اسیدپاشی، سکس و فقر در جشنواره حقوق بشر در لندن

نمایی از فیلم "بوسه پوتین"

پرویز جاهد

منتقد فیلم 

جشنواره فیلم های دیده بان حقوق بشر (Human Rights Watch Film Festival)، هر سال در یازده شهر بزرگ جهان از جمله در شیکاگو، نیویورک، تورنتو، واشنگتن و لندن برگزار می شود.

امسال رویکرد عمومی فیلم های حاضر در جشنواره حقوق بشر در لندن (۴ فیلم داستانی و ۱۵ فیلم مستند)، نمایش فقر، بی عدالتی و ستم و میل به تغییر در چهارگوشه جهان است.

جشنواره امسال پیرامون چند تم اصلی متمرکز شده است که "حقوق زنان" در آن مهمترین بخش آن است و بیشترین تعداد فیلم های جشنواره را به خود اختصاص داده است.

حقوق زنان

"نجات چهره" برنده اسکار بهترین مستند سال شد

"نجات چهره" (با معنای دو پهلوی "حفظ ظاهر") (Saving face) ساخته شارمین عبید چینوی از پاکستان مستند تکان دهنده ای است درباره اسید پاشی به صورت زنان در پاکستان. در جامعه ای که زنان مجبورند به خاطر رعایت حجاب، تنها صورت خود را به نمایش بگذارند، نابود کردن این چهره با اسید، می تواند بزرگ ترین ظلمی باشد که یک جامعه می تواند به دلیل باورهای خشک مذهبی اش به زنان آن جامعه تحمیل کند. فیلم با تمرکز بر روی فعالیت های دکتر محمد جواد، جراح پلاستیک پاکستانی ساکن لندن که شجاعانه تصمیم می گیرد با ترمیم چهره زنان قربانی به آنها کمک کند، زندگی دو زن به نام های زکیا و رکسانا را نیز که شوهرانشان به خاطر مخالفت با خواست های آنها به صورتشان اسید پاشیده اند، به موازات دنبال می کند. این فیلم برنده جایزه اسکار بهترین مستند در سال ۲۰۱۲ شد.

"جنایات عشق" در کابل ساخته طناز اسحاقیان، فیلم مستندی است درباره زنان جامعه افغانستان که برای آزادی های فردی خود در جامعه ای سنتی و مردسالار مبارزه می کنند. فیلمساز از طریق دنبال کردن دادگاه سه زن افغان که به جرم زنا محاکمه می شوند، نشان می دهد که امتناع از پذیرش هنجارها و ارزش های اخلاقی جامعه سنتی و متعصبی مثل افغانستان، می تواند چه عواقب سهمگینی به ویژه برای زنان آن جامعه داشته باشد.

نمایی از فیلم "بهشت کوچک"

"بهشت کوچک" ساخته لیون کورتهوتس از بلژیک، مستندی است که زندگی روزمره دختر ۱۳ ساله ای به نام لیدیا از آدیس آبابا را تصویر کرده است که ویروس ایدز را از پدر و مادر خود به ارث برده و در یتیم خانه بهشت کوچک که مخصوص نگهداری کودکان دارای اچ آی وی است، زندگی می کند. فیلمساز از دریچه نگاه لیدیا و مرور خاطرات روزانه اش، نشان می دهد که او علیرغم داشتن این بیماری مهلک، امیدش را به زندگی از دست نداده است.

مستند "تصویر سیاه و سفید خانوادگی" ساخته جولیا ایوانوا از کانادا، داستان زنی روسی به نام اولگا است که هنوز با تفکر سوسیالیستی و اشتراکی، از ۲۳ کودک بی سرپرست سفید پوست و سیاه پوست، نگهداری می کند. فیلمساز نشان می دهد که چگونه اولگا وظیفه اشتراکی و جمعی را بر آزادی فردی خود ترجیح داده است.

"بوسه پوتین" ساخته لیز برک پدرسن از دانمارک، مستندی است چالش گرانه درباره فضای سیاسی و اجتماعی روسیه امروز، دو دهه بعد از سقوط کمونیسم، که بر روی زندگی و افکار مشا، دختر ۱۹ ساله روسی متمرکز شده که از هواداران ولادیمیر پوتین، نخست وزیر روسیه است و فکر می کند تنها اوست که می تواند روسیه را به دوران ابرقدرتی اش بازگرداند.

"سلام دانک" ساخته دیوید فاین از آمریکا، به زندگی دسته ای از دختران نوجوان عراقی می پردازد که عضو تیم بسکتبال مدرسه آمریکایی ها در سلیمانیه اند. بازی بسکتبال وسیله ای است که این دختران را که از تیره ها و مذهب های مختلف اند و هر کدام پس زمینه خانوادگی متفاوتی دارند، به هم می پیوندد و دید تازه ای از مفهوم زندگی در عراق بعد از جنگ به آنها می دهد.

"حبیبی" (عزیزم) ساخته سوزان یوسف از فلسطین، فیلم عاشقانه ای است که با تم لیلی و مجنون در بستر جامعه سنتی و متعصب فلسطین امروز ساخته شده است. قیس و لیلا دانشجوی کرانه غربی اند و عاشق یکدیگرند اما مجبور به ترک تحصیل شده اند و به غزه برمی گردند. اما خانواده سنتی لیلا مانع از دیدار آنها با یکدیگر می شوند چرا که قیس جوان فقیری است و پدر لیلا، خان یوسف با ازدواج آنها مخالف است. سوزان یوسف سینماگر جوان فلسطینی نشان می دهد که چگونه عشق و تمایلات فردی آدم ها در جوامع بسته و سنتی، قربانی ارزش ها و باورهای عقب مانده خانوادگی و اجتماعی می شود و این که اسرائیل تنها دشمن آن جامعه نیست.

نمایی از فیلم "حالا کجا برویم"

اما فیلم اختتامیه جشنواره حقوق بشر در لندن، کمدی درام "حالا کجا برویم؟" ساخته نادین لباکی از لبنان است، فیلمساز زنی که با فیلم "کارامل" مطرح شد و خود بازیگر نقش اصلی فیلم هایش هست. لباکی در فیلم هایش، به تنش های سیاسی و کشمکش ها و اختلافات مذهبی و نژادی در جامعه لبنان با رویکردی فمینیستی نگاه می کند.

"حالا کجا برویم؟" که در بخش "نوعی نگاه" جشنواره فیلم کن سال ۲۰۱۱ شرکت داشت، نماینده لبنان در اسکار نیز بود اما به مرحله نهایی نرسید.

این فیلم، داستان گروهی از زنان لبنانی است که در روستای خود در راه آشتی و همزیستی مسیحیان و مسلمانان و برقراری صلح تلاش می‌کنند. ماجرای آن در یک دهکده خیالی در لبنان می گذرد که ساکنان آن نیمی مسیحی و نیم مسلمان اند و در کمال آرامش و مسالمت در کنار هم زندگی می کنند. هنگامی که تنش ها و جنگ بین مسیحیان و مسلمانان در لبنان بالا می گیرد، زنان دهکده تصمیم می گیرند که با قطع آنتن های تلویزیون و رادیو، مردان خود را از اخبار جنگ، بی خبر نگهدارند تا بدین وسیله دهکده را از جنگ و خونریزی نجات دهند.

نمایی از "حالا کجا برویم"

"حالا کجا برویم؟"، فیلم مفرح و جذابی است اما رویکرد لباکی به جنگ فرقه ای و کشمکش های نژادی و مذهبی و راه حل پیشنهادی او برای صلح و پرهیز از خشونت، بسیار ایده الیستی و ساده انگارانه است و تنها در جهان تخیلی و فانتزی گونه فیلم قابل تصور است.

بی عدالتی و فقر

"بلوک سیاه" ساخته کارلو بشمیت، مستندی است که به موضوع اعتراضات ستم دیدگان بی عدالتی اقتصادی و فقر در جریان گردهمایی سران قدرت های جهانی (G۸) در جنوآ، ایتالیا، در سال ۲۰۰۱ و برخورد خشونت بار پلیس ایتالیا با این معترضان پرداخته است. فیلمساز به سراغ گروهی از کسانی که در این اعتراض شرکت داشته رفته و روایت خود را بر اساس روایت های دردناک آنان از نحوه برخورد پلیس ایتالیا با آنها در خیابان ها و بعد در بازداشت گاه ها، پیش برده است.

فیلم داستانی "حتی باران" ساخته آیسر بولین با بازی بازیگر سرشناس مکزیکی، گائل گارسیا برنال، موضوع ساخته شدن فیلمی درباره کشف قاره آمریکای لاتین به وسیله کریستف کلمب در قرن پانزدهم و کشتار سرخپوستان بومی این قاره به وسیله کریستوف کلمب را با بحران داخلی امروز بولیوی و طغیان و اعتراض اجتماعی بر سر خصوصی سازی منابع آبی و توزیع آن در بولیوی به طور موازی پیش می برد و این پرسش را مطرح می کند که بعد از ۵۰۰ سال، اوضاع این منطقه از جهان چقدر تغییر کرده است.

 
نمایی از فیلم "قیمت سکس"

"قیمت سکس" ساخته میمی چاکاروا، مستندی است که به مسئله تجارت سکس در اروپا می پردازد. فیلمساز نشان می دهد که چگونه فقدان فرصت های اقتصادی برای آدم ها در اروپای شرقی بعد از سقوط کمونیسم، دختران جوان را به سمت فحشا می راند. در چنین شرایطی، دختران فقیر که دنبال آینده و زندگی بهترند قربانی تاجران سکس می شوند. دخترانی که هر کدام داستان های تلخ و دردناک خود را دارند.

نژادپرستی و مهاجران

در فیلم مستند "پرواز مخصوص"، ساخته فرناند ملگار، فیلمساز به موقعیت مهاجران غیرقانونی در کمپ پناهندگان فرامبو سوئیس می پردازد و نشان می دهد مردمی که از فقر و گرسنگی گریخته و در جستجوی زندگی بهتر به اروپا و سوئیس پناه آورده اند، بعد از سال ها کار کردن و پرداخت مالیات در این کشور، هنوز از نظر دولت سوئیس غیرقانونی به حساب می آیند و باید خاک این کشور را ترک کنند.

فیلم مستند "۵ دوربین شکسته" به کارگردانی عماد برنات و گای دیویدی، درباره مبارزه و مقاومت مردم یک روستای فلسطینی در برابر خشونت و سرکوب اسرائیلی ها ساخته شده است.

عماد ۵ دوربین شکسته دارد که با آن صحنه هایی از مقاومت مردم کرانه غربی را علیه نیروهای اسرائیلی و دیواری که برای آنها کشیده اند، ثبت کرده است. دوربین هایی که هر کدام در یکی از این درگیری ها شکسته شده اند.

 
نمایی از "رنگ اقیانوس"

فیلم داستانی "رنگ اقیانوس" ساخته موگی پرن از اسپانیا، درباره رابطه بین یک پلیس اسپانیایی، یک زن توریست آلمانی که به مهاجران غیرقانونی کمک می کند تا با قایق وارد خاک اسپانیا شوند و گروهی از مهاجران کنگویی است.

جنایت و مکافات

"به درون مغاک: داستان مرگ، داستان زندگی" ساخته ورنر هرتسوگ، مستندی است که سال قبل در جشنواره فیلم لندن نیز به نمایش درآمده بود. هرتسوگ در این فیلم روی موضوع اعدام در جامعه آمریکا متمرکز شده است. او برای مطالعه روی این موضوع، به تگزاس سفر کرده و با عاملان و بازماندگان جنایتی هولناک مصاحبه می کند. قاتلانی که تنها چند روز بیشتر با مرگ بر روی صندلی الکتریکی یا در اتاق گاز فاصله ندارند و آخرین حرف های خود را در برابر دوربین هرتسوگ به زبان می آورند. از یک سو با بستگان مقتول و پلیس که درباره قتل فجیع او حرف می زنند، همذات پنداری می کنیم و از سوی دیگر، اعدام قریب الوقوع قاتلان او که جنایتکاران بالفطره نیستند و خود قربانی شرایط محیط اند، همدردی ما را برمی انگیزد.

فیلم مستند "برادر درجه یک" ساخته انی گلدسان از نیوزیلند، داستان مردی است که برادرش به دست خمرهای سرخ کامبوج کشته شده است. فیلم نشان می دهد که چگونه نیروهای هوادار خمرهای سرخ در فاصله بین ۱۹۷۵ و ۱۹۷۹ بیش از ۲ میلیون نفر را در کامبوج قتل عام کرده اند.

مبارزه برای نجات محیط زیست

نمایی از فیلم "رئیس جمهور جزیره"

فیلم مستند جان شنک به نام "رئیس جمهور جزیره" فیلم افتتاحیه جشنواره امسال بود. فیلمی که به زندگی محمد نشید رئیس جمهور سابق مالدیو و رهبر حزب دمکراتیک این کشور می پرداخت. محمد نشید در سال ۲۰۰۸ پس از برگزاری یک انتخابات آزاد به عنوان رییس جمهوری مالدیو انتخاب شد اما به دنبال یک کودتای نظامی در فوریه ۲۰۱۲، مجبور به استعفا شد.

در این فیلم، محمد نشید را می بینیم که با بحران بزرگی در کشورش مواجه است که حل آن از عهده او خارج است و نیازمند حمایت بین المللی است. کشوری که بالا آمدن آب اقیانوس، موجودیت آن را تهدید می کند و این خطر وجود دارد که مالدیو با همه جزایر متعلق به آن، به زیر آب فرو رود. به همین دلیل، موج عظیمی از مهاجرت مردمان این کشور به کشورهای دیگر آغاز شد که یکی از موضوع های اصلی این فیلم مستند است.

فیلمساز، تلاش های این رهبر سیاسی را در جلسه سران کشورهای جهان در کپنهاگ در سال ۲۰۰۹، برای متقاعد کردن سیاست گذاران جهانی برای تغییر وضعیت اقلیمی جهان قبل از این که ملتش در اثر بالا آمدن آب اقیانوس، غرق شود، نشان می دهد.

فیلم "شرکت روبان های صورتی با مسئولیت محدود"، ساخته لیا پول نشان می دهد چگونه یک شرکت تجاری که به محیط زیست آسیب رسانده و باعث گسترش بیماری در میان مردم شده، با حقه بازی و دروغ موفق می شود خود را از دست رسانه ها، منتقدان و قانون برهاند.

"مقاومت فزاینده" ساخته بتینا بورگفلد و دیوید برنت، محصول آلمان و سوئیس، مستندی درباره پیامدهای بیوتکنولوژی و مکانیزه شدن کشاورزی است که زندگی کشاورزان خرده پا در آمریکای لاتین را به خطر انداخته است. کشاورزان پاراگوئه که با مسئله گسترش تولید سویای اصلاح شده ژنتیکی مواجه اند که بازار محصولات کشاورزی را قبضه کرده، دست به اعتراض می زنند.

این جشنواره از روز بیست و یکم مارس آغاز شده و امروز 30 مارس به پایان می رسد.