آیا سیاست اوباما در قبال ایران تغییر می کند؟
چارلز رک نیگل (رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی)
مسئله بحران هسته ای ایران در راس مسایل سیاست خارجی دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما قرار دارد.
میت رامنی رقیب جمهور خواه باراک اوباما بارها وی را متهم کرد که در برخورد با ایران مواضع بسیار نرمی دارد. میت رامنی مدعی بود که « ایران هیچگاه به اندازه امروز به بمب هسته ای نزدیک نشده و هیچگاه به این اندازه آمریکا در مهار ایران کم کاری نکرده است.»
اکنون در آستانه آغاز دور دوم ریاست جمهوری باراک اوباما باید دید که وی تا چه حد تحت تاثیر این انتقاد قرار گرفته است. آیا باراک اوباما اکنون در سیاست دو محوری خود در قبال ایران یعنی اعمال فشار از طریق تحریم و بازگذاشتن دریچه ای برای تجدید مناسبات مصمم تر خواهد شد؟ و یا این حقیقت که ایران با وجود تمام فشار های اخیر آمریکا به تولید سانتریفوژهای جدید و غنی سازی اورانیوم ادامه می دهد باعث خواهد شد که کاخ سفید به این نتیجه برسد که در برخورد با ایران به روش یا عامل جدیدی نیاز دارد؟
پاسخ به این سئوال ممکن است در اولین ماه های دور دوم ریاست جمهوری باراک اوباما مشخص شود.
«شاهشانک جوشی » کارشناس مسائل خاورمیانه در یکی از مراکز مطالعاتی لندن معتقد است که موضع دولت آمریکا در قبال حکومت ایران ممکن است به زودی به نتیجه برسد. وی می افزاید که نباید تردید داشت که تحریم های اخیر حکومت ایران را به شدت تحت فشار قرار داده است و این موضوع بعلاوه عوامل دیگر ایران را مجبور کرد که به میز مذاکره بازگردد.
این کارشناسان می گوید:« در سال جاری میلادی ما شاهد سه دور مذاکره با ایران بوده ایم. با وجودیکه همه آنها به شکست انجامیده این حقیقت که ایران پشت میز مذاکره نشسته است نشان می دهد که احساس فشار می کند. به اعتقاد من اشاره به مذاکرات مستقیم بین ایران و آمریکا در هفته های اخیر بهترین گواه این موضع است که ایران به شدت تحت فشار قرار دارد و می خواهد به نوعی مصالحه برسد.»
خطر قرمز اسرائیل
روزنامه پر تیراژ اسرائیلی « یدویت آهرونوت» چند روز یش از قول یک مقام بلند پایه اسرائیلی بدون ذکر نام وی گزارش داد که آمریکا طی چندین ماه گذشته در بحرین مشغول گفتگوهای پنهانی با ایران بوده است.
ماه گذشته روزنامه « نیویورک تایمز» گزارش داد که دولتهای ایران و آمریکا در اصول به توافق رسیده اند که پس از پایان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مذاکرات مستقیم را آغاز کنند. البته باراک اوباما در مناظره انتخاباتی سوم که موضوع آن سیاست خارجی بود چنین چیزی را تکذیب کرد.
«شاهشانک جوشی» کارشناس خاورمیانه می گوید اگر چنین مذاکراتی واقعیت داشته باشد موضوع آن کاهش تحریم ها از سوی آمریکا در مقابل دادن امتیاز از سوی ایران است. امتیازی که آمریکا و سایر کشورهای غربی می خواهند این است که ایران در راستای مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد برنامه های هسته ای خود را تا زمانی که همه سوءظن ها در مورد آن برطرف نشده است، متوقف کند.
البته فرصتی که اوباما برای چنین مذاکراتی دارد نامحدود نیست.
یک نکته کلیدی این است که آیا اسرائیل به تاسیسات هسته ای ایران حمله خواهد کرد و یا نه .بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبرخط قرمزی را برای ایران ترسیم کرد.
وی گفت نباید به ایران اجازه داد آنقدر اورانیوم با غلظت بیست درصد تولید کند که در نتیجه آن در فاصله زمانی بسیار کوتاهی بتواند این اورانیوم ها را به غلظت مورد نیاز برای تولید سلاح هسته ای تبدیل کند. نخست وزیر اسرائیل گفت که بهار و یا تابستان سال ۲۰۱۳ زمانی است که ایران به این توانایی خواهد رسید.
اقدامات اقتصادی یا نظامی؟
بسیاری از صاحبنظران از سخنان بنیامین نتانیاهو چنین برداشت کردند که تعیین خط قرمز و مهلت زمانی در حقیقت اشاره ای است به زمان حمله نظامی اسرائیل به خاک ایران. ولی هنوز وقوع چنین حمله ای قطعی نیست.
علی انصاری کارشناس امور خاورمیانه در دانشگاههای بریتانیا می گوید تمایل اصلی اسرائیل تاثیر گذاری روی نحوه حل بحران هسته ای ایران است و نه دخالت مستقیم در آن. به گفته وی یکی از عواملی که به نفع باراک اوباما عمل خواهد کرد این است که مقامات ارشد اسرائیل در مورد حمله به ایران اختلاف نظر دارند.
این کارشناس می افزاید:« در میان مقامات اسرائیلی بر سر اتخاذ بهترین تصمیم در قبال ایران اختلاف نظر وجود دارد. همواره شاهد این هستیم که هیاهو و تهدیدهای زیادی عنوان می شود ولی بعد خود آنها از موضوع حمله نظامی که برای اسرائیل یک خط قرمز است ، فاصله می گیرند.»
شاید دشوارترین تصمیم برای باراک اوباما در دور دوم ریاست جمهوری این است که اگر ایران همزمان با گفتگوهای مستقیم به فعالیت های هسته ای خود ادامه داد چه موضعی بگیرد.
به احتمال زیاد چنین حالتی باعث خواهد شد که باراک اوباما به ایران یک هشدار جدی داده و برای آن کشور مهلت مشخصی تعیین کند که احتمال استفاده از قدرت نظامی بخشی از این هشدار خواهد بود. اما موفقیت تحریم ها در دور اول ریاست جمهوری اوباما به احتمال زیاد کاخ سفید را به این نتیجه خواهد رساند که فشارهای اقتصادی از اقدام نظامی موثر تر هستند و به همین خاطر این روش را ادامه خواهد داد.
علی انصاری می گوید:« به نظر من تنها در شرایطی اقدام نظامی واقع بینانه قلمداد خواهد شد که ایران دست به اقدامات تحریک آمیز بزند. به اعتقاد من بسیار بعید است که آمریکا در مورد ایران حمله پیشدستانه انجام دهد چون چنین اقدامی صرفا شرایط فعلی را پیچیده تر خواهد کرد.»