احمد خاتمی: پرونده رابطه با آمریکا در اختیار ولی فقیه است
امام جمعه موقت تهران، «به صراحت» گفت که موضوع رابطه با آمریکا در جمهوری اسلامی تنها در دست آیتالله خامنهای است. موضعگیری هاشمی رفسنجانی در باره مذاکره با آمریکا واکنشهای فراوانی را در روزهای اخیر برانگیخت.
وی در سخنان خود در نماز جمعهی ۱۸ فروردین بار دیگر تأکید کرد که «وقتی ولی فقیه به تصمیمی رسید همه باید گوش دهند [...] وقتی دستوری از سوی ولایت صادر شد، همه به اجرای آن دستور بپردازند و این ولایت است که جواب میدهد».
از "خطبههای سیاسی و عبادی" نماز جمعهی تهران به نوعی بهعنوان تریبون اعلام سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی یاد میشود. سخنان احمد خاتمی در واقع خط پایانی بر موضعگیریهای روزهای اخیر در مورد لزوم یا عدم لزوم مذاکره با آمریکاست؛ موضعگیریهایی که با اظهار نظر اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شدند.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی در گفتوگویی با "فصلنامه مطالعات بینالمللی" تاکید کرده که تفاوتی میان اروپا، روسیه، چین و آمریکا نیست و اگر جمهوری اسلامی میتواند با کشورهایی چون روسیه و چین مذاکره کند، چرا با آمریکا مذاکره نکند؟
رفسنجانی موضوع رابطه با آمریکا را یکی از موضوعاتی دانست که در مورد آنها از آیتالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، کسب تکلیف کرده است. به گفتهی هاشمی رفسنجانی «در آن نامه هفت موضوع را با امام مطرح کردم و نوشتم که شما بهتر است در زمان حیاتتان، اینها را حل کنید، در غیر این صورت ممکن است اینها به صورت معضلی سدّ راه آینده کشور شود [...] یکی از این مسایل رابطه با آمریکا بود.»
واکنشهای تند به سخنان هاشمی رفسنجانی
موضعگیری اکبر هاشمی رفسنجانی در مورد رابطه با آمریکا در گفتوگو با "فصلنامه مطالعات بینالملل" واکنش شدید برخی از چهرههای سیاسی جمهوری اسلامی را برانگیخت.
محمد نبی حبیبی، دبیر کل حزب موتلفه اسلامی، سخنان رفسنجانی را «موجب تاسف و تعجب» خواند و از «مخالفت صریح و جدی» با این نظر خبر داد. به اعتقاد حبیبی «مذاکره با آمریکا، سودی برای اسلام و انقلاب ندارد».
حسین شریعتمداری، نمایندهی آیتالله خامنهای در روزنامهی کیهان، نیز اکبر هاشمی رفسنجانی را متهم به سانسور نظر آیتالله خمینی متهم کرد و گفت: «آقاى رفسنجانى با خاطرهنویسى و تاریخنگارى ناآشنا نیستند و سابقه شناخته شدهاى در هر دو عرصه یاد شده دارند و تعجبآور است که هنوز نمىدانند "نیمهنویسى" بىاعتبارترین نوع تاریخنگارى و خاطرهنویسى است و نشانه نگرانى نویسنده و مؤلف از بیان برخى واقعیتهاست! حالا باید پرسید که جناب رفسنجانى از آشکار شدن کدام واقعیت نگران بودهاند که پاسخ حضرت امام را سانسور کردهاند؟!»
رد مذاکره یا "مذاکرات همعرض"؟
علی سعیدی، نمایندهی رهبر جمهوری اسلامی در سپاه پاسداران
علی سعیدی، نماینده آیتالله خامنهای در سپاه پاسداران، از دیگر شخصیتهایی بود که به سخنان هاشمی رفسنجانی واکنش نشان داد. وی تصریح کرد: «این گونه اظهارات، پیامهایی است که از داخل به خارج ارسال میشود و با انسجام ملی و اقتدار داخلی هیچ گونه سازگاری ندارد.»
سعیدی با اشاره به «مبانی و دیدگاههای عمیق» آیتالله خمینی گفت: «تا مادامی که خوی استکباری در آمریکا وجود داشته باشد به هیچ عنوان امکان مذاکره و سازش با آمریکا وجود نخواهد داشت.»
نمایندهی ولی فقیه در سپاه پاسداران البته اصل مذاکره با آمریکا را رد نمیکند. وی معتقد است «جمهوری اسلامی ایران به دنبال مذاکرهای همعرض و از موضع قدرت با دولت آمریکاست».
از آیتالله خامنهای بهعنوان یکی از سرسختترین مخالفان برقراری ارتباط ایران با ایالات متحدهی آمریکا یاد میشود؛ نظری که به نوعی از سخنان علی سعیدی نیز استنباط میشود که یادآور شده: «به تعبیر رهبر معظم انقلاب، هیچ راهی برای حفظ انقلاب به جز ایستادگی در برابر آمریکا وجود ندارد.»
رابطهی سیاسی ایران و آمریکا با حملهی گروهی از "دانشجویان پیرو خط امام" به سفارت ایالات متحده در تهران و گروگانگیری دیپلماتهای آمریکایی در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ قطع شد. این گروگانگیری ۴۴۴ روزه سیام دیماه ۱۳۵۹ با پذیرش قرارداد الجزایر از سوی دولتهای ایران و آمریکا و آزادی گروگانها پایان یافت.