شبکه خبر و خبرنگاران مهاجر، اخراجی و انصرافی

حسن گلخنبان

مهدی رستم پور 

جان نباشد جز خبر در آزمون   هرکه را افزون خبر جانش فزون
 
این بیت از مولانا با یک گرافیک ساده و صدای محمدرضا حیاتی، تیزر ثابت روزهای نخست فعالیت شبکه خبر و پخش آزمایشیاش در سال ۱۳۷۸ بود. تحریریهای مستقر در زیرزمین که هنوز خاکی بود و همزمان با تولید خبر، کارگران نیز مشغول بنایی و چیدن موزاییک.
 
حیاتی در شبکه خبر نبود اما چون قبل از افتتاح باید نماهنگها و تیزرها ساخته میشد و گوینده های شبکه خبر صداهای آشنایی نداشتند،‌ صدای حیاتی شد معرف شبکه ای تازه تاسیس که این روزها باز هم عضو با سابقه دیگری را از دست داده است.
 
حسن گلخنبان از قدیمی ترین تصویربرداران این شبکه همراه با کاروان همراه محمود احمدی‌نژاد رییس جمهور ایران به آمریکا سفر کرده بود. او پس از پایان نشست سازمان ملل به تهران بازنگشت و از دولت آمریکا درخواست پناهندگی کرد.
 
شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی صداوسیما طی سالهای اخیر، برخی کارمندان و همکاران خود اعم از رسمی، قراردادی یا برنامهای را به همین نحو از دست دادهاند. در این بین صداوسیما آماری ارائه نمیکند اما شواهد و مستنداتی که ذیلاً به گوشهای از آن اشاره شده نشان میدهد در یک دهه اخیر، شبکه خبر از حیث همکارانی که مهاجرت کردند یا به هر دلیلی اعم از اخراج یا انصراف، شغل خود را از دست دادهاند سرآمد دیگر شبکه های صداوسیماست.
 
نقل و انتقالات و جابه جاییها در شبکه های تلویزیونی عادی است و مرسوم. اما این میزان از رفت و آمد که اغلب نیز در سطح مجریان و گویندگان رخ میدهد، در شبکه خبر بسیار چشمگیرتر از سایر شبکه هاست.
 
پرتعدادند چهره ها و صداهای آشنایی که ناگهان از قاب تصویر این شبکه محو میشوند، سر از کشوری دیگر در می آوردند یا در ایران میمانند و  ترجیح می دهند در رسانهای دیگر یا به طور کلی در شغلی دیگر فعالیت کنند.  این روند شامل بسیاری از گویندگان و مجریان، سردبیران خبر، همکاران بخش فنی، تصویربرداران و گاه مسئولین و مدیران شبکه خبر هم میشود که برای اجتناب از طولانی شدن گزارش از ذکر همه آن ها خودداری شده.
 
مهاجران، اخراجی ها و انصرافی ها
 
پای حسن گلخنبان به آمریکا رسید اما دو نفر از همکاران بخش گرافیک شبکه خبر مدتهاست در مالزی هستند و مترصد طی روال اداری برای مهاجرت به استرالیا. تصویربردار دیگری هم به انگلستان رسیده اما به خاطر پاره ای نگرانی ها مایل به درج نامش نیست.
 
خشایار جنیدی گوینده سابق اخبار انگلیسی در شبکه خبر، مانند مهبد ابراهیمی و شهریار صیامی از دیگر همکاران سابق شبکه خبر  حالا در بی بی سی فارسی فعالیت می کنند. نگارنده این گزارش، چند سالی در شبکه خبر اجرای برنامه زنده ورزشی «در ورزش» و سپس «با ورزش» را در روزهای شنبه برعهده داشت.
 
یکی از چهره های شاخص گروه ورزش این شبکه به تازگی از هلند درخواست اقامت کرده که با توجه به جریان پروندهاش فعلاً حاضر به مصاحبه در این باره نیست. هومن شهبندی دیگر همکار این شبکه در سالهای اول فعالیت شبکه خبر نیز اینک مقیم بلژیک است. گویندگان و مجریان متعددی هم در ایران هستند که به دلایل دیگری اعم از خواست و دغدغه شخصی یا اخراج، دیگر با شبکه خبر همکاری نمی کنند.
 
مریم سیگارودی از گویندگان محبوب شبکه خبر بود و در سال های نخست، شناخته شده ترین گوینده این شبکه محسوب می شد. گویندگی را از صداوسیمای مرکز گیلان آغاز کرده و به دلیل اجرای خوبش به تهران دعوت شد. اما پس از هشت سال گویندگی مجبور شد با آزردگی خاطر از حاشیه ها و زخم زبان ها، از شبکه خبر برود و در واحد دوبلاژ مشغول به کار شود.
 
هادی زنوزیاصل از گویندگان شبکه خبر که برخلاف عرف رایج در گویندگان خبر سیاسی، حین اجرا لبخند می زد و صدا و اجرای خوبی داشت نیز دیگر فعالیتی نه در این شبکه و نه در صداوسیما ندارد. او در پتروشیمی مشغول کار است.
 
اصغر حجازیان مدتی در بخش خبر سیاسی و سپس اخبار اقتصادی و اجتماعی گویندگی کرد. اما به دلایلی که رسماً اعلام نشد، رفت و دیگر به شبکه بازنگشت.
 
فرشید سلطانخواه از نخستین گویندگانی بود که زیر بار الزام «ته ریش» گذاشتن نرفت! او همچنین اگر زمزمه اخراج یکی از گویندگان به گوش میرسید، به حمایت علنی از او بر می خاست. روزی که شایع شده بود  هادی زنوزیاصل اخراج میشود، گفته بود اگر چنین اتفاقی رخ دهد من هم استعفا خواهم داد.
 
حمیده کیهان از روز نخست پخش آزمایشی در شبکه خبر بود و بسیار فعال. گفتگوی پزشکی را اجرا می کرد و اخبار بانوان را میخواند و با برنامه زنده گروه علمی فرهنگی نیز همکاری داشت. او سال ۱۳۸۴ گویندگی خبر را کنار گذاشت و از صداوسیما رفت.
 
منیر مصدری هم گوینده اخبار اجتماعی و اخبار جوان شبکه خبر بود. دقیق و حساس در تلفظ صحیح واژه ها. تحصیل کرده اقتصاد بود و  سایر گویندگان شبکه، تلفظ واژه های اقتصادی را با او مرور می کردند. او را با این بهانه که اجرا و صدای خوبی ندارد از شبکه خبر کنار گذاشتند.
 
هومان نارنجیها مدتی سرپرست گویندگان شبکه خبر بود و سردبیر اخبار پزشکی. برنامه های پزشکی اش به خاطر طرح موضوعات پزشکی روز با بیانی ساده، بینندگان بسیاری داشت و آمار تماس مخاطبین با این برنامه بالا بود. او که همان زمان مدیریت امور فرهنگی و پیشگیری از اعتیاد را در سازمان بهزیستی برعهده داشت، در اوج محبوبیت برنامه اش ناگهان اعلام کرد به دلیل افتتاح کلینیک ترک اعتیاد، کمبود وقت دارم و دیگر به صداوسیما نمی آیم.
 
رضا ایزدی هم از گویندگانی بود که در همان سال های اول به دلیل آنچه گفته می شد اختلاف سلیقه با مدیران است، با شبکه خبر وداع گفت. کیوان همتی نیز از گویندگان شاخص شبکه خبر بود که شش سال قبل از شبکه خبر خداحافظی کرد و به رادیو بازگشت.
 
عبدالله علیخانی از گویندگان خوش صدای شبکه خبر بود که صدایش با اجرای آیه " وأعدوا لهم ماستطعتم من قوة" که قبل از خبرهای مرتبط با رویدادهای نظامی و مانورها پخش میشود برای بینندگان تلویزیونی آشناست. او اجرای نریشن برنامه های سیاسی فراوانی را برعهده داشت. علیخانی هم پس از سال ها اجرا و گویندگی در شبکه خبر، به دلایلی نامعلوم رفت.
 
علیرضا پیامیار که گویندگی را از صداوسیمای زنجان آغاز کرده بود، یک سال پس از افتتاح شبکه خبر به جمع گویندگان پیوست. ابتدا اخبار مذهبی که قبل از اذان ظهر پخش می شد را اجرا می کرد اما سپس اخبار سیاسی را هم می خواند. مدتی بعد او از این شبکه رفت و در شبکه ای دیگر مشغول به کار شد.
 
گروه ورزش در نظرسنجی های مخاطبین همواره موفق ترین گروه در کل شبکه بوده و همچنان هست. اما در این گروه هم خانه تکانیهای اساسی صورت گرفت. دکتر حمید قاسمی نخستین مدیر گروه ورزش شبکه خبر حالا مدیر تربیتبدنی دانشگاه پیامنور است. بسیاری از خبرنگاران، گزارشگران و تهیه کنندگان این گروه شغل خود را از دست دادند. اختیارات سیروس معدندار مدیر بعدی را هم محدود کردند و در عوض افرادی مثل باجناق محمدجعفر صافی رییس پیشین دفتر صداوسیمای ایران در لندن، برای تهیه کنندگی برنامه های زنده وارد این گروه شدند!
 
سایر عوامل مهم ریزش در شبکه خبر
 
غیر از دلایل عام مانند مصائب فعالیت در رسانه غیر آزاد و محدودیت هایی که بیش و کم در کل سازمان صداوسیما و رسانههای حکومتی وجود دارد، موارد دیگری هست که وقوع یا عوارض آن در شبکه خبر چشمگیرتر از سایر شبکه ها بوده.
 
رد گزینش دسته جمعی خبرنگاران از اواخر سال ۱۳۸۴ از جمله این اتفاقات است. پانزده خبرنگار شبکهخبر به بهانه رد گزینش از کار اخراج شدند. وقتی جای آنها بلافاصله با خبرنگارهای تازه کار  "واحد مرکزی خبر" پر شد، مشخص گردید که علت تسویه ناگهانی خبرنگاران شبکه از سوی واحد گزینش صداوسیما چه بوده است.
 
تبعیض در توزیع امتیازات و امکانات بین واحد مرکزی خبر و شبکه خبر نیز همواره محل اعتراض خبرنگاران شبکه خبر بوده و هست.
 
ماجرای فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق نیز از کابوسهای خبرنگاران این شبکه بوده. فارغ التحصیلان این دانشگاه در رشته هایی مانند علوم سیاسی به راحتی جذب معاونت سیاسی صدا و سیما می شوند که شبکه خبر نیز در ساختار اداری صداوسیما زیر نظر همین معاونت است.
 
با توجه به آزمونهای گزینش خاص دانشگاه امام صادق برای پذیرش دانشجو، فارغ التحصیلانش هم مورد اعتماد نظام هستند و عجیب نیست که به رغم دشواری های استخدام در صداوسیما، بسیاری از آن ها در مدتی کمتر از شش ماه به استخدام رسمی این سازمان درآمدند. بی آنکه سابقه ای در رسانهها داشته باشند، اغلب تحت عنوان کارشناس سیاسی، سمت هایی چون دبیر خبر، گزارشگر یا تهیه کننده برنامه های سیاسی را در اختیار گرفتند.