محسن مخملباف، مهمان ویژه جشنواره فیلم اورشلیم
میترا فرهمند ( اسرائیل )
برای نخستین بار در ۳۵ سالی که از عمر جمهوری اسلامی در ایران می‌گذرد، یک کارگردان مشهور سینمای ایران به عنوان مهمان ویژه یکی از مهمترین جشنواره های سینمایی به اسرائیل دعوت شده و آن را پذیرفته است.
محسن مخملباف کارگردان پرآوازه ایرانی درکنار ریچارد لینکلیتر کارگردان مشهور سینمایی، مهمان «مستر» و عالیقدر جشنواره سینمایی اورشلیم است.
فستیوال فیلم اورشلیم که از سال ۱۹۸۴ برقرار بوده، امسال از چهارم ژوئیه، سیزدهم تیر، به مدت ده روز برقرار است.
اسرائیل برای مخملباف ناآشنا نیست و تازگی ندارد. او دو سال پیش در سکوت و به دور از جنجال به مدت یکسال و نیم در اسرائیل اقامت کرد تا فیلم «باغبان» را بسازد.
«باغبان» که بخش بزرگی از آن در باغ‌های زیبای بهاییان در حیفا و نیز اماکن مقدسه ادیان یکتاپرست یهودیت، مسیحیت و اسلام می‌گذرد، با حمایت مالی کره جنوبی ساخته شد.
محسن مخملباف «باغبان» را با پسرش میثم کارگردانی کرد و هر دو نیز در فیلم تفکرات خود را تحت تاثیر حضور در این فضاهای ویژه در اسرائیل بیان می‌کنند.
هرچند مخملباف دو سال پیش برای ساخت «باغبان» به اسرائیل آمد اما اسرائیلی‌های دوستدار فیلم و سینما و به ویژه منتقدین سینمای اسرائیلی از حدود دو دهه پیش مخملباف را می‌شناسند و کارهای او را ستایش می‌کنند.
نخستین بار در اوایل دهه نود میلادی بود که فستیوال فیلم اورشلیم شماری از فیلم های مخملباف را در چارچوب این جشنواره اکران کرد؛ استقبالی بی نظیر از این فیلم ها به عمل آمد به گونه ای که پس از آن نیز شماری از فیلم ها در سینماهای تجاری اسرائیل به مدت طولانی اکران شد.
از اولین حضور مخملباف در جشنواره فیلم لندن و زمانی که یک منقد اسرائیلی فیلم و سینما به نام آلماگور نقدهای تحسین برانگیزی درمورد مخملباف و آثار او در رسانه های اسرائیل نوشت، شیفتگی منقدین اسرائیلی و دوستداران عادی فیلم و سینما در اسرائیل به مخملباف آغاز شد و آثار او به اسرائیل راه یافت.
پس از آن تقریباً کمتر سالی بود که جشنواره فیلم اورشلیم برای اکران فیلمی از کارهای مخملباف تقلا نکند.
زمانی که «تخته سیاه» کار سمیرا مخملباف، دختر محسن مخملباف، نیز در اسرائیل اکران شد، اسرائیلی ها «نبوغ» هنری در خانواده مخملباف را «ارثی» دانستند. آثار دیگر سمیرا نیز پس از آن در اسرائیل اکران شده است.
همچنین در سال‌های گذشته فیلم مستندی که حنا مخملباف در اوج حضور جوانان و سایر مردم ایران در روزهای پیش از انتخابات جنجالی سال ۱۳۸۸ ایران در تهران به صورت تقریبا مخفیانه ساخته بود، در اسرائیل اکران و تحسین شده است.
آوازه‌ای که محسن مخملباف از اوایل دهه نود میلادی برای فیلم و سینمای ایران در میان اسرائیلی‌ها ایجاد کرد، زمینه‌ساز عشق و علاقه اسرائیلی‌ها و منقدین این کشور به آثار سایر کارگردانان برجسته سال‌های اخیر ایران نیز شد.
فیلم‌های مجید مجیدی بارها در سینماهای تجاری اسرائیل اکران شد. فیلم «جدایی نادر از سیمین» کار برجسته اصغر فرهادی و برنده جایزه اسکار سال ۲۰۱۲ دریچه‌ای از زندگی انسان‌های عادی در ایران امروز را به مردم اسرائیل نشان داد؛ در حالی که رهبران اسرائیل و ایران در سال ۲۰۱۲ هر روز برای یکدیگر پیام‌های خصمانه و جنگ‌طلبانه می‌فرستادند و خطر وقوع حمله نظامی اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران نیز در این سال ظاهراً بسیار جدی به نظر می رسید.
هر اثری از کارهای کارگردانان ایرانی که در اسرائیل اکران شده، کارهای مشترک آنها با خارجی ها بوده یا فیلم‌هایی که امتیاز پخش آن در اختیار کشوری غیر از ایران است.
اگر اصولگرایان و محافظه کاران در حاکمیت ایران داستان عشق و شیفتگی اسرائیلی ها به آثار مخملباف را با سکوت تحمل کردند اما به ساخت فیلم «باغبان» در باغ های بهاییان در حیفا واکنش تندی نشان دادند و آنرا فیلمی «سفارشی از سوی بهاییت و صهیونیسم» برای تبلیغ بهاییت نامیدند و علیه مخملباف به شدت موضع گرفتند.
با وجود این، بسیاری از اسرائیلی‌ها از این حقیقت که محسن مخملباف در سال‌های گذشته دیگر نتوانسته و نخواسته است که از بیم تعقیب و دستگیری به ایران بازگردد، بی‌خبر بوده‌اند اما به خوبی ماجراهای دستگیری و محاکمه و حکم جنجالی جعفر پناهی کارگردان پرآوازه ایرانی که ممنوع‌الخروج است، در رسانه های اسرائیل بازتاب دارد.
مخملباف که اکنون ۵۶ سال دارد، در سال‌های گذشته در فرانسه زندگی کرده اما فعالیت‌های خود را در سراسر جهان پیگیری کرده است.
مخملباف از فستیوال فیلم روسیه به اسرائیل می‌آید تا «باغبان» با بودن خودش اکران شود.
حضور مخملباف به عنوان رئیس هیات داوران جشنواره فیلم روسیه که همین روزهای گذشته برقرار بود، اعتباری دو چندان به آمدن او به اسرائیل می‌بخشد. سمیرا مخملباف نیز در روزهای اخیر رئیس هیات داوران جشنواره فیلم ادینبورگ در اسکاتلند بود.
جشنواره فیلم نروژ نیز ماه آوریل امسال بزرگداشت ویژه خود را به محسن مخملباف اختصاص داده بود.
«سینماتک» محل اصلی جشنواره فیلم اورشلیم برفراز تپه‌ای در میان شرق و غرب اورشلیم با چشم‌اندازی رومانتیک است که تا دیوارباستانی سه هزارساله اورشلیم و اماکن مقدسه فاصله چندانی ندارد.
امسال نیز دهها هزار اسرائیلی از شهرهای دیگر این کشور کوچک که همگی به اورشلیم نزدیک هستند، برای دیدن فیلم‌های متعدد این مهمترین جشنواره کشورشان، به اورشلیم باستانی و فریبنده و تاریخی خواهند آمد اما یقیناً یکی از جذبه‌های امسال جشنواره، حضور محسن مخملباف است که با وجود او، مسایل ایران و به تبع آن به ناچار، ستیزسال‌های گذشته حکومت‌های دو کشور علیه یکدیگر، در صدر توجه رسانه‌ها قرار می گیرد.
اگر ساخت «باغبان» در اسرائیل، آنهم با محوریت آیین بهایی، از نظر عوامل سختگیر در حکومت ایران یک «جرم» و حتی از نظر برخی از روشنفکران ایرانی مخالف اسرائیل، یک«خطا» باشد، حضور مخملباف به عنوان مهمان ویژه جشنواره فیلم امسال اورشلیم بی‌تردید بر این فهرست «جرایم» و «خطاهای» او می‌تواند بیفزاید.
اما مخملباف که فشارهای زیادی را در میهن خود تحمل کرد و می‌گوید پس از آن نیز تحت تعقیب و آزار بوده در مصاحبه با رسانه‌های اسرائیل در آستانه آمدن خود به اورشلیم گفته بود که از این فشارها باکی ندارد و آب از سرش گذشته است.