اسرائیل در نزدیکی مرز ایران سفارت تاسیس میکند
اسرائیل پس از سالها تلاش موفق شد سفیری را به ترکمنستان، همسایه شمالی ایران اعزام کند. ترکمنستان با ایران بیش از هزار کیلومتر مرز زمینی و آبی دارد. افتتاح سفارتخانه اسرائیل چه پیامدهائی خواهد داشت؟
عشقآباد، پایتخت ترکمنستان در ۴۰ کیلومتری مرز ایران واقع شده است. این شهربا مشهد دومین شهر بزرگ ایران ۲۵۰ کیلومتر و با شهرستان شیروان نیز حدود ۵۰ کیلومتر فاصله دارد.
اسرائیل پس از سقوط شوروی تلاش کرد حضور بیشتری در جمهوریهای تازه استقلال یافته به ویژه در کشورهای همجوار با ایران، آذربایجان و ترکمنستان پیدا کند. گرچه اسرائیل موفق شد در باکو سفارتخانه خود را افتتاح کند، اما در ترکمنستان تاکنون موفق به تاسیس سفارتخانهای نشده بود. حال روزنامه دولتی "نویترالنی ترکمنستان" خبر میدهد شمی تزور (Shemi Tzur)، نخستین سفیر اسرائیل در عشقآباد، روز چهارشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۲ ضمن دیدار با قربانقلی بردیمحمداف، رئیس جمهور ترکمنستان استوارنامه خود را تقدیم وی کرده است.
روزنامههای ترکمنستان همچنین مینویسند، شرکتهای اسرائیلی در بازار ترکمنستان حضور فعالی دارند. شرکت اسرائیلی "مرهاو" تاکنون بازسازی و نوسازی پالایشگاه "ترکمنباشی" را با هزینهای بالغ بر یک میلیارد و۵۰۰ میلیون دلار انجام داده است.
سفیر اسرائیل در ترکمنستان کیست؟
دولت اسرائیل، شمی تزور یکی از پرکارترین دیپلماتهای را برای نمایندگی خود در ترکمنستان برگزیده است. این دیپلمات در سال ۱۹۴۶ در اسرائیل در خانوادهای آذربایجانی که از تبریز به اسرائیل رفته بودند، متولد شده است. وی به عنوان سفیر در ترکیه و فرانسه نیز انجام وظیفه کرده است.
تزور پیش از این ریاست بخش "اورآسیا» (قفقازجنوبی و آسیای مرکزی) وزارت خارجه اسرائیل را برعهده داشت. وی ظرف ۲ سال اخیر بیش از ۱۵ بار به ترکمنستان سفر کرده و عملا به عنوان "فرستاده منصوب اسرائیل در ترکمنستان" مشغول به کار بود.
اهمیت ترکمنستان برای اسرائیل
نورمحمد حاناموف، سفیر سابق ترکمنستان در ترکیه و اسرائیل
نورمحمد حاناموف، سفیر اسبق ترکمنستان در ترکیه و اسرائیل، در گفت و گو با دویچهوله تائید میکند که روابط میان ترکمنستان و اسرائیل از سال ۱۹۹۲ برقرار بوده و اسرائیل بدون سفارت هم حضور فعالی در ترکمنستان داشته است.
وی درباره انگیزه راهاندازی سفارت اسرائیل در عشقآباد توضیح میدهد که ترکمنستان به دلیل همجواری با ایران و داشتن مرزهای طولانی با ایران در مرکز توجه سیاست خارجی اسرائیل قرارگرفته است.
انتخاب حسن روحانی و افتتاح سفارت اسرائیل
بنابه گفته آشیرقلی بایری یک تحلیلگرمقیم عشقآباد، آغاز فعالیت رسمی سفیر اسرائیل درعشقآباد گرچه مدتها پیش از این برنامهریزی شده بود، اما تقارن زمانی آن با پیروزی حسن روحانی، امری آگاهانه بوده است.
این کارشناس ترکمن اضافه میکند: «روی کارآمدن یک رئیس جمهور اصلاحطلب و صلحجو در ایران که قصد گفتگو با غرب را هم دارد، مقامهای ترکمنستان را تشویق کرده است تا بالاخره با افتتاح سفارت اسرائیل موافقت کنند و آنها زمان کنونی را هم مناسب دیدند.»
بایری ادامه میدهد: «ما انتظار نداریم به دلیل افتتاح سفارت اسرائیل در عشقآباد، مناسبات ایران با ترکمنستان تیره شود. عوامل بسیاری هستند که سبب چنین نتیجهای نمیشوند. ترکمنستان امکانات زیادی در اختیار ایران گذاشته است. از جمله زمین رایگان تا این کشور مراکز فرهنگی، دینی و آموزشی خود را در عشقآباد و ماری افتتاح کند. ترکمنستان کشوری بیطرف و مستقل است و تحت تاثیر اسرائیل قرار نخواهد گرفت. در داخل کشور هم شهروندان یهودی در ساختارهای رسانهها و دولتی حضور دارند، اما تاثیری بر سیاست این کشور ندارند.»
اعزام سفیر به ترکمنستان ارتباطی با پیروزی روحانی ندارد
اما به نظر مناشه امیر کارشناس مقیم اسرائیل، افتتاح سفارت اسرائیل در عشقآباد ارتباطی با روی کارآمدن حسن روحانی به مقام ریاست جمهوری ایران ندارد.
وی میگوید: «تماسها برای افتتاح سفارت بیش از ۱۵ سال است که آغاز شده و سال گذشته اعلام شده بود که هر دو کشور به نتایجی رسیدند و بزودی سفیر مبادله خواهند کرد اما بنا به عللی که مشخص نیست این کار به تعویق افتاد بود.»
آقای امیر به این پرسش دویچهوله که چرا تاسیس سفارت اسرائیل در ترکمنستان بیش از ۲۰ سال طول کشیدهاست، چنین پاسخ میدهد: «عدم ثبات در ترکمنستان موجب تغییر و تحولاتی شد و یک رئیس جمهوری رفت و یک رئیس جمهور دیگری آمد و دوم نزدیکی ترکمنستان با حکومت اسلامی ایران و حساسیت مرزی بین دو کشور باعث شد که به دلیل فشار ایران، دولت عشقآباد نتواند زود با اسرائیل این مناسبات را برقرار کند. از سوی دیگر روابط ترکمنستان با ایران هم در سالهای اخیر چندان دوستانه نبوده است.»
افتتاح سفارت اسرائیل و تهدید امنیتی علیه ایران
آیا تاسیس سفارتخانه اسرائیل در نزدیکی مرزهای ایران، میتواند یک تهدید امنیتی برای ایران محسوب شود؟
مناشه امیر: افتتاح سفارت اسرائیل در ترکمنستان باعث خشم مقامهای ایران شده است
به نظر مناشه امیر این موضوع بستگی به میزان همکاریهای ترکمنستان با اسرائیل دارد. وی اضافه میکند که قضاوت درباره این موضوع هنوز زود است. این کارشناس خاطرنشان میکند: «ما این موضوع را درباره جمهوری آذربایجان هم شنیدیم که حکومت ایران ادعا میکند، آذربایجان به پایگاه اطلاعاتی و حتی عملیاتی اسرائیل علیه حکومت ایران تبدل شده است.»
واکنش ایران نسبت به فعالیت اسرائیل در ترکمنستان
گرچه تاسیس سفارت اسرائیل در عشقآباد فراتر از رابطه ساده دیپلماتیک ارزیابی میشود اما وزارت امور خارجه ایران و دیگر مقامهای دولتی و دینی کشور دراین باره تابحال اظهار نظر جدی نکردهاند. کارشناسانی که با دویچهوله صحبت کردند، تردیدی ندارند که افتتاح سفارت اسرائیل در ترکمنستان سبب نارضایتی و خشم مقامهای ایران شده است.
از سوی دیگر بیم آن نیز میرود که واکنش تند ایران، به مناسبات راهبردی ایران و ترکمنستان که مقامهای دوطرف همیشه آن را صمیمانه توصیف کردند، ضربه بزند. ترکمنستان و ایران ظرف سالهای گذشته توانستند با احداث دو خط راه آهن و دو خط لوله گازی و اجرای پروژه کلان "سد دوستی" مناسبات راهبردی خود را پایهریزی کنند.
به نظر حاناموف، مقام بلندپایه سابق ترکمنستان، ایران عکسالعمل تندی پیرامون افتتاح سفارتخانه اسرائیل در ترکمنستان نشان نخواهد داد. حاناموف تاکید دارد که ترکمنستان از سیاست خارجی مستقلی برخوردار است و حق انتخاب و برقراری روابط با هر کشوری را دارد و ایران نیز به آن احترام خواهد گذاشت.
آشیرقلی بایری کارشناس مقیم عشقآباد هم خاطرنشان میکند که مرزهای ترکمنستان و ایران یکی از امنترین مرزهاست و ترکمنستان در مناقشات ایران و اسرائیل سیاست "بیطرفی و مستقل" خود را ادامه خواهد داد و تاسیس سفارت اسرائیل در عشقآباد تاثیر منفی بر مناسبات راهبردی ایران و ترکمنستان نخواهد داشت.