برگزاری آیین‌های یادبود هولوکاست، گسترده‌تر از پیش
میترا فرهمند ( اسرائیل )
شصت و هشت سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، روز یک‌شنبه بیست و هفتم ژانویه، هشتم بهمن، در روزی که یادبود بین‌المللی هولوکاست نام گرفته است، ده‌ها کشور جهان و حتی کشورهای اسلامی آیین‌هایی را به یاد قربانیان فجایع هولوکاست برگزار می‌کنند.
رهبران بسیاری از کشورها، از جمله در اروپا و در ممالکی که درگیر جنگ جهانی دوم بودند و یا از آن لطمه دیدند، در آیین‌های امسال یادبود جهانی هولوکاست شرکت کرده‌اند و همزمان، کاروان‌های بسیاری از دانش‌آموزان کشورهای مختلف اروپایی، به‌ویژه از ایتالیا که حکومت فاشیستی آن همکار آلمان نازی بود، در روزهای گذشته راهی اردوگاه مرگ آشویتس در لهستان شده‌اند.
اصرار انکارگران هولوکاست در رد کشتار یهودیان اروپا در فجایع دوران حکومت آلمان نازی بود که سازمان ملل را به تعیین روز جهانی گرامی‌داشت قربانیان هولوکاست واداشت تا جهان بیشتر در باره این فصل سیاه از تاریخ اروپا بیآموزد و آن را بدست فراموشی نسپارد.
تاریخ می‌گوید که شش میلیون نفر، حدود دو سوم از جمعیت یهودیان آن زمان اروپا، در سال‌های حکومت آلمان نازی و جنگ جهانی دوم کشته شدند.
دولت آلمان کشتار یهودیان را بر اساس طرحی که «راه حل نهایی» نامیده بود، با فرستادن یهودیان به اردوگاه‌های مختلف اجراء کرد.
واژه «هولوکاست» از یونانی و به مفهوم «همه‌سوزی» است.
روز بیست و هفتم ژانویه از این نظر به عنوان یادبود هولوکاست تعیین شده است که روز آزادسازی اردوگاه مرگ آشویتس به‌دست ارتش سرخ شوروی است که در کنار متفقین در برابر ارتش آلمان نازی جنگیده بود.
روز جهانی یادبود هولوکاست در نشست اول نوامبر ۲۰۰۵ در مجمع عمومی سازمان ملل تعیین شد و نخستین آیین‌های این روز، در سال بعد و در بیست و هفتم ژانویه سال ۲۰۰۶ برگزار گردید.
محمود احمدی‌نژاد در تعیین روز جهانی گرامی‌داشت یاد قربانیان هولوکاست، به طرزی ناخواسته، نقش مهمی ایفاء کرد.
پس از آنکه احمدی‌نژاد در پاییز سال نخست ریاست جمهوری خود همایشی را با نام «جهان بدون صهیونیسم» در تهران برگزار کرد و از لزوم «محو اسرائیل از نقشه جهان» سخن گفت و بسیاری از سران جامعه جهانی را به واکنش‌های قاطع علیه خود و جمهوری اسلامی ایران کشاند و به بحث انکار هولوکاست به طور جدی دامن زد، سازمان ملل متحد به اندیشه تعیین روزی جهانی برای گرامی‌داشت یاد قربانیان فجایع هولوکاست افتاد.
در زمان ریاست کوفی عنان بر سازمان ملل، و تنها یک سال پس از ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، اجماعی که جامعه جهانی علیه رویکرد جمهوری اسلامی ایران و احمدی‌نژاد ایجاد کرده بود موجب شد که سازمان ملل روز بیست و هفتم ژانویه را به عنوان روز جهانی هولوکاست تصویب کند و اکثریت چشمگیر کشورهای عضو سازمان ملل به این قطعنامه رای موافق دهند. ده‌ها کشور عرب و اسلامی در شمار موافقان بودند و ایران تنها کشور و عضو سازمان ملل بود که رای مخالف داد.
در گزارش‌های مختلف آمده است که «محمود احمدی‌نژاد رئیس دولت ایران یکی از مشهورترین انکارکنندگان هولوکاست به شمار می‌آید که به این خاطر مورد سرزنش برخی از مقامات جامعه جهانی، از جمله دبیرکل سازمان ملل متحد قرار گرفته است». در کتاب‌های تاریخ و دانشنامه‌های عمومی نیز نام احمدی‌نژاد به عنوان یکی از پانزده چهره سرشناس جهانی در میان «انکارگران هولوکاست» ذکر شده است.
اما حقیقت این است که سال‌ها پیش از آنکه احمدی‌نژاد بحث انکار هولوکاست را مطرح کند، افراد دیگری در جهان، بویژه در میان اروپاییان، در شمار عوامل شناخته شده انکار هولوکاست بودند. رابر فوریسون فرانسوی، ارنست سیندل کانادایی، روژه گارودی فرانسوی، دیوید ایروینگ انگلیسی، ژان ماری له‌پن فرانسوی شناخته‌شده‌ترین نیروهایی بودند که پیه محکومیت در دادگاه‌های اروپایی مانند فرانسه و بریتانیا را نیز به جان خریده بودند.
این انکارکنندگان هولوکاست همگی در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد با جمهوری اسلامی ایران روابط خوب و مستحکمی یافتند و بارها به ایران دعوت شدند و ایران نیز در مواردی جریمه مالی تعیین شده از سوی دادگاه‌های غرب را علیه این افراد برعهده گرفت و دیدگاه‌های این افراد در رسانه‌های ایران به گستردگی بازتاب یافت.
انکارکنندگان اروپایی هولوکاست همواره از پشتیبانی رهبران و بسیاری از نویسندگان در کشورهای عرب و اسلامی نیز برخوردار بوده‌اند – چه بسا که کشورهای عرب در دوران درگیری‌های شدید خود با اسرائیل، بر بحث رد هولوکاست دامن می‌زدند.
هرچند محمود احمدی‌نژاد این بحث را در دهه گذشته ایجاد کرد، اما حقیقت این است که او از خود ابتکاری نشان نداده بود بلکه وی شیوه‌هایی را در پیش گرفت که بسیاری از کشورهای عرب و سران آن، مدت‌ها بود کنار گذاشته بودند.
با وجود این، زمانی که آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در سال‌های گذشته تاکید کرد که ملت آلمان هرگز گناه خود را در مورد هولوکاست فراموش نخواهد کرد، محمود احمدی‌نژاد در نامه‌ای به مرکل نوشت که چرا شما گناه پدران خود را بر عهده می‌گیرید؟. خانم مرکل با خودداری از پاسخگویی به نامه احمدی‌نژاد، برای نظر او اعتباری قائل نشد.
در آلمان از زمان ریاست جمهوری رومان هرتسوگ در ژانویه ۱۹۹۶ روز بیست و هفتم ژانویه به عنوان «یادروز قربانیان نازی» تعیین شده است.
در روسیه نیز هرسال در این روز رژه نظامی به یاد غلبه ارتش سرخ بر ارتش نازی برگزار می‌شود.
در بسیاری از کشورهای جهان که تا پیش از سال ۲۰۰۵ هرگز برای قربانیان رخدادهای ایام هولوکاست مراسمی برگزار نکرده بودند، از زمان تعیین این روز از سوی سازمان ملل، دولت‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد آیین‌هایی برگزار می‌کنند.
در اسرائیل روز گرامی‌داشت قربانیان هولوکاست در تاریخ دیگری و در میانه بهار برگزار می‌شود اما در بیست و هفتم ژانویه نیز در اسرائیل، آیین‌ها و همایش‌هایی مانند بسیاری دیگر از کشورهای جهانی اجرا می‌گردد.
تالار نام‌ها، در ساختمان یادبود «یاد واشم» در بیت‌المقدس.
در بیست و هفتم ژانویه ۲۰۰۶، که نخستین سالی بود که جامعه جهانی به طور همزمان روز یادبود هولوکاست را برگزار کرد، جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل با اجازه کشور لهستان، بر فراز اردوگاه آشویتس نمایش هوایی خیره‌کننده‌ای انجام دادند و سران کشورهای بسیاری از اروپا به این آیین دعوت شدند. دلیل این امر این بود که اروپا و اسرائیل بگویند که یهودیان دیگر مانند روزگار نازی‌ها بی دفاع نیستند و قدرت نیروی هوایی اسرائیل، یکی از ابزارهای دفاع از یهودیان است.
در پی تشدید بحث انکار هولوکاست از سوی رئیس جمهوری ایران، در بسیار از کشورها موزه‌های بیشتری برای یادبود قربانیان هولوکاست برپا شده و حتی در شهر عرب‌نشین ناصره در شمال اسرائیل، یک عرب مسلمان خانه پدری خود را به برپایی یک موزه برای این امر اختصاص داده و مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفت.
موزه هولوکاست در واشینگتن، پایتخت آمریکا نیز از افزایش شمار بازدیدکنندگان خود در سال‌های گذشته خبر داده است.
در سرزمین‌های فلسطینی در حالی که دولت حماس در غزه به‌شدت با تدریس هولوکاست مخالفت می‌کند و با «اونرا»، نهاد ویژه کمک‌رسانی سازمان ملل به فلسطینی‌ها، درگیرهای جدی دارد، حکومت خودگردان فلسطینی به یادروز هولوکاست احترام می‌گذارد و مطالبی را نیز در این باره در کتاب‌های درسی مدارس گنجانده است. در همین حال، اسرائیلی‌ها همواره این واقعیت را یادآور شده‌اند که محمود عباس در پایان‌نامه دکترای خود مطالبی را به انکار هولوکاست اختصاص داده بود.
پس از بحث‌های انکار هولوکاست در ایران، اسرائیل و سازمان‌های یهودی جهان فعالیت‌های خود را برای شناساندن فجایع هولوکاست افزایش دادند و در همین راستا بود که موزه هولوکاست اسرائیل از سال ۲۰۰۶ اقدام به برپایی وبسایت ویژه‌ای به زبان فارسی کرد و برپایی این وبسایت را به منشه امیر روزنامه‌نگار مشهور ایرانی‌تبار این کشور سپرد.
در آمریکا نیز به تازگی کتابی در چهار جلد از سوی اردشیر بابک‌نیا، یک یهودی ایرانی، منتشر گردید.
در همین حال، جمهوری اسلامی ایران که بخاطر انکار هولوکاست زیر فشار جهانی قرار گرفت، چند سال پیش یک سریال تلویزیونی را با نام «مدار صفر» تهیه کرد که در آن تلاش‌های یک دیپلمات مسلمان ایرانی در پاریس در سال‌های تحت حکومت «ویشی» و همکار با نازی‌ها بازگو می‌شود که او با دادن گذرنامه ایرانی به شماری از یهودیان فرانسه آنها را از فرستادن به اردوگاه‌های مرگ رهایی بخشید.