داروهای رنگارنگ لاغری
دکتر رضا آمری نیا: امروزه وقتی مجلات مختلف را ورق می زنیم یا صفحه آگهی های برخی روزنامه ها را مشاهده می کنیم یا کانال های بدون مجوز ماهواره را عوض می کنیم مطمئناً به چندین مورد تبلیغات در مورد محصولات لاغری یا چاقی برخورد می کنیم که البته جملات در کنار محصول نیز بسیار قابل تامل و جالب است؛ «هر روز یک کیلو وزن خود را کاهش دهید»، «لاغری تضمینی ده کیلو کاهش در یک هفته بدون بازگشت»، «لاغری بدون رژیم غذایی و ورزش» و ده ها مورد دیگر که البته در اکثر موارد فقط یک شماره تلفن همراه راه ارتباطی بین خواننده یا بیننده تبلیغ و آن مرکز معجزه گر است، از طرف دیگر وقتی صفحات اول کتاب های مرجع تغذیه را مطالعه می کنیم در همه آنها اتفاق نظر است که لاغری یا چاقی بیماری است که با محاسبه میزان انرژی ورودی و میزان مصرف آن و ایجاد تعادل مثبت یا منفی قابل درمان است که در حقیقت با تغییر در دریافت انرژی یا به عبارت دیگر «خوردن» و همچنین میزان خروجی انرژی یا همان فعالیت بدنی می توان این بیماری ها را بدون هیچ گونه عوارضی درمان کرد.
بسیاری از ترکیبات شیمیایی یا طبیعی هستند که مصرف آنها ممکن است باعث تغییر در سوخت و ساز بدن، تغییر در سیستم هورمونی مربوط به اشتها و تاثیر در دستگاه گوارش و تغییر وزن شود ولی باید توجه داشت که عوارض احتمالی این مواد ممکن است تاثیر سوئی در بدن ایجاد کند.
یک مثال ساده خالی از لطف نیست. شما حتماً در تبلیغات مذکور به داروهایی تحت عنوان «چربی سوز» برخورد کرده اید. لازم به ذکر است چربی بدن ماده ای نیست که با مواد دارویی بسوزد و از بین رود بلکه بایستی با تنظیم میزان فعالیت بدن سوزانده شود. اگر این مواد شیمیایی مصرف شوند و حتی باعث لاغری هم شوند از طریق ترکیبات غیرمتعارفی است که در دسته بندی زیر به تفصیل توضیح داده می شود. ابتدا باید عرض شود که داروهای مربوط به لاغری و کاهش وزن در ایران موجود نیست. دو ترکیب اصلی یکی به نام کپسول سیبوترامین تحت عنوان داروی ضداشتها و کپسول اورلی استات به عنوان داروی دافع چربی های مواد غذایی مصرف شده، داروهایی هستند که تحت شرایط خاص می توان به بیماران چاق تجویز کرد البته حتی این داروها که در کتب مرجع تغذیه مورد تایید مجامع بین المللی قرار گرفته نیز عوارض بسیاری دارد که در مقالات گذشته به تفصیل اشاره شده است. سایر داروها یا مواد شیمیایی که در سطح گسترده ای عرضه می شوند در چند گروه قرار می گیرند که اشاره به آنها و عوارض احتمالی شان لازم است.
گروهی از این داروها یا مواد شیمیایی حاوی ترکیبات هورمونی هستند که سبب تغییر در میزان سوخت و ساز بدن می شوند. به طور مثال استفاده از ترکیبات هورمون های غده تیروئید سبب افزایش سوخت و ساز بدن می شود و میزان ذخیره سازی مواد غذایی را کاهش می دهد ولی بایستی توجه داشت که مصرف هورمون های مذکور در یک فرد سالم که غده تیروئید به صورت طبیعی در حال انجام وظایف مربوط به خود است ممکن است باعث تغییر در فعالیت غده مهم و حیاتی شده و روند طبیعی آن را دچار اختلال کند.
گروهی دیگر از این داروها، موادی هستند که روی هورمون اشتها یا همان سروتونین تاثیر گذاشته و سبب تغییر اشتها می شوند. به طور مثال گرو هی از داروهای ضدافسردگی مثل سیتالوپرام یا فلوکستین باعث مهار جذب مجدد سروتونین شده و با بالا نگه داشتن میزان آن اشتهای فرد کم می شود ولی این سوال مهم است که آیا می توان به یک فرد سالم داروی اعصاب تجویز کرد که از عوارض جانبی دارو در جهت کاهش اشتها استفاده شود؟ آیا خود شما به عنوان یک فرد سالم حاضر هستید داروی اعصاب بخورید؟ گروهی دیگر از این داروها یا مواد شیمیایی، در دستگاه گوارش حجم گیرنده هستند. این گروه بیشتر از ترکیبات فیبری بوده و سردسته آنها گیاهی به نام آگار آگار است. با ترکیب آنها با آب و اسید معده افزایش حجم رخ می دهد و باعث پرشدگی معده شده که سیری زودرس پدید می آید. این گروه که در حال حاضر بیشتر تحت عنوان «فیبر» مطرح می شود روش علمی برای کاهش وزن نبوده و اثرات آنها به صورت کوتاه مدت است.
از گروه های نامتعارف می توان به ترکیباتی اشاره کرد که حاوی آمفتامین، افلاین، دوپامین یا سایر کاته کولامین هاست که افزایش ناگهانی در متابولیسم بدن داده و باعث کاهش اشتها هم می شود. این گروه ها که بسیار پرخطر هستند عوارض بسیار مهلکی را ممکن است به همراه داشته باشند که از جمله به افزایش فشار خون، سردردهای شدید، خونریزی و حتی سکته های قلبی و مغزی می توان اشاره کرد. به یاد داشته باشید این ترکیبات همان موادی هستند که در قرص هایی تحت عنوان «اکستازی» استفاده می شوند و مطمئناً در خصوص این داروی انرژی زا و عوارض جسمی و روحی آن بسیار شنیده اید. در جمع بندی مطالب مطرح شده بایستی عرض شود که جایگاه دارو در بحث درمان چاقی و لاغری به عنوان قدم آخر درمان توصیه می شود و البته این مساله بایستی تحت نظر پزشک صورت گیرد. ذکر این نکته لازم است که حتی در داروهای علمی مربوط به چاقی هم اگر دقیق شویم مطمئناً به این نکته خواهیم رسید که این ترکیبات به عنوان کمک کننده مطرح هستند و بایستی در کنار رژیم غذایی و میزان فعالیت مناسب مصرف شوند، پس بهتر است ابتدا ساده ترین راه ها انتخاب شود که همان رژیم غذایی و فعالیت بدنی است.
روزنامه شرق