راینولوژی؛ دانش بیماری ها و جراحی بینی
راینولوژی؛ دانش بیماری ها و جراحی بینی
راینولوژی یک شاخه فوق تخصصی در دانش پزشکی است که به جراحی ها و درمان بیماری های بینی، سینوس ها و ساختمان های اطراف بینی در سر و صورت می پردازد.
با گسترش روزافزون دانش پزشکی، روش های جدید جراحی برای کاهش مشکلات بیماران پس از جراحی های بینی و تشکیلات مجاور بینی ابداع می شوند. از جمله این روش ها که در سال های اخیر دگرگونی شگرفی در حیطه راینولوژی ایجاد کرده، می توان به روش های جراحی آندوسکوپیک بینی و سینوس اشاره کرد. به کمک این روش ها بسیاری از جراحی هایی که پیش از این با برش های مختلف صورت می گرفته، بدون برش و با نتایج مطلوب تر انجام می گیرد.
تمامی بیماری های التهابی و عفونی، آسیب های ناشی از ضربه های بینی، تومورها و ناهنجاری های مادرزادی بینی و سینوس ها و همچنین تمامی جراحی‌های بینی، سینوس ها و نواحی مرتبط در سر و صورت در حیطه علم راینولوژی است.
اختلالات تنفسی در هنگام خواب و تمامی‌عوامل ایجاد گرفتگی بینی در راینولوژی مورد بحث قرار می گیرند. یکی از مباحث مهم در رشته فوق تخصصی راینولوژی، جراحی پلاستیک و زیبایی بینی با حفظ عملکرد آن است. تنفس مهمترین فیزیولوژی بدن انسان و مهم ترین عملکرد بینی است.
هنر راینولوژیست حفظ آمیزه ای از زیبایی و عملکرد بینی است چرا که توجه به عملکردهای حیاتی بینی از مهم ترین اهداف دانش راینولوژی به شمار می آید. راینولوژی نوین دسترسی به ظریف ترین عناصر بینی را با حداقل آسیب بافتی و روش های پیشرفته امکان پذیر ساخته است.
عملکردهای حیاتی بینی
بینی یکی از مهمترین اعضای بدن در نگهداری سلامت فرد و حفظ سایر اعضاء است. بینی دارای فیزیولوژی بسیار پیچیده ای است. وظایف اساسی بینی شامل ایجاد راه هوایی، حس بویایی، تنظیم دما، تنظیم رطوبت، تصفیه ذرات هوا و نقش درتکلم است. مهمترین عملکرد بینی ایجاد راه هوایی برای تنفس طبیعی است.
کوچکترین تغییرات درمجرای تنفسی بینی می تواند موجب مقاومت قابل ملاحظه ای در برابر عبور هوا شود به طوری که اگر قطر مسیرعبور هوای تنفسی از راه بینی به نصف تقلیل یابد، مقاومت راه هوایی بینی 16 برابر می شود. تنظیم دمای هوا زمانی صورت می گیرد که هوای استنشاقی از روی سطوح وسیع ساختمان های پیچیده داخل بینی که حاوی شبکه غنی مویرگی است می گذرد.
اهداف جراحی های بینی
جراحی های بینی با اهداف متعددی انجام می شود که می توان آن ها را به دو دسته کلی تقسیم کرد:
دسته اول جراحی هایی هستند که در جهت اصلاح عملکرد بینی انجام می شوند. شایع ترین مشکل در عملکرد بینی، گرفتگی راه تنفسی بینی است. جراحی هایی که در جهت رفع مشکلات عملکرد بینی صورت می گیرد به طور عمده اصلاح انحراف تیغه میانی بینی را شامل می شود. مشکلات دیگری مانند پولیپ و تورم بافت های داخل بینی نیز ممکن است موجب مشکلات تنفسی شوند. در این حالات ممکن است جراحی های پیچیده تری مورد نیاز باشد که در بسیاری از موارد مستلزم استفاده از روش های آندوسکوپیک است.
دسته دوم جراحی هایی با هدف تغییر شکل خارجی بینی و زیباسازی است. اختلالات زیبایی نیز به دو دسته مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شوند. در حالت نخست شایع ترین آن قوز پشت بینی و نوک پهن آن است. در حالت دوم شایع ترین دلیل آن عفونت، ضربه و مشکلات جراحی های پیشین است.
در بسیاری از موارد، این دو هدف باید به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند چرا که غفلت از یکی از آن ها موجب عوارضی برای بیمار می شود. بنابراین در جراحی زیبایی باید به اختلالات داخلی بینی توجهی ویژه داشت. همین توجه دوجانبه، عمل جراحی بینی را بی نهایت مشکل و پیچیده می سازد. هنر جراح بینی ایجاد تعادل بین بیشترین حد عملکرد و زیبایی بینی پس از انجام جراحی است. به همین دلیل برای موفقیت در جراحی پلاستیک بینی، جراح به چیزی بالاتر از مهارت نیاز دارد.
در صورتی که پیش از جراحی، در حین عمل و پس از جراحی، تمامی شرایط لازم برای حفظ سلامت بینی از نظر تنفسی مورد توجه قرار گیرد، می توان در این حالات اقدام به جراحی بینی نمود. البته در این حالت جراح با مشکلات زیادی در عمل مواجه است که با تسلط خود بر مشکلات داخل بینی باید بتواند بر آن ها فائق آید.
دکتر محسن نراقی راینولوژیست
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران