ارکستر سمفونیک نروژ و اجرای موسیقی ایرانی

آخرین قطعه کنسرت نیز تصنیف "مبارک باد" براساس شعر "عاشق شده ای ای دل ... " مولانا بود

احمد طاهری

روزنامه‌نگار

مجموعه ای از ساخته های جاوید افسری راد آهنگساز ایرانی توسط ارکستر سمفونیک رادیو و تلویزیون نروژ به اجرا درآمد.

سالن اپرای اسلو

سالن اپرای اسلو سه سال پیش با حضور جمعی از مقامات اروپایی از جمله انگلا مرکل صدراعظم آلمان گشایش یافت و به لحاظ معماری از جمله مدرن ترین سالنها در نوع خود بشمار می رود. اپرای اسلو در عمر کوتاه خود ، میزبان برخی از ارکسترهای به نام دنیا بوده است.

سالن اپرای اسلو پایتخت نروژ محل اجرای این کنسرت به خوانندگی سالار عقیلی خواننده سرشناس بود. بهنام و رضا سامانی ( سازهای کوبه ای )، جمال محمدی ( نی ، کمانچه ، سرنا ، قوشمه) عبدالرحمن سوری زهی (بنجو) و افسری راد (سنتور) تکنوازان این برنامه بودند.

صدها نفر نروژی و ایرانی مقیم این کشور در این سالن لبریز از جمعیت شاهد این کنسرت بودند که به رهبری "رونه هالو ورسن" اجرا شد.

اپرای اسلو از حدود یک ماه قبل اعلام کرده بود که کلیه بلیط های این کنسرت که ۲۶ نوامبر اجرا شد پیش فروش شده است. این ارکستر از جایگاه والایی در نروژ برخوردار است وهر سال مسوولیت اجرای کنسرت در مراسم اهدا جایزه صلح نوبل را بر عهده دارد.

افسری راد برای این مجموعه با بهره گیری از دستگاه های گوناگون موسیقی سنتی و محلی ایرانی قطعانی با کلام و بی کلام را در چهارگاه، سه گاه ، نوا، اصفهان و شور ساخته و تنظیم کرده بود.

در آغاز این کنسرت قطعه "دست افشان" در چهارگاه اجرا شد. این قطعه با همراهی سازهای بادی موسیقی کلاسیک و با ریتمی هفت ضربی در قالبی حماسی آغاز شد که با پیوستن سازهای زهی حجمی دو چندان یافت. آن گاه تکنوازی سنتور آغاز شد و لحظاتی بعد بار دیگر هیجان دستگاه چهارگاه با حضور یکپارچه ارکستر،فضا را عوض کرد.

"نوا" قطعه بعدی برنامه بود که با سازهای بادی آغاز شد و سپس با دیگر سازهای ارکستر کلاسیک همراه شد. ورود پاورچین دف و تنبک بهنام و رضا سامانی و در پی آن تکنوازی فلوت کلاسیک به این فضا عمق بیشتری بخشید. جالب اینجاست که این تکنوازی توسط یک نوازنده نروژی انجام شد.

پس از آن سالار عقیلی، خواننده ایرانی به جمع ارکستر پیوست و با بداهی خوانی شعر "مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست" از سعدی ، کار خود را با همراهی کنترباس و سنتور آغاز کرد. پس از آن تصنیف عاشقان بر اساس شعری از مولانا در اصفهان به اجرا درآمد .

از نکات قابل توجه در این کنسرت ارکستر سمفونیک رادیو و تلویزیون نروژ توجه ویژه به موسیقی نواحی ایران بود و شاید همین موضوع این برنامه را از کارهای مشابهی که تا کنون با ارکسترهای خارجی صورت گرفته تا حدی متمایز می کرد.

بهنام سامانی در این باره می گوید: آقای افسری راد علاوه بر تسلط بر موسیقی سنتی و موسیقی کلاسیک غرب ، با موسیقی نواحی گوناگون ایران به خوبی آشنایی دارد.

در همین زمینه قطعه بعدی برنامه با تکنوازی سرنای جلال محمدی آغاز شد. نوای سرنا سپس با صدای سازهای بادی کلاسیک در هم آمیخت و با دهل رضا سامانی با وزنی دو ضربی، موسیقی کهن دامنه های زاگرس را به اپرای اسلو آورد. در این قطعه همزمان با آزاد نوازی سنتور به تدریج ریتم قطعه تندتر شد.

آقای افسری راد در این باره گفت که در این برنامه تلاش شده از واریاسونهای ممکن نغمات بلوچی ، آذری، کردی ، مازندرانی و بختیاری استفاده شود.

به گفته وی نوازنده های ایرانی هم بر اساس همین تفکر انتخاب شده بودند.

آهنگساز این کنسرت همچنین گفت سالار عقیلی را به خاطر تواناییها و صدای منعطفش برای خوانندگی این مجموعه انتخاب کرده است.

پس از این قطعه محلی، ارکستر سازهای کلاسیک بدون سازهای ایرانی به تنهایی مسوولیت اجرای قطعه "ندای آزادی" را که رنگ و بوی دشتی داشت ، برعهده گرفت. به گفته جاوید افسری راد این قطعه به دلیل حالات خاصی که دارد، رهبری با احساس و دقیقی را برای اجرا می طلبید که خوشبختانه رونه هالو ورسن به نیکی از عهده آن برآمد.

"امه ری کارداس" نوازنده باتجربه ویولنسل ارکستر نروژی در باره تاثیری که این مجموعه کار روی او داشته است گفت: با این موسیقی احساس می کنم که ما به آن سوی "نت ها" راه میابیم، از چارچوب همیشگی خارج می شویم و روحی تازه در اجرای ما شکل می گیرد.

آقای عقیلی با بداهی خوانی شعر "مشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست" از سعدی آغاز کرد

بخش اول کنسرت با یک ملودی بلوچی سرشار از لطافت و شادی به پایان رسید. در این کار "عبدالرحمن سوری زهی" نوازنده "بنجو" سهم زیادی داشت و تحسین همگان را برانگیخت.

قسمت دوم برنامه با نغمات آوازی به صورت ارکستری و با سازهای زهی شروع شد و بتدریج به سوی شور و دشتی رفت. نوای ساز "للوا" جمال محمدی و وزن شش چهارم سنگین در ابتدای کار ، فضایی محزون ایجاد کرد. با این حال با واریاسیون های ریتمیک همراه با اجرای گوشه های مختلف دستگاه شور و بهره گیری از ادوات موسیقی سنتی و ریتم های پر هیجان دف به سمت یک پایان پرهیجان کشیده شد. در مجموع شاید بتوان این گونه تعبیر کرد که "حزن" آغازین این قطعه با رسیدن به گوشه مهربانی جای خود را به "انتظار" داد و با سرعت گرفتن ریتم ها بتدریج به "شادمانی فراگیر" تبدیل شد.

کنسرت با نوای قوشمه محمدی تداوم یافت و پس از آن نوبت به نغمه های آذری رسید.

"سوز و گداز " بر مبنای یک ملودی آذری در ابتدای این بخش اجرا شد. این حالت با قطعه شش ضربی و پر سرعت "لزگی" که در پی آمد ، متحول شد.

نکته جالب توجه در اجرای ریتم های ایرانی تعویض پی درپی سازهای کوبه ای بود که بهنام و رضا سامانی با توجه به شرایط و فضای کار از دف ، تنبک، کوزه ، دایره و دهل استفاده می کردند.

رضا سامانی در باره تغیرات ریتمیک در کنسرت و چگونگی هماهنگی با نوازندگانی می گوید: برخی از وزن های قطعات همانند ریتم های خانقاهی برای یک نوازنده کلاسیک غربی نامانوس است ولی آنها به سرعت خود را به این وزن ها نزدیک می کردند.

برای ادامه برنامه، آقای افسری راد "محور عشق" از ساخته های قدیمی خود را تدراک دیده بود که آن را برای کار سمفونیک تنظیم کرده و آن را بسط داده بود. این آهنگ پر تحرک در مایه اصفهان همه ظرفیت های ارکستر را به کار می گرفت.

تصنیف ترک شیرازی بر اساس سروده ای از حافظ، قطعه با کلام دیگری بود که آنهم در اصفهان اجرا شد. آخرین قطعه کنسرت نیز تصنیف "مبارک باد" براساس شعر "عاشق شده ای ای دل ... " مولانا بود.

سالار عقیلی از این کنسرت به عنوان "اتفاقی بزرگ" یاد کرد و گفت این گونه برنامه ها زمینه ساز تعامل فرهنگ ها با زبان جهانی موسیقی است.

آقای عقیلی همچنین گفت: نکته جالب در کنسرت اسلو این بود که نوازندگان نروژی به خوبی از پس رعایت فواصل موسیقی ایرانی برآمدند و خود را با آن تطبیق دادند.

ارکستر سمفونیک رادیو و تلویزیون نروژ

ارکستر سمفونیک رادیو و تلویزیون نروژ از جایگاه والایی در موسیقی کلاسیک در این کشور برخوردار است وهر ساله در مراسم اعطای جایزه نوبل صلح ، کنسرت اجرا می کند.
علاوه بر نوازندگان نروژی ، شماری از هنرمندان برجسته از ایتالیا ، آلمان، فنلاند و سوئد در آن عضویت دارند.

رونه هالو ورسن رهبر ارکستر نیز پس از پایان این برنامه از این کنسرت به عنوان تجربه ارزنده برای ارکستر سمفونیک نروژ نام برد. وی همچنین گفت که نوازندگان ایرانی هرکدام از لحاظ هنری بسیار ارزنده هستند و از کار کردن با آنها احساس افتخار می کند.

هالو ورسن که پیش از این نیز کنسرت های تلفیقی این ارکستر را رهبری کرده افزود: در کارهای مشابهی که تاکنون داشته ایم این احساس وجود داشت که نوازندگان غیر نروژی همانند میهمان ارکستر هستند ولی در این کنسرت آنچنان همه عوامل در هم تنیده شده بود که به هیچ وجه این احساس بروز نمی کرد.

به گفته آقای افسری راد در ماه فوریه آینده گروه بین المللی مولانا رومی با خوانندگی سالار عقیلی یک تور اروپایی را در چند کشور خارجی برگزار خواهد کرد.

این گروه متشکل از یازده هنرمند ایرانی و غربی را افسری راد چند سال پیش بنیانگذاری کرده است. این گروه تاکنون کنسرت های گوناگونی را در کشورهای اروپایی برگزار کرده اند.

جاوید افسری راد، آهنگساز ایرانی

جاوید افسری آهنگساز و نوازنده 46 ساله اصفهانی در سال 2008 عنوان هنرمند سال را از شهرداری اسلو دریافت کرده است. او که در فرهنگستان هنر تهران تحصیل کرده در محضر استادانی چون پرویز مشکاتیان و فرامرز پایور با موسیقی سنتی ایرانی آشنا شده است. آقای افسری بعد از اتمام هنرستان برای ادامه تحصیل به نروژ رفت و در رشته موسیقی شناسی از دانشگاه اسلو فارغ التحصیل شد. او هم اکنون مقیم نروژ است

سالار عقیلی، خواننده ایرانی

سالار عقیلی، خواننده ایرانی در سال 56 در تهران متولد شد. آقای عقیلی بعد از آشنا شدن با سازهای ایرانی رشته آواز را به طور جدی در محضر صدیق تعریف دنبال کرد. او اولین کنسرت حرفه ای خود را در سال 75 در فرهنگسرای شفق تهران به یاد بنان اجرا کرد و پس از آن گروه راز و نیاز را تاسیس کرد