نگرانی از جزیره مصنوعی ترکمنستان در خزر

 محمد رضا فاطمی استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات ایران هشدار داده است که  ساخت جزیره مصنوعی توسط ترکمنستان تهدیدی جدی برای سیستم اکولوژیکی دریای خزر است.

به گزارش خبرگزاری مهر، وی گفته است که ساخت جزیره مصنوعی در جنوب شرقی دریای خزر تهدیدی جدی برای یکی از مهمترین زیستگاه های ماهیان خاویاری و فک خزری است و به اعتقاد وی سازه های این جزیره ممکن است کل سیستم اکولوژیکی دریای خزر را بر هم بزند.

ماجرای ساخت جزیره مصنوعی ترکمنستان در آب های ساحلی استراحتگاه «آوازا»ی ترکمنستان، از زمانی شروع شد که شرکت «وان اورد»(Van Oord) هلند در ماه اوت سال جاری در واکنش به مناقصه های اعلام شده توسط دولت ترکمنستان در رابطه با گسترش پروژه های توریستی، برای ساخت یک جزیره مصنوعی، اعلام آمادگی کرد.

قرار است این جزیره مصنوعی به شکل نشان ملی ترکمن ها (ستاره ۸ ضلعی) به همراه بناهای مجمل ساخته شود. شرکت «وان اورد» چهار سال است که در ترکمنستان فعالیت دارد و هم اکنون در حال عملیاتی کردن قرارداد نصب و نگهداری راهنماهای شناور آبی (بویه های آبی) در طول کانال کشتی رانی منطقه توریستی «آوازا» است.

به گزارش روزنامه رسمی «نئترال ترکمنستان»، دولت عشق آباد اخیرا در زمینه های ساخت مراکز توریستی، ورزشی، تفریحی و غیره دهها مناقصه بین المللی اعلام کرده است و طبق آمار رسمی، یک و نیم میلیارد دلار سرمایه جذب پروژه های توریستی شده است و گفته می شود که تکمیل این پروژه ها نیاز به ۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری دارد.

دولت قربانقلی بردی محمداف در نظر دارد یک رودخانه مصنوعی قابل گشتیرانی، آکواریوم بزرگ دریایی، مرکز تفریحی برای اسکی بازان و یک «کازینو سیتی» (استراحتگاه رقص و موسیقی) نیز در راستای جذب توریست ایجاد کند.

طبق ماده ۵۶ کنوانسیون ۱۹۸۲ حقوق دریاها، هر کشوری حق دارد که در ابهای ساحلی خود جزیره مصنوعی ایجاد کند، کما اینکه امارات جزایر «نخل شکل» را در خلیج فارس ایجاد کرده است. با اینهمه، مقامات ایران درباره جزایر مصنوعی امارات نیز هشدار داده اند.

از هشدار رحیم صفوی مشاور ایت الله خامنه ای مبنی بر تلاش امارات برای نزدیک کردن مرزهای خود به جزیره ابوموسی گرفته تا هشدارهایی در رابطه با تبعات زیست محیطی این جزایر.

در مورد دریاچه خزر، با توجه به اینکه هنوز رژیم حقوی آن توسط پنج کشور ساحلی تعیین نشده است، جنبه حقوقی و زیست محیطی ساخت جزیره مصنوعی ترکمنستان در دریای خزر بغرنج تر شده است، خصوصا اینکه مرزهای آبی هر کشور با فاصله از سواحل خاکی آن تعیین می شود و با ساخت جزیره مصنوعی در چند مایلی ساحل، عملا مرزهای آبی ترکمنستان دگرگون خواهد شد.

 رستم ممداف، مدیر سابق دفتر ریاست جمهوری آذربایجان و رئیس کنونی سازمان «خزر- جنبش بین المللی همکاریها برای آینده» در گفتگو با رادیو فردا می گوید که نه از لحاظ حقوقی و نه از نظر زیست محیطی مشکلی برای ساخت جزایر مصنوعی در دریای خزر وجود ندارد و هیچ کنوانسیون بین المللی یا توافقنامه منطقه ای برای ممانعت از اقدام ترکمنستان موجود نیست.

با اینهمه، حسن رحیمیان دکترای اکولوژی آبزیان اخیرا در مصاحبه با خبرگزاری «میراث فرهنگی» ایران گفته است که درباره طرح های جزیره سازی در حاشیه دریاها مشکلاتی وجود دارد که باید به آنها توجه کرد.

نخست اینکه در رسوباتی که طی هزاران سال در بستر دریا جمع شده به هم خوردگی ایجاد می کنند؛ چرا که اجرای این طرح ها باعث ورود مواد زائد بسیاری به دریا از فلزات سنگین گرفته تا آلودگی های نفتی که طی هزاران سال در بستر دریا خوابیده اند می شود.
 
او در ادامه گفت: «موادی که برای خاکریزی و ساخت جزیره ها وارد محیط می شوند، کدورت آب را بالا برده و بسته به محلی که می سازند می توانند در جریان های آب های دریایی اختلال ایجاد کنند.»

یکی از نگرانی های زیست محیطی دیگر پیرامون پروژه جزیره سازی ترکمنستان در دریای خزر، چگونگی دفع قاضلاب این جزیره، همچنین تعبیه دستگاه های آب شیرین کنی است که بگفته کارشناسان، مشکل محیط زیستی فراوانی دارد.