هالیوود و بازخوانی اشغال سفارت آمریکا در ایران

نمایی از فیلم آرگو

فیلم "آرگو" (سفینه)، سومین تجربه کارگردانی بن افلک بنا بر گزارش "هالیوود ریپورتر" در نخستین آخرهفته نمایش آن با بیش از ۲۰ میلیون دلار فروش گیشه تبدیل به دومین فیلم پرفروش آمریکای شمالی شد.

این فیلم با فیلمنامه ای برگرفته از کتاب "استاد تغییر چهره" نوشته آنتونیو مندز و بر اساس مقاله "جاشوآ بیرمن" با عنوان "چگونه سازمان جاسوسی آمریکا از یک حقه علمی – تخیلی برای نجات آمریکایی ها از تهران استفاده کرد" (نشریه ویرد ۲۰۰۷) ساخته شده است.

این فیلم با واکنش های مختلف و البته متناقضی رو برو شده است. برخی تماشاگران ایرانی این فیلم آن را حاوی نگاهی مثبت و پیامی برای صلح میان ایران و آمریکا می دانند اما در مقابل، برخی دیگر معتقدند که سازندگان این فیلم سیاه نمایی کرده اند و تصویر درستی از ایران و ایرانی ارائه نداده اند.

فیلمی با بودجه ۴۴ میلیون دلاری که به نوشته روزنامه لس آنجلس تایمز: "یکی از جسورترین قمارهای سرمایه گذاری سینمایی به شمار می رود و از نوع فیلم هایی است که استودیوهای فیلمسازی هالیوود بیش از ۱۰ سال پیش ساختن آن را متوقف کردند."

با این حال، فیلم "آرگو" یک تریلر سیاسی است که می کوشد ریشه های تنش هایی که بین دو کشور ایران و آمریکا وجود دارد را به تصویر بکشد. اینکه چقدر در رسیدن به این هدف موفق بوده سوالی است که منتقدان مختلف پاسخ های مختلفی برای آن دارند.

فیلم داستان واقعی یک مامور زبردست "سیا" به نام تونی مندز است که پس از وقایع تسخیر کنسولگری آمریکا و گروگان گیری ۵۲ تن از کارمندان آن درسال ۱۹۷۹ در تهران، با یک حیله "هالیوودی" ۶ دیپلمات آمریکایی که درخانه سفیر کانادا پنهان شده بودند را به عنوان دست اندرکاران تهیه یک فیلم سینمایی علمی – تخیلی به نام "آرگو" از ایران خارج می کند.

نمایی از فیلم آرگو-بن افلک دربازار تهران

تونی مندز شخصیت اصلی و "قهرمان" فیلم "آرگو" برای عملی شدن نقشه یک فرار موفق، ابتدا به لس آنجلس و به سراغ همکار قدیمی خود "جان چمبرز" (با بازی جان گودمن) می رود که در واقع چهره پردازی است که برای گریم بازیگران فیلم "سیاره میمون ها" جایزه اسکار دریافت کرده است.

این دو سپس به یکی از تهیه کنندگان معروف هالیوود به نام "لستر سیگال" (با بازی آلن آرکین) رجوع می کنند تا به کمک او در صحنه هایی که از لحظه های خنده دار فیلم به شمار می رود، پروژه قلابی ساخت فیلم " آرگو" را واقعی جلوه بدهند. هرچند وقایع فرار غیرمتعارف ۶ دیپلمات آمریکایی از تهران و خطرات و ریسک هایی که انجام این کار به همراه دارد، جنبه های دراماتیک، هیجان آور وحتی ترسناکی به فیلم می بخشد.

فیلم "آرگو" که برای نخستین بار درماه سپتامبر گذشته در"فستیوال بین المللی فیلم تورنتو" و اخیرا نیز در "جشنواره فیلم تلوراید" به نمایش درآمد، از دیدگاه منتقدین سینمایی فیلم خوش ساختی است که به اعتقاد برخی از آن ها از همه عناصری که می تواند آن را به یک مدعی اسکار تبدیل کند برخوردار است.

تونی مندز افسری که نامش درفهرست ۵۰ مامور برجسته "سیا" قرار دارد و در نوشتن فیلمنامه "آرگو" همکاری نزدیکی با تیم نویسندگان داشته است، این فیلم را "یک تجربه شخصی با اهمیت و فراموش نشدنی" خوانده است و در مورد ارتباط فیلم با شرایط فعلی ایران به خبرنگار رویترز گفته است:" ایران هنوز هم یک معضل و مشکل پیچیده و خطرناکی است که در مکانی میان تندروی های اسلامی و جنبش های دموکراسی خواهی در منطقه سرگردان است. گروگان گیری هم امروز بیش از همیشه رواج دارد و تا زمانی که غرب به نفت احتیاج دارد، ایران می تواند هم برای همسایه ها و هم برای جهان خطرناک باشد. "

هفته گذشته مراسم گشایش و فرش قرمز فیلم "آرگو"، فیلمی که در لس آنجلس، استانبول و واشنگتن دی سی فیلمبرداری شده، در سینمای "مرکزآکادمی هنر و علوم سینمایی" در شهر بورلی هیلز برگزار شد. محلی که بن افلک و دیگر بازیگران و دست اندرکاران فیلم از جمله برخی از بازیگران آماتور و حرفه ای ایرانی، عرب و افغان تبار آن در میان دو مجسمه غول پیکر اسکاری که در دو سوی پرده سینما قرار گرفته ایستاده و عکس های یادگاری گرفتند.

"آرگو" سومین اثر کارگردانی بن افلک به شمار می رود که دو فیلم دیگر او"گان بیبی گان" (رفته عزیزم رفته) و "شهر" داستان هایی از وقایع درام و جنایی است که درشهر محل رشد و نمو این بازیگر و کارگردان ۴۰ ساله، "بوستون" اتفاق می افتد.

بن افلک درشب گشایش فیلم آرگو به خبرنگاران گفت :"می خواستم تا جایی که ممکن است از داستان هایی با سوژه هایی چون دزدی از بانک و تریلرهای جنایی که در چند سال گذشته روی آن ها کار کرده بودم دور شوم. چرا که احساس می کردم روایت های دیگری هم برای بازگویی دارم . همین موضوع باعث شد که از بوست,ن به دورترین نقطه ممکن یعنی تهران بروم."

بن افلک در مصاحبه ای که اخیرا با روزنامه لس آنجلس تایمز داشت می گوید: "جذابیت فیلم آرگو در این است که تماشاگر با یک داستان جاسوسی هیجان انگیز و سرگرم کننده روبروست و هرچند وقایع فیلم به بیش از سه دهه پیش بر می گردد اما موضوعی است که همه ما هنوز هم با آن ارتباط برقرار می کنیم. چرا که مسائل و روابط ایران با غرب از سی سال پیش تا کنون کوچکترین تغییری نکرده است و هنوز همه چیز به همان روال همیشگی ادامه دارد."

فیلمنامه "آرگو" را "کریس تریو" با کمک و همکاری "جورج کلونی" که پیش از این ها با نوشتن و کارگردانی فیلم "سیریانا" تسلط و آگاهی خود را از وقایع خاورمیانه به نمایش گذاشته نوشته است.

واکنش ها به فیلم آرگو

فیلم "آرگو"با مقدمه ای از صحنه های انیمیشن و عکس های تاریخی از دوران ملی شدن نفت و کودتای ۲۸ مرداد که با کمک "سیا" به سقوط دولت ملی محمد مصدق و بازگشت شاه محمدرضا پهلوی به مسند قدرت منجر شد آغاز می شود.

بازسازی وقایع فیلم با روش های هوشمندانه کارگردانی بن افلک، استفاده از فیلم های آرشیوی و خبری در رابطه با شاه سابق ایران، آیت الله خمینی و جیمی کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا و گزارش های خبری گزارشگرانی چون تد کاپل، والتر کرانکایت و مایک والاس به"آرگو" رنگ و بوی خاص زمان وقوع این وقایع را بخشیده است.

در پایان این فیلم با نمایش عکس های واقعی از هجوم نیروهای انقلابی به سفارت آمریکا، شرایط گروگان ها در روزهای پس از تسخیر سفارت و مناظر دیگری از روزهای آغازین انقلاب اسلامی در خیابان های تهران در کنار صحنه هایی از فیلم، تماشاگر به دقتی که کارگردان در شبیه سازی این صحنه ها با وقایع حقیقی به کار برده پی می برد.

"آرگو" درطیف فیلم های دهه اخیر هالیوود در رابطه با برخوردها و جنبه های مرگ و زندگی که وجود آورده، جایی بین فیلم "۳۰۰" - که برخی آن را نمونه بارزی از تبلیغات نظامی و تحریف تاریخی علیه پارسیان خوانده اند و فیلم "خانه ای از شن و مه" فیلمی درباره شرایط انسانی که نشان می دهدچگونه سوء تفاهم ها می توانند به تراژدی ختم شوند قرار گرفته است.

در جامعه ایرانیان لس آنجلس، فیلم "آرگو" با عکس العمل های مختلفی روبرو شده است. برخی فیلم را به خاطر به نمایش گذاشتن جنبه های منفی شخصیت های ایرانی با نمادهایی از "وحشیگری و بربریت" مورد انتقاد قرار داده اند. بعضی نیز معتقدند فیلم با "پیامی صلح آمیز" کوشیده است نشان دهد که تضادها و اختلافات موجود می تواند بدون هرگونه جنگ و نزاع و بمبارانی حل شود.

  
نمایی از فیلم آرگو  

پویان کیانی دانشجوی رشته فیلم از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در لس آنجلس می گوید:"فیلم نشان می دهد که راهیابی و تصمیم گیری علیه خونریزی و کشت و کشتار یک تصمیم شجاعانه است و من فکر می کنم به همین جهت و برای رساندن این پیام بوده که افرادی مثل جورج کلونی و بن افلک دست به ساختن چنین فیلمی زده اند."

فریبرز داودیان، بازیگر، نویسنده و تهیه کننده فیلم وتئاتر ساکن لس آنجلس ویکی از بازیگران اصلی فیلم "سنگسار ثریا میم" می گوید: "یک بار دیگر هالیوود کاری را که درآن استاد است را انجام داده است. آرگو یک فیلم هالیوودی واقعی درباره یک فیلم هالیوودی ساختگی است که صحنه های نجات جان ۶ دیپلمات آمریکایی آن از واقعیت هیجان انگیزتر است. به نظر من تصویر خشونت بار و تراژیکی که فیلم آرگو درباره واقعیت های انقلاب اسلامی ایران به نمایش گذاشته بسیار قابل توجه است. درعین حال فیلم نشان می دهد که همه کاراکترهای آمریکایی فیلم هم بی عیب و نقص و انسان هایی کامل نیستند."

لیلا ادیتورفیلم و مستند ساز ساکن لس آنجلس می گوید: "آرگو یک فیلم پرخرج هالیوودی است که بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده و درپایان آن آمریکا برنده نشان داده می شود. نیازی که این روزها به شدت درتماشاگر آمریکایی احساس می شود. با نمایش تاریخچه کوتاهی از روابط بسیارپیچیده و پرآشوب ایران و آمریکا که درنهایت به انقلاب ۱۹۷۹ و وقایع گروگانگیری ختم می شود، تماشاگر معمولی با تفسیری اشتباه و سوء تعبیری از این وقایع تاریخی سالن سینما را ترک می کند. اما این هالیوود است و نه کلاس درس تاریخ و اینگونه اشتباهات معمولا فراموش می شود! درمجموع آرگو فیلمی است از لحاظ بصری بی نهایت جالب بخصوص در قسمت های بازسازی تهران و بازی های خوب بازیگران فیلم."

سوسن دیهیم، آهنگساز و وکالیستی که در ساخت و اجرای موسیقی متن آرگو با الکساندر دسپلیت سازنده این موسیقی همکاری داشته است می گوید: "خیلی از دوستان ایرانی من ازمدت ها پیش نگران بودند که این فیلم در شرایط پرتنش سیاسی کنونی ممکن است تصویر ناهمگونی از ایرانی ها به نمایش بگذارد. اما با تماشای این فیلم که بخش هایی از آن را قبلا و هنگام ساخت موسیقی متن دیده بودم به این نتیجه رسیدم که ما ایرانی ها نبایست خودمان را درقالب شخصیت هایی که روی پرده سینما به نمایش گذاشته می شود مجسم کنیم."