غرب دست به دامن آسیا برای تحریم نفت ایران

مریم رستگار

بی‌بی‌سی

در آستانه سفر تیموتی گایتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا به شرق آسیا، چین اعلام کرده است که روابط تجاری و همکاری‌های انرژی این کشور با ایران، هیچ ربطی به مسائل هسته‌ای ندارد و نباید موضوع‌های مختلف به هم ربط داده شود.

وزیر خزانه‌داری آمریکا، قرار است روزهای دهم و یازدهم ژانویه برای دیدار با مقامات ارشد کشورهای چین و ژاپن به شرق آسیا برود.

چین، کره جنوبی و ژاپن از مهم‌ترین خریداران نفت خام ایران به شمار می‌روند و گفته شده است که کسب رضایت و دریافت حمایت این کشورها برای اعمال فشار بیشتر به ایران، دلیل سفر آقای گایتنر است.

با این حال به گزارش آسوشیتدپرس، یکی از معاونان وزیر خارجه چین گفته است که تجارت چین با ایران، هیچ ربطی به فعالیت‌های هسته‌ای این کشور ندارد.

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، روز ۳۱ دسامبر، قانون جدید بودجه دفاعی آمریکا را امضا کرد که تشدید تحریم‌های ایران، از جمله مجازات شرکت‌ها و موسسه‌های طرف معامله با بانک مرکزی این کشور را هم در بر می گرفت.

کمتر از یک هفته پس از تصویب این قانون، گزارش‌هایی مبنی بر توافق اصولی کشورهای اتحادیه اروپا برای ممنوعیت خرید نفت خام از ایران منتشر شد.

انتظار می‌رود نمایندگان اتحادیه اروپا تا پایان ماه ژانویه (تا ۲۱ روز آینده) و پیش از برگزاری نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا بر سر این موضوع به توافق نهایی برسند.

ولی آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا سهم قابل توجهی در واردات نفت خام از ایران ندارند و در صورتی که آنها به دنبال اثرگذاری بیشتر چنین تحریم‌هایی باشند، باید کشورهای اصلی خریدار نفت خام ایران، به ویژه چین، ژاپن، هند و کره جنوبی را به همراهی با خود ترغیب کنند.

به دنبال سونامی هشت ماه پیش و تعطیلی راکتورهای هسته‌ای ژاپن، درخواست آمریکا برای محدود کردن احتمالی واردات نفت خام از ایران، می‌تواند اقتصاد این کشور را با شوکی دوباره روبه‌رو کند.

ژاپن تشنه‌تر از همیشه

ژاپن به عنوان سومین اقتصاد بزرگ دنیا، برای حفظ رشد اقتصادی خود نیازمند منابع انرژی است.

در عین حال، ژاپن به دنبال سونامی هشت ماه پیش و تعطیلی راکتورهای هسته‌ای، ناگزیر است منابع انرژی جدید و بیشتری پیدا کند و درخواست آمریکا برای محدود کردن احتمالی واردات نفت خام از ایران، می‌تواند اقتصاد این کشور را دوباره با شوک روبه‌رو کند.

وزیر امور خارجه ژاپن هم سه روز گذشته را در منطقه خاورمیانه به سر برده است تا طبق گزارش‌ها، با مقامات کشورهای تولیدکننده نفت در این منطقه دیدار و درباره احتمال خرید نفت خام بیشتر از آنها برای جایگزینی نفت خام ایران رایزنی کند.

عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام اوپک، تنها کشوری است که ظرفیت احتمالی برای افزایش تولید نفت خام را دارد و به همین دلیل، از آن کشور به عنوان اولین و مهم‌ترین گزینه برای پر کردن جای خالی ایران یاد می‌شود.

رسانه‌های خبری به نقل از یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه ژاپن گزارش داده‌اند که در مذاکرات وزیر امور خارجه این کشور با مقامات عربستان سعودی در ریاض، "فعالیت‌های هسته‌ای ایران و عرضه نفت خام از سوی عربستان سعودی" مورد بررسی قرار گرفته است.

این دیپلمات ارشد ژاپن گفته است که عربستان سعودی نزدیک به ۳۰ درصد، امارات متحده عربی ۲۰ درصد، قطر ۱۰ درصد و ایران ۹ درصد نفت خام وارداتی ژاپن را تامین می‌کنند.

عربستان سعودی وعده داده است که در صورت کمبود یا کاهش عرضه نفت خام در بازار جهانی، از ظرفیت‌های تولید اضافی خود برای پر کردن این خلاء بهره بگیرد.

مصرف‌کنندگان آسیایی؛ کسب امتیاز از هر دو طرف

"تیموتی گایتنر سعی دارد کشورهای اصلی خریدار نفت خام ایران در شرق آسیا را به همراهی با تحریم‌های غرب راضی کند."

بر اساس گزارش‌ها چین نزدیک به ۱۱ درصد از نفت خام مصرفی خود را از ایران وارد می‌کند و با در نظر داشتن محدودیت‌های تولید نفت خام در جهان، جبران این میزان به راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود.

با در نظر داشتن اختلافات دیرین چین و آمریکا بر سر تجارت متقابل دو کشور، این نظر وجود دارد که سفر تیموتی گایتنر، وزیر خزانه داری آمریکا به چین، فرصت مناسبی برای مقامات رسمی چین خواهد بود تا در ازای تغییر مبداء نفت خام وارداتی خود، به امتیازاتی تجاری دست یابند.

همچنین خبرگزاری رویترز گزارش داده است که شرکت نفت دولتی هندوستان پترولیوم به دنبال آن است که قراردادش برای خرید روزانه ۷۰ هزار بشکه نفت خام از ایران را حفظ کند، به شرطی که ایران همچنان اعتبار ۹۰ روزه‌ای را که برای این شرکت در نظر می‌گیرد، ادامه دهد.

با این حال، در گزارش رویترز آمده است که این شرکت دولتی هند میزان واردات نفت از عربستان سعودی را در یک سال آینده دو برابر خواهد کرد.

در ماه‌های گذشته، هند در پرداخت پول نفت خامی که از ایران خریده بود هم با مشکلاتی روبه‌رو شد.

به تازگی روزنامه "تراست آو ایندیا" به نقل از مقامات رسمی هند، از پیشنهاد این کشور برای خرید نفت خام ایران به روپیه خبر داد. اما گفته شد که ایران مبالغ دریافتی خود را تنها برای خرید اقلامی خاص در هند می‌تواند هزینه کند.

اروپا در تردید

با وجود اعلام توافق اصولی کشورهای اتحادیه اروپا برای ممنوعیت خرید نفت از ایران، گفته شده است که احتمالا این ممنوعیت با تاخیر اعمال خواهد شد تا بعضی از این کشورها اقتصاد خود را آماده کمبود نفت خام ایران کنند.

گزارش شده است که کشورهای ایتالیا، یونان و اسپانیا بیشترین سهم را در خرید نفت خام از ایران دارند و افزون بر این، شرکت انی ایتالیا هم بیش از ۲ میلیارد دلار از محل اجرای طرح توسعه میدان نفتی دارخوین، از شرکت ملی نفت ایران طلب دارد.

محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که این مبلغ، بر اساس قراردادهای بیع متقابل به شرکت انی پرداخت می‌شود.

در چارچوب قراردادهای بیع متقابل، شرکت‌های پیمانکار پس از سرمایه‌گذاری برای اجرای یک طرح نفتی، اصل سرمایه و سود خود را از محل تولیدات همان طرح دریافت می‌کنند و در صورت تحریم نفت ایران، پرداخت مبالغی که انی از ایران طلب دارد، وضعیت روشنی نخواهد داشت.

همچنین اداره اطلاعات انرژی آمریکا گزارش داده است که یونان در نیمه اول سال ۲۰۱۱ میلادی نزدیک به ۱۴ درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران وارد کرده است و با در نظر داشتن وضعیت اقتصادی بحرانی این کشور، جایگزینی و جبران قطع احتمالی واردات نفت خام از ایران، می‌تواند شرایط دشواری را برای این کشور به وجود بیاورد.