آیا احمدی نژاد به دنبال بهار ایرانی است؟

عکسی از مراسم استقبال از محمود احمدی نژاد پس از سفر اخیر وی به مصر

واکنش شدید مخالفان اصولگرای محمود احمدی نژاد، به تکرار شعار "زنده باد بهار" از سوی وی در سخنرانی مراسم جشن سالگرد پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، این سوال را پیش می‌کشد که علت چنین واکنش خشم آلود و گسترده ای به شعاری ظاهرا غیر‌سیاسی چیست.

محمود احمدی نژاد، نخستین بار در پایان سخنرانی طولانی خود در شهریور ماه امسال در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سه بار تکرار کرد:"زنده باد بهار".

در آن زمان، و به ویژه در پایان یک سخنرانی که به ارزیابی کلی و خاص محمود احمدی نژاد از تاریخ و آینده بشریت اختصاص داشت، در بیانی استعاری و ادبی، بهار تمثیلی از آینده روشن جهان از نگاه او قلمداد شد که در پی ظهور قریب الوقوع امام دوازدهم شیعیان تحقق می یابد.

اسفندیار رحیم مشایی، که مخالفان اصولگرای محمود احمدی نژاد او را رهبر جریان انحرافی و اصلی ترین نامزد احتمالی هواداران آقای احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده می خوانند، نیز در همین رابطه گفته است: "ما یک بهار داریم که آن هم امام عصر است که ان شاءالله به زودی می آید."

با این همه، این شعار اکنون در اوج رویارویی محمود احمدی نژاد از یک سو و برادران لاریجانی که ریاست دو قوه مقننه و قضاییه را بر عهده دارند، اهمیتی به مراتب فراتر از تعبیری استعاری و ادبی برای بشارت دادن تحقق قریب الوقوع وعده ای عقیدتی در میان شیعیان در مورد ظهور امام دوازدهم شیعیان یافته است و به موضوعی سیاسی در متن این مجادلات بدل شده که به شکلی تنگاتنگ به برنامه های انتخاباتی آقای احمدی نژاد و تیم همراه او گره خورده است.

محمداسماعیل کوثری، نماینده مجلس و یکی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران، با انتقاد از سخنرانی محمود احمدی‌نژاد در مراسم ۲۲ بهمن گفته است: "اگر شعاری که از سوی آقای احمدی‌نژاد بیش از سه مرتبه در بخش هایی از سخنرانی و خاتمه سخنانش تکرار شد شعار نامزد دولت برای انتخابات آتی باشد، این امر تخلف قطعی و به نوعی مهندسی انتخابات است."

محمد حسین آصفری، یک نماینده اصولگرای دیگر مجلس نیز شعار "زنده باد بهار" را شعار انتخاباتی "جریان انحرافی" دانسته و گفته است: "سوءاستفاده از حضور گسترده مردم در چنین راهپیمایی‌هایی در واقع مصداق بارز خیانت به ملت و کشور است."

حساسیت بر سر شعار "زنده باد بهار" پس از آن بالا گرفت که در غیاب نمایندگان آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی در مراسم استقبال از محمود احمدی نژاد پس از بازگشت او از مصر، شماری از هواداران آقای احمدی نژاد با سر دادن این شعار، به شکلی کم سابقه در حمایت صریح از اسفندیار رحیم مشایی نیز شعارهایی سر دادند.

در ماه های گذشته، در شبکه های اجتماعی از جمله صفحه ای منسوب به اسنفدیار رحیم مشایی در فیسبوک، شعار "زنده باد بهار" به عنوان شعار اصلی حامیان آقای احمدی نژاد و نامزد احتمالی آنان در انتخابات ریاست جمهوری به چشم می خورد.

امام زمان از آن کیست؟

اما حتی اگر "زنده باد بهار" شعار انتخاباتی محمود احمدی نژاد و تیم همراهش باشد، ریشه این میزان از حساسیت در قبال آن را در چه باید جست؟

بر پایه اشارات صریح محمود احمدی نژاد در سخنرانی اش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و نیز سخنان اخیر اسفندیار رحیم مشایی، منظور از "بهار"، حضرت مهدی امام دوازدهم شیعیان است.

بسیاری از ناظران سیاسی، در هشت سال گذشته در بررسی رویکردها و عقاید محمود احمدی نژاد و همراهانش، آنان را سیاستمدارانی دارای باورهای "آخرالزمانی" معرفی کرده اند.

اعتقاد به ظهور امام دوازدهم به عنوان منجی بشریت در پایان تاریخ، اعتقادی عام در تشیع و از جمله در میان روحانیون و فقیهان شیعه است؛ با این همه، هم روحانیون سنت گرا و هم روحانیونی که به نواندیشان دینی شهره شده اند، اظهارات و باورهای محمود احمدی نژاد در این زمینه و از جمله قریب الوقوع بودن زمان ظهور را به باد انتقاد گرفته و آن را نشانه ای از انحراف و روحانیت ستیزی آقای احمدی نژاد و همراهانش دانسته اند.

به همین دلیل، انتخاب چنین شعاری که از یک سو می تواند در میان توده های معتقد به ظهور موثر باشد و از سوی دیگر، وجود روحانیون به عنوان واسط امام زمان و مردم را منتفی می سازد؛ در بطن منازعات سیاسی می تواند حساسیت و خصومت مخالفان آقای احمدی نژاد را به همراه داشته باشد.

گوشه چشمی به بهار عربی؟

اما به نظر می رسد مخالفت با شعار "زنده باد بهار" در شرایط کنونی ایران و منطقه دلایل دیگری نیز دارد که آقای احمدی نژاد احتمالا در برگزیدن این شعار، نسبت به آنها بی تفاوت نبوده است.

در دو سال گذشته، تحولات جهان عرب که از جمله به سرنگونی حسنی مبارک رییس جمهوری پیشین مصر منجر شد، به "بهار عربی" معروف شده است.

این تحولات از همان آغاز در ایران بازتاب هایی متفاوت یافت. رهبران جنبش سبز که این جنبش را الهام بخش بهار عربی می خواندند، در پی فراخوان خود برای حمایت از بهار عربی از ۲۵ بهمن سال ۱۳۸۹ در بازداشت خانگی به سر می برند.

همزمان، آیت الله خامنه ای، از جمله با خواندن خطبه ای به زبان عربی در نماز جمعه تهران، از بهار عربی به عنوان "بیداری اسلامی" یاد کرد و انقلاب اسلامی ایران و نظام جمهوری اسلامی را الهام بخش تحولات منطقه دانست.

فارغ از چنین اختلاف نظرهایی در باره ماهیت و خاستگاه بهار عربی، آنچه که این اصطلاح به اذهان عمومی متبادر می کند چیزی نیست جز تغییر و تحولاتی بنیادین و ساختاری در نظام حکومتی یا دست کم اراده و خواست انجام این کار؛ امری که می تواند در صورت تثبیت در اذهان، به پشتوانه ای قابل توجه برای محمود احمدی نژاد در مواجهه او با مخالفان و منتقدانش بدل شود.

از همین رو، در شرایطی که افکار عمومی انباشته از اصطلاح "بهار عربی" و تحولات و پیامدهای مربوط به آن است، انتخاب شعاری که بر "بهار" متمرکز است خواه ناخواه اذهان را به همان سو سوق می دهد.

اظهارات اخیر محمود احمدی نژاد در جریان سفرش به مصر این گزینه را پر رنگ تر می کند که او تا چه اندازه به هاله ای که اکنون گرداگرد کلمه "بهار" در ادبیات سیاسی تنیده شده آگاه است.

آقای احمدی نژاد، قبل از سفر به مصر خواستار آن شده بود که در میدان تحریر، نماد بهار عربی حضور یابد. هرچند، او این امکان را نیافت، اما در نشست مطبوعاتی خود در قاهره، بر تمایل خود برای ارتباط مستقیم با مردمی که پدید آورنده بهار عربی بوده اند، تاکید کرد.

در پی بازگشت محمود احمدی نژاد به تهران، وبسایت شبکه ایران، وابسته به موسسه ایران متعلق به دولت از قول وی نوشت که اظهارات آقای خامنه ای بازتابی منفی در مصر داشته و او در سفر خود در این باره توضیح داده و مشکل را حل کرده است.

به نوشته این وبسایت، آقای احمدی نژاد روز ۲۰ بهمن در جمع هواداران خود گفته است:" در آنجا فضا را به شدت منفی کرده بودند. زمانی که دو سال قبل مقام معظم رهبری در نماز جمعه راجع به مصر به عربی صحبت کردند - که صحبت های خوب و راهگشایی هم بود - اینها آمده بودند جو سازی کردند که این دخالت در امور مصر است. ولی زمانی که من تشریح کردم، که این دوستی، صمیمیت، عشق و برادری است خود آن مجری تلویزیون به وجد آمد و حرف من رو تایید کرد و حرف های دیگر را چرندیات خواند."

"من در مقابل همه"

آقای احمدی نژاد در سخنرانی خود در مراسم بزرگداشت سالگرد پیروزی انقلاب با صراحت بیشتری در باره تلاش عده ای در حاکمیت برای بازگشت به دوران قبل از انقلاب سخن گفت.

وی گفت: "ملت عزیز من خادم همه ملت هستم و دوستدار همه ملت و فدایی ملت هستم، چراکه از خود ملت بوده و ارباب‌زاده نیستم؛ یعنی از خانواده معمولی و رعیت‌زاده هستم؛ پس می توانم به سادگی و راحتی با شما سخن بگویم... هدف انقلاب بر هم زدن تبارگرایی و دایره بسته قدرت و مدیریت و باز کردن راه برای فرزندان پراستعداد ملت و باز گرداندن حکومت به ملت و کشور است. همه باید مراقب باشیم و با کوچک‌ترین نشانه‌های بازگشت به دوران قبل از انقلاب قاطعانه برخورد کنیم."

چنین سخنانی، در چارچوب مجادلات کنونی در بالاترین سطوح قدرت در جمهوری اسلامی صریح تر از آن است که مخالفان اصولگرای آقای احمدی نژاد که بر تبعیت مطلق و بی چون و چرای خود از ولی فقیه تاکید می کنند، متوجه آن نشوند یا بتوانند آن را نادیده بگیرند.

به این ترتیب، فارغ از آنکه آقای احمدی نژاد به چه باور دارد، به نظر می رسد که او بی محابا به استقبال آن رفته که از خود تصویر فردی را به جامعه ارایه دهد که به تنهایی در مقابل یک الیگارشی و چرخه بسته ای با محوریت روحانیون و نظامیان که بر تمامی ارکان و شئون جامعه چنگ انداخته اند، ایستاده است؛ چرا که از نگاه او، چنین تصویری می تواند پیروزی نامزد مورد نظر او را در انتخابات ریاست جمهوری تضمین کند؛ البته به شرط آنکه نامزد مورد حمایت آقای احمدی نژاد اساسا اجازه بیابد که در رقابت های انتخاباتی حاضر شود و او خود بتواند دوران ریاست جمهوری اش را به پایان برد.