شیر باز اوپک، تنگه بسته هرمز

امیر پایور

وقتی سه شنبه بعد از ظهر به وین پایتخت اتریش رسیدیم، در همان یکی دو ساعت اول تمام تصورم از اهمیت نشست، سقف تولید و نقش ایران و عربستان زیرو رو شد.
 من و فیلمبردارم اول چمدانها را درهتل گذاشتیم، از هتل دیگری که روابط عمومی اوپک در آن مستقر بود کارتهای نشست را دربافت کردیم و یک راست به ساختمان اوپک در مرکز شهر رفتیم. ساختمان نویی که برای دومین بار امسال میزبان وزرای نفت دوازده کشور بزرگ صادرکننده است.

هفت، هشت نفر از خبرنگارهای پروپا قرص نفتی دم در مقر اوپک ایستاده بودند. کسانی که هیچ شانسی را برای یافتن وزرای نفت و پرسش سوال درباره سقف تولید و قیمت را از دست نمی دهند.. بعد از ظهر روز قبل از نشست اصلی، نشست های کوچکی بین هیاتها انجام میشود و سرو کله بعضی از وزرا در ساختمان اوپک پیدا.

از راه که رسیدم نفس زنان پرسیدم: "چه خبر؟ (و یه شوخی) بالاخره چند هزار بشکه؟" دستور کار اصلی اوپک همیشه تعیین سقف تولید کشورهای عضو است تا تولید در سطح مصرف باقی بماند و قیمت نفت در بازار متعادل باشد ولی با اختلافهای اخیر ایران و عربستان، تعیین سقف تولید مشکلتر و اهمیت آن بیشتر شده.

یکی از همکاران سابقم از یک خبرگزاری بین المللی که می دانست ایرانی ام جواب داد: "صفر بشکه! تنگه هرمز را بستید دیگه!" پنج ساعتی بود به خاطر پرواز و سفر اخبار را چک نکرده بودم. این روزها هم با توجه یه بالاگرفتن تنش بین ایران و آمریکا، هر اتفاقی در منطقه ممکن به نظر می آید. از تعجب شاخ درآوردم.

پرسیدم:" کی؟ چرا؟" یکی دیگر از خبرنگاران که فهمید موضوع را جدی گرفته ام گفت:"مهم نیست. مانور بوده؛ هنوز نبستند!" یکی دیگر گفت:" جواب ایرانه به تولید 10 میلیون بشکه ای عربستان!" عربستان سعودی، امارات و کویت در نشست شش ماه پیش اوپک اصرار داشتند به خاطرنیاز بازار و حذف موقت لیبی از چرخه تولید، اوپک سقف تولیدش را زیاد کند.

بقیه اعضای اوپک به رهبری ایران می گفتند به خاطر بحران اقنصادی تقاضا کم خواهد شد و اگر تولید زیاد باشد، قیمت نفت پایین می آید و مخالف افرایش تولید بودند. ایران، عربستان را متهم می کند که آلت دست آمریکا و بقیه کشورهای مصرف کننده غربی است و می خواهد قیمت را پایین بیاورد. در نشست قبل اجماعی بدست نیامد و عربستان در ماههای اخیر هرچقدر دوست داشت تولید کرد، البته به گفته خود آنها برای جبران کسری تولید لیبی.

پیش از نشست این هفته عربستان در یک حرکت که نمایش قدرت این کشور محسوب شد، رکورد تولیدش در سالهای اخیر را شکست و ده میلیون و سیصد هزار بشکه در یک روز تولید کرد، تقریبا سه برابر ایران. این پیامی بود برای ایران، دومین صادرکننده بزرگ اوپک، که نشان می داد عربستان "می تواند" و اگر لازم باشد، هرچقدر بخواهد تولید خواهد کرد.

شاهزاده ترکی الفیصل، رییس سابق دستگاه اطلاعات عربستان پاییزامسال در یک کنفرانس نفتی در لندن گفت ظرفیت مازاد تولید نفت عربستان به اندازه کل صادرات ایران است یعنی دو و نیم میلیون بشکه. به این ترتیب اگر ایران به طور کامل از چرخه تولید حذف شود عربستان می تواند جایگزین آن شود. ترکی الفیصل این حرف را فردای روزی زد که ایران به طرح ترور سفیر عربستان در آمریکا متهم شده بود.

البته مساله به همین سادگی نیست. اولا معلوم نیست عربستان بتواند تولید مازاد را در درازمدت بطور پایدار ادامه دهد. و دوم اینکه ظرفیت مازاد عربستان همیشه "شوک گیر" بازار بوده. اگر قرار باشد مثلا در اثر تحریم نفتی ایران توسط اتحادیه اروپا، عربستان ظرفیت مازاد خود را وارد بازار کند، آنوقت اگر اتفاق دیگری باعث قطع تولید یک کشور صادرکننده دیگر شود (مانند آنچه برای لیبی اتفاق افتاد) آنوقت بازار قطعا دچار کمبود عرضه می شود و قیمتها به شدت بالا می رود.

ایران هم این را بخوبی می داند. پیام ایران به عربستان اینست که:" مهم نیست چقدر می توانید تولید کنید. آیا مطمئن هستید که نفتتان از تنگه هرمز به سلامت بگذرد؟" تنگه هرمز هنوز بسته نشده . فقظ یک نماینده مجلس و همینطور حسین شریعتمداری سردبیر کیهان در سرمقاله ای از این گزینه حرف زده بودند.

البته درصورت عملی شدن این تهدید، آمریکا و دیگر کشورهای غربی مصرف کننده بیکار نخواهند نشست و درگیری نظامی در خلیج فارس اجتناب ناپذیر خواهد بود. مانند آنچه در سالهای پایانی جنگ ایران و عراق در
منطقه پیش آمد. منتها دوچیز حالا فرق می کند: یکی قدرت نظامی ایران و دیگری وضع اقتصادی جهان.