بن‌لادن چگونه می‌تواند هم زنده باشد و هم مرده؟
«دولت‌ها به ما دروغ می‌گویند». «کنسرن‌های بزرگ بر ما تسلط دارند و آنچه را واقعا در جهان روی می‌دهد از ما پنهان می‌کنند». اگر چنین تصوراتی را پایه‌ی امور قرار دهیم، نظریه‌های توطئه قابل فهم می‌شوند.
چرا بعضی افراد به نظریه‌های توطئه دلبستگی دارند و از هر نظریه‌ی توطئه‌ی تازه‌ای استقبال می‌کنند؟ چرا این افراد به اظهار نظرهای رسمی درباره‌ی مسائلی چون «پنهان نگه‌داشتن موجودات فضایی» یا «واکسن ایجاد بیماری درخودماندگی (اوتیسم)» بدبین هستند؟
«اسامه بن‌لادن زنده است». «او سال‌ها پیش مرده است». کسانی که به نظریه‌ی توطئه باور دارند، در دو ادعای بالا تناقضی نمی‌بینند. روان‌شناسان از مدت‌ها پیش می‌خواستند بدانند ذهن انسان‌هایی که پشت هر رویدادی توطئه‌ی قدرتهای خبیث را می‌بینند چگونه کار می‌کند. آنان اکنون نتیجه‌ی تحقیقات خود را منتشر کرده‌اند.
به گزارش «اشپیگل آنلاین»، نتیجه‌ی تحقیقات روان‌شناسان بریتانیایی این ایده را تقویت می‌کند که افراد متمایل به نظریه‌های توطئه حتا می‌توانند نظریه‌های توطئه‌ای را که با هم متناقض هستند همزمان محتمل بدانند. نتیجه‌ی این مطالعات در مجله‌ی علمی «روان‌شناسی اجتماعی و علوم شخصیتی» در بریتانیا منتشر شده است.
مایکل وود و همکارانش در دانشگاه کنت در مجله‌ی یاد شده نوشته‌اند که باور به این موضوع که اسامه بن‌لادن هنوز زنده است، مانعی برای پذیرفتن این موضوع نیست که او سال‌ها پیش مرده است.
لیدی دایانا چگونه کشته شد؟
پژوهشگران به دو آزمایش مختلف دست زده‌اند. آنان نخست نظر موافق ۱۳۷ دانشجو را درباره‌ی نظریه‌های توطئه‌ی گوناگون پرسیده‌اند، از دروغ بودن فرود در ماه گرفته تا دست داشتن دولت آمریکا در واقعه‌ی ۱۱ سپتامبر.
ولی آنان بویژه با این دانشجویان یک‌سری پرسش‌ها درباره‌ی مرگ لیدی دایانا مطرح کرده‌اند که در سال ۱۹۹۷ به همراه دوست پسرش دودی الفاید در جریان یک تصادف اتومبیل در پاریس کشته شد.
دانشجویان در جریان این آزمایش با اظهارنظرهای مختلفی در این زمینه روبرو بودند که بعضی از آنها با یکدیگر متناقض هستند. برای نمونه این ادعا که دایانا توسط هسته‌ای خودسر در سازمان امنیت بریتانیا کشته شده است و همزمان این ادعا که رقبای پدر دودی الفاید او را کشته‌اند.
پژوهشگران گمان می‌کردند که دانشجویان یکی از این دو ادعا را باور می‌کنند یا اصلا هیچ کدام را باور نمی‌کنند. ولی نتیجه چیز دیگری بود. هر کس که محتمل می‌دانست هسته‌ای خودسر در سازمان امنیت بریتانیا به این اقدام دست زده، به تز کشتن دایانا توسط دشمنان الفاید هم باور داشت.
این نتیجه بیانگر آن است که افرادی که به روایت رسمی مرگ دایانا بدبین هستند، فقط به یک نظریه‌ی توطئه متوسل نمی‌شوند، بلکه همزمان چندین نظریه‌ی توطئه را که با هم متناقض هستند محتمل می‌دانند.
مردن یا نمردن بن‌لادن: مساله این است!
دومین آزمایشی که دانشمندان انجام دادند یک هفته پس از حمله به مخفیگاه اسامه بن‌لادن در پاکستان انجام گرفت. در این آزمایش ۱۰۲ دانشجو شرکت کردند که پیش‌تر گزارش مرگ بن‌لادن را خوانده بودند و همزمان به آنان گفته شده بود که بعضی افراد درباره‌ی روایت رسمی مرگ بن لادن تردید دارند.
دانشمندان این دانشجویان را با چهار اظهار نظر روبرو ساختند و از آنان پرسیدند که با کدام یک از آنها موافق‌اند و آن را موجه می‌دانند. این چهار اظهار نظر به این قرار بودند:
۱ـ بن‌لادن در حمله‌ی آمریکاییان کشته شده است.
۲ـ بن‌لادن هنوز زنده است.
۳ـ هنگامی که حمله صورت گرفت، بن‌لادن مدت‌ها بود که مرده بود.
۴ـ رفتار دولت اوباما نشان می‌دهد که اطلاعاتی مهم یا مضر درباره‌ی این حمله لاپوشانی می‌شود.
بسیاری از دانشجویان روایت رسمی از مرگ بن‌لادن را درست می‌دانستند. ولی این آزمایش همزمان نشان داد کسانی که در میان این دانشجویان معتقد بودند دولت آمریکا اطلاعاتی را در این زمینه پنهان می‌کند، این را نیز محتمل می‌دانستند که بن‌لادن پیش‌تر مرده یا هنوز زنده است.
از دیدگاه روان‌شناسان نتیجه‌ی این تحقیقات نشان می‌دهد که نظریه‌های توطئه بر این پایه استوار هستند که قاعدتا دولت‌ها یا گروه‌های قدرتمند حقیقت را لاپوشانی می‌کنند. این‌که تزهایی که طرفداران نظریه‌ی توطئه به آن متوسل می‌شوند در این میان با یکدیگر سازگار یا ناسازگار باشند، نقشی بازی نمیکند.