تا اطلاع ثانوی ماست سیاه است!

 همه ما می دانیم ماست سفید است. فرض کنید در جمع همین «ما»، همه اعلام می کنند ماست سیاه است و بر گفته خود پافشاری می کنند. پذیرش چنین چیزی دشوار است اما اگر شما در چنین جمعی باشید چه می کنید؟ این گفته را می پذیرید یا نه؟ آیا بر حرف و منطق خود که ماست سفید است پافشاری می کنید؟ یا دل به دل جمعیت می دهید و شما هم می گویید تا اطلاع ثانوی ماست سیاه است؟
 
سولومون اش روانشناس اجتماعی با یک آزمایش ساده در دهه 50 میلادی نشان داد تا چه میزان فشار گروهی می تواند روی برداشت فردی افراد تاثیر بگذارد.
 
او در آزمایش اش از 119 داوطلب استفاده کرد که در گروه های هفت نفره بودند. مقابل این شرکت کنندگان هر بار دو کارت قرار می گرفت. روی کارت اول یک خط عمودی کشیده شده بود و روی کارت دوم سه خط عمودی، که یکی از این سه خط درست به طول خط عمودی کارت اول بود. آنها باید هر بار آن خط را تشخیص می دادند. کار بسیار ساده بود و پاسخ صحیح آشکار. سولومون از دانشجویان خواسته بود پاسخ را با صدای بلند اعلام کنند. گاه هر هفت نفر درست جواب می دادند و گاه اشتباه.

بعد از چند بار بیشتر افراد مورد آزمایش، بعد از اینکه نفر اول جواب غلط به این سوال می داد، به این سوال پاسخ اشتباه می دادند. مساله ای که نفر هفتم این آزمایش نمی دانست این بود که شش نفر قبل او، به طور عمدی از طرف سولومون جواب اشتباه می دادند. جالب است که 75 درصد افراد به سوی پاسخ اشتباه سوق داده شدند. آنچه سولومون نتوانست توضیح دهد این بود که آیا شرکت کنندگان با وجود دانستن پاسخ صحیح، تحت تاثیر فشار جمع قرار گرفتند یا اجبار جمعی باعث شد آنها واقعاً خط اشتباه را جواب درست بدانند.
 
این سوال، گرگوری برنز روانشناس و عصب شناس دانشگاه آتلانتا را برانگیخت که این آزمایش را تکرار کند، با یک تفاوت اصلی آن هم استفاده از وسیله ای بود که می توانست از لایه های مختلف مغز حین کار عکسبرداری کند و فعالیت آن را تحت نظر قرار دهد. این بار نیز بیشتر شرکت کنندگان پاسخی مشابه پاسخ اشتباه نفرات قبل از خود دادند، و برنز توانست حین آزمایش مشاهده کند که در مغز این افراد قسمتی که مسوول درک از اطراف است، فعال تر می شود، یعنی اطلاعاتی که ما از دیگران دریافت می کنیم می تواند قدرت حس و دریافت ما را تغییر دهد؛ در نتیجه آنچه می بینیم را باور نمی کنیم.
 
برای برنز نتیجه این آزمایش از دیدگاه اجتماعی بسیار مهم بود. وقتی حفظ نظر شخصی در برابر جمع با این سختی و گاهی ناراحتی همراه است، خطر اینکه انسان ها نظر خود را با نظر اکثریت تطبیق دهند بالاست، و اگر نظر جمع این توانایی را دارد که قدرت درک و حس ما را تحت تاثیر قرار دهد، این امکان وجود دارد که دیگر قادر نباشیم درست را از نادرست تشخیص دهیم. در بسیاری از عرصه ها این مساله می تواند بسیار خطرناک باشد. از نظر برنز تنها راه رهایی از این مشکل این است که ما به این قابلیت تاثیرپذیری خود از محیط واقف باشیم و در زمان مناسب در برابر اجبار جمعی مقاومت کنیم.