرستی، اقامت در ایران، نداشتن فرزند، صلاحیت اخلاقی و قانونی، تمکن مالی، مبتلا نبودن به بیماری‌های درمان‌ناپذیر، معتاد نبودن و مسلمان بودن، مهمترین شروط در این راه است که بررسی آنها ماه‌ها طول می‌کشد.
این روند زمان‌بر، باعث شده تعدادی از منتقدان بپرسند که آیا پدرخوانده و مادرخوانده جدید «شاهین» این مراحل را گذرانده‌اند و غافلگیرشدنشان در برنامه زنده تلویزیونی، یک «نمایش» ترتیب داده شده توسط صدا و سیما برای تحریک افکار عمومی بوده است؟
به خصوص اینکه کارشناس برنامه «ماه عسل» خطاب به منتقدان گفته است: «جذابیت های تصویری داستان برایمان مهم بود».
سرپرستی کودک یتیم در برنامه زنده ماه عسل
  |
