راز جاذبه جنسی دم طاووس نر کشف شد

چتر دم طاووس معروف‌ترین نمونه از تکامل خصوصیت پرنده نر برای جلب توجه پرنده ماده است

پژوهشگران آمریکایی راز جاذبه دم چتری طاووس نر هنگام جفت یابی را کشف کرده اند.

گروهی از پژوهشگران دانشگاه‌های کالیفرنیا (دیویس) و دوک در تحقیقاتی برای کشف اینکه چه خصوصیتی در چتر دم طاووس نر باعث جلب توجه طاووس ماده می‌شود، از دوربین های کوچک نصب شده روی سر تعدادی طاووس ماده استفاده کرده و به نتایج غیرمترقبه‌ای دست یافته‌اند.

در فصل جفت‌یابی، پرهای رنگین دم طاووس نر رشد می کند و این جانور به منظور کنار زدن رقبا و جلب توجه طاووس ماده، پرهای دم خود را به شکل چتری رنگین به نمایش می‌گذارد و با به هم ساییدن پرها، صدایی نیز از آنها تولید می‌کند.

دوربینی که روی سر طاووس‌های ماده کار گذاشته شده‌ بود به پژوهشگران امکان آن را داد تا بدانند در طول جفت‌یابی، چتر دم طاووس نر تا چه اندازه نظر طاووس ماده را به خود جلب می‌کند.

نتیجه به دست آمده از این پژوهش در مقاله‌ای در نشریه علمی زیست شناسی تجربی Journal of Experimental Biology انتشار یافته و باعث شگفتی پژوهشگران شده است.

تکامل گونه ها

بسیاری از حیوانات، و غالبا جنس نر آنها، با نمایش خصوصیات یا انجام حرکاتی ویژه در زمان جفت‌یابی، می کوشند در رقابت بر سر جلب جنس مخالف بر رقبای خود غلبه کنند.

از آنجا که نرهایی موفق به جفتگیری می شوند که خصوصیات مورد نظر را به شکلی بارزتر از خود بروز دهند، چنین خصوصیاتی طی نسل های متوالی تقویت شده و ماهیتی مبالغه آمیزتر به خود می‌گیرد.

ارتفاع دم طاووس نر برای طاووس ماده جاذبه ندارد اما در زیستگاه طبیعی طاووس مفید است

چتر دم طاووس نر یکی از معروف‌ترین نمونه‌های ظهور چنین خصوصیاتی در جهان پرندگان است.

به گفته دکتر جسیکا یورزینسکی، از اعضای گروه تحقیق، در تعداد قابل توجهی از گونه‌های جانوری، خصوصیات بارزی که در جفت‌یابی به کار می رود نقش مفید دیگری در بقای جانور ندارد و برعکس، برخی از این خصوصیات، مثلا داشتن رنگ های چشمگیر می‌تواند خطرناک هم باشد زیرا استتار جانور را دشوار می‌کند و باعث جلب توجه حیوانات شکارچی می‌شود.

در پروژه بررسی رفتار جنسی طاووس، پژوهشگران در صدد بودند دریابند که طاووس ماده هنگام ارزیابی نرها و گزینش بهترین جفت به چه خصوصیاتی در طاووس نر توجه دارد.

برای این منظور، دوازده طاووس ماده به نحوی تربیت شدند که بتوان با نصب دوربین های کوچکی روی سر آنها، جهت نگاه کردنشان را ثبت کرد و نشان داد دقیقا به چه پدیده‌هایی توجه دارند.

روی سر هر یک از طاووس ها دو دوربین قرار گرفت که یکی منظره مقابل حیوان و دیگری جهت نگاه کردن آن را ثبت می کرد.

به گفته دکتر یورزینسکی، اطلاعات گردآوری شده برای پژوهشگران کاملا غیرمنتظره بوده است.

این اطلاعات نشان داد که آنچه که بیشتر نظر طاووس ماده را به خود جلب می‌کند، ارتفاع و سطح رنگارنگ حاشیه بالای چتر دم طاووس نر نیست بلکه نقاط پائین‌تر و نزدیک به ساقه پرها برای طاووس ماده جذاب تر است.

جسیکا یورزینسکی گفته است: "نگاه طاووس های ماده به جای اینکه به سطح رنگی بالای دم طاووس نر دوخته شود، در عرض دم حرکت می کرد ظاهرا به این منظور که اندازه عرض دم طاووس نر را بسنجد."

"توجه گزینشی"

اطلاعات گردآوری شده همچنین نشان داد که نگاه طاووس ماده مرتبا بین دم طاووس نر و منظره اطراف در نوسان بود که دلیل آن، به گفته پژوهشگران این طرح، این است که طاووس های ماده "تقسیم توجه خود" بین طاووس نر و محیط اطراف را مفید می دانستند.

به گفته دکتر یورزینسکی، اگر طاووس‌های ماده اجازه دهند خودنمایی نرها تمامی حواسشان را به خود جلب و از محیط اطراف غافلشان کند، به زودی طعمه ببرهایی می‌شوند که در زیستگاه طبیعی طاووس‌ها، غالبا در همان اطراف پرسه می‌زنند.

در مقابل، دم طاووس از آنجا به شکل چتری بزرگ، رنگارنگ و از نظر ظاهر، چشمگیر تکامل یافته تا در رقابت با سایر پدیده‌های اطراف، توجه طاووس ماده را به خود جلب کند.

البته این سئوال هم مطرح است که اگر طاووس ماده عمدتا به نقاط پایین تر دم طاووس نر توجه دارد و به حاشیه رنگارنگ بالای آن اهمیت چندانی نمی‌دهد، به چه دلیل چتر دم طاووس چنین ارتفاعی یافته است؟

خانم یورزینسکی برای این سئوال هم توضیحی دارد.

به گفته او، گیاهان در هندوستان، که زیستگاه طبیعی طاووس است، ارتفاع زیادی دارد و اگر طاووس نر دم کوتاه تری داشت، طاووس ماده نمی‌توانست آن را در میان گیاهان تشخیص دهد.

به این ترتیب، دم بلند به طاووس نر امکان آن را می‌دهد تا حضور خود را از فاصله نسبتا دور هم به جانور ماده اعلام کند.

تیم برکهد، استاد دانشگاه شفیلد بریتانیا، نتیجه تحقیقات انجام گرفته در مورد دم طاووس را "بسیار مهیج" توصیف کرده و گفته است که نحوه انجام این پژوهش هم "بدیع و مفید" بوده است.