خاتمی نسبت به برخورد قرون وسطایی با علوم انسانی هشدار داد
+0
رأی دهید
-0
خاتمی نسبت به برخورد قرون وسطایی با علوم انسانی هشدار داد
محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین ایران، در دیدار با شماری از دانشگاهیان، با انتقاد از نحوه برخورد حاکمیت با علوم انسانی هشدار داد که اگر برخورد با علوم انسانی به شیوه قرون وسطی دنبال شود پیامدهای ناخواسته‌ای به همراه خواهد داشت.
محمد خاتمی با بیان اینکه «جهان مدرن از دل جهان سده‌های میانه برآمد»، با مقایسه نوع برخوردها با علوم انسانی در جمهوری اسلامی و قرون وسطی گفت: «وقتی جهان‌بینی دنیای قرون وسطی پاسخگوی پرسش‌ها و نیازهای انسان نبود، ذهنیت‌هایی پیدا شد و انسان غربی کوشید به دنبال راه‌کار‌هایی برود که به پرسش‌هایش پاسخ دهد و مشکلاتش را حل کند.»
رئیس جمهوری پیشین ایران تصریح کرد: «نهاد متولی اندیشه و عمل در قرون وسطی نیز به جای آنکه خود را اصلاح کند به شدت عمل روی آورد و در برابر موجی که لحظه به لحظه سهمگین‌تر می‌شد ایستاد. اندیشه و اندیشیدن جرم شد. انسان‌ها فقط و فقط آزاد بودند در هر مسئله علمی و غیر علمی مقلدانه از نهادی پیروی و اطاعت کنند که خود را نماینده خدا در زمین و صاحب انحصاری حق و معیار مطلق زیبایی و درستی می‌دانست.»
محمد خاتمی با اشاره به ابراز نگرانی‌های موجود در مورد علوم انسانی گفت: «اگر آن ذهنیت‌های ما طوری بود که جوابگوی نیازهای عینی بشر امروز باشد، ما دیگر اصلا نباید نگران باشیم که دینمان از بین می‌رود یا علوم انسانی دینمان را نابود می‌کند. اما اگر آن را نداشتیم، با زور و بخشنامه کار درست نمی‌شود.»
وی افزود: «اگر خدای ناکرده گرفتار وضعی شدیم که انسان در قرون وسطی دچارش بود، آنگاه آن حادثه‌ای رخ می‌دهد که در تاریخ غرب رخ داد؛ وقتی قرون وسطی امر مقدس را به همه چیز و همه جا تعمیم داد در مقابل انسان عاصی نیز امر قدسی را یکسره کنار گذاشت. چراکه اموری که مقدس نبودند در آن زمان مقدس شده بودند.»
این اظهارات در حالی گفته می‌شود که مسئولان کنونی جمهوری اسلامی و در راس آنها آیت‌الله خامنه‌ای در ماه‌های اخیر و به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری از علوم انسانی و نیز تدریس آن در دانشگاه‌ها باره ابراز نگرانی کرده‌اند.
برخوردها و ابراز نگرانی‌ها نسبت به علوم انسانی تا بدانجا پیش رفت که دولت محمود احمدی‌نژاد، اعطای مجوز جدید در دوازده رشته حقوق، مطالعات زنان، حقوق بشر، مدیریت، مدیریت فرهنگی و هنری، جامعه شناسی، علوم اجتماعی، فلسفه، روانشناسی، علوم تربیتی و علوم سیاسی را به دلیل هماهنگ نبودن با «مبانی دینی» متوقف کرد و اعطای دوباره مجوز را منوط به بازنگری در آنها دانست.
محمد خاتمی در ادامه با بیان اینکه جهان مدرن در مقابل جهان قرون وسطی قرار دارد، گفت: «حال که سخن از تحول در علوم انسانی است اولا باید مشخص کنیم ماهیت جریانی که ما مدعی آن هستیم و می‌خواهد مبنای علوم انسانی باشد ماهیت قرون وسطی است یا چیز دیگری است. اگر آن ماهیت باشد به صورت طبیعی در دل آن، جهانی نظیر جهان دنیای امروز غرب پدید خواهد آمد و لوازم آن جهان که علوم مهارت‌ها و فناوری و تکنولوژی، و البته تبعات منفی آن است، نیز پدید خواهد آمد.»
محمد خاتمی در سخنان خود به تاریخ برخورد «شریعتمداران» با اندیشه‌های فلسفی که منشا یونانی داشت، اشاره کرد و گفت در آن هنگام هم این قشر «با فلسفه‌ای که در متن تمدن اسلامی شکل گرفته بود» مخالفت می‌کرد.
محمد خاتمی با بیان اینکه «باید پذیرفت که اجمالاً مبانی جهان‌شناسی توحیدی و اسلامی و وحیانی با مبانی جهان و جهان‌شناسی کنونی متفاوت است» گفت: «ولی پرسش اصلی این است که این اجمال چگونه تفصیل می‌یابد و دقیقا با کدام جهان‌بینی و با کدام مشخصات است که انتظار داریم علوم انسانی عوض شود. جهان‌بینی متاثر از ابن عربی، ابوسعید ابوالخیر، مشاء، اشراق، حکمت متعالیه یا آنچه امروز به عنوان مکتب تفکیک مطرح می‌شود؟»
مکتب تفکیک، گرایشی ضدفلسفی است که معتقد است آیات و روایات خود به تنهایی قادر به توضیح متون دینی است.
در ماه‌های اخیر مسئولان جمهوری اسلامی، به علوم انسانی نه تنها به لحاظ محتوا و مبانی حمله کرده‌اند، بلکه همچنین از تبعات سیاسی این گونه علوم نیز صریحا ابراز نگرانی کرده‌اند.
درپی هشدار رهبر جمهوری اسلامی درباره علوم انسانی که پس از انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت، عده‌ای خواهان «انقلاب فرهنگی دوم» در دانشگاه‌ها شدند و محمد تقی مصباح یزدی، از روحانیون بلندپایه حامی دولت جمهوری اسلامی، هم، نقش «کلیدی» در «فتنه» پس از انتخابات را به تربیت‌شدگان «اساتید فاسد دانشکده‌های حقوق و علوم سیاسی» نسبت داد.
از سوی دیگر دستگاه قضایی در دادگاه‌های موسوم به «کودتای مخملی»، در کیفرخواست‌هایی که علیه بازداشت‌شدگان انتخاباتی قرائت کرد، یکی از محورها را به علوم انسانی و نظریه‌های جامعه‌شناسی اختصاص داده بود.
در این کیفرخواست‌ها همچنین به برخی از بزرگان نظریه‌های سیاسی و جامعه‌شناسی اشاره شده و همچنین از چند استاد برجسته ایرانی یاد شده بود.
رئیس جمهوری پیشین ایران تصریح کرد: «نهاد متولی اندیشه و عمل در قرون وسطی نیز به جای آنکه خود را اصلاح کند به شدت عمل روی آورد و در برابر موجی که لحظه به لحظه سهمگین‌تر می‌شد ایستاد. اندیشه و اندیشیدن جرم شد. انسان‌ها فقط و فقط آزاد بودند در هر مسئله علمی و غیر علمی مقلدانه از نهادی پیروی و اطاعت کنند که خود را نماینده خدا در زمین و صاحب انحصاری حق و معیار مطلق زیبایی و درستی می‌دانست.»
محمد خاتمی با اشاره به ابراز نگرانی‌های موجود در مورد علوم انسانی گفت: «اگر آن ذهنیت‌های ما طوری بود که جوابگوی نیازهای عینی بشر امروز باشد، ما دیگر اصلا نباید نگران باشیم که دینمان از بین می‌رود یا علوم انسانی دینمان را نابود می‌کند. اما اگر آن را نداشتیم، با زور و بخشنامه کار درست نمی‌شود.»
وی افزود: «اگر خدای ناکرده گرفتار وضعی شدیم که انسان در قرون وسطی دچارش بود، آنگاه آن حادثه‌ای رخ می‌دهد که در تاریخ غرب رخ داد؛ وقتی قرون وسطی امر مقدس را به همه چیز و همه جا تعمیم داد در مقابل انسان عاصی نیز امر قدسی را یکسره کنار گذاشت. چراکه اموری که مقدس نبودند در آن زمان مقدس شده بودند.»
این اظهارات در حالی گفته می‌شود که مسئولان کنونی جمهوری اسلامی و در راس آنها آیت‌الله خامنه‌ای در ماه‌های اخیر و به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری از علوم انسانی و نیز تدریس آن در دانشگاه‌ها باره ابراز نگرانی کرده‌اند.
برخوردها و ابراز نگرانی‌ها نسبت به علوم انسانی تا بدانجا پیش رفت که دولت محمود احمدی‌نژاد، اعطای مجوز جدید در دوازده رشته حقوق، مطالعات زنان، حقوق بشر، مدیریت، مدیریت فرهنگی و هنری، جامعه شناسی، علوم اجتماعی، فلسفه، روانشناسی، علوم تربیتی و علوم سیاسی را به دلیل هماهنگ نبودن با «مبانی دینی» متوقف کرد و اعطای دوباره مجوز را منوط به بازنگری در آنها دانست.
محمد خاتمی در ادامه با بیان اینکه جهان مدرن در مقابل جهان قرون وسطی قرار دارد، گفت: «حال که سخن از تحول در علوم انسانی است اولا باید مشخص کنیم ماهیت جریانی که ما مدعی آن هستیم و می‌خواهد مبنای علوم انسانی باشد ماهیت قرون وسطی است یا چیز دیگری است. اگر آن ماهیت باشد به صورت طبیعی در دل آن، جهانی نظیر جهان دنیای امروز غرب پدید خواهد آمد و لوازم آن جهان که علوم مهارت‌ها و فناوری و تکنولوژی، و البته تبعات منفی آن است، نیز پدید خواهد آمد.»
محمد خاتمی در سخنان خود به تاریخ برخورد «شریعتمداران» با اندیشه‌های فلسفی که منشا یونانی داشت، اشاره کرد و گفت در آن هنگام هم این قشر «با فلسفه‌ای که در متن تمدن اسلامی شکل گرفته بود» مخالفت می‌کرد.
محمد خاتمی با بیان اینکه «باید پذیرفت که اجمالاً مبانی جهان‌شناسی توحیدی و اسلامی و وحیانی با مبانی جهان و جهان‌شناسی کنونی متفاوت است» گفت: «ولی پرسش اصلی این است که این اجمال چگونه تفصیل می‌یابد و دقیقا با کدام جهان‌بینی و با کدام مشخصات است که انتظار داریم علوم انسانی عوض شود. جهان‌بینی متاثر از ابن عربی، ابوسعید ابوالخیر، مشاء، اشراق، حکمت متعالیه یا آنچه امروز به عنوان مکتب تفکیک مطرح می‌شود؟»
مکتب تفکیک، گرایشی ضدفلسفی است که معتقد است آیات و روایات خود به تنهایی قادر به توضیح متون دینی است.
در ماه‌های اخیر مسئولان جمهوری اسلامی، به علوم انسانی نه تنها به لحاظ محتوا و مبانی حمله کرده‌اند، بلکه همچنین از تبعات سیاسی این گونه علوم نیز صریحا ابراز نگرانی کرده‌اند.
درپی هشدار رهبر جمهوری اسلامی درباره علوم انسانی که پس از انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت، عده‌ای خواهان «انقلاب فرهنگی دوم» در دانشگاه‌ها شدند و محمد تقی مصباح یزدی، از روحانیون بلندپایه حامی دولت جمهوری اسلامی، هم، نقش «کلیدی» در «فتنه» پس از انتخابات را به تربیت‌شدگان «اساتید فاسد دانشکده‌های حقوق و علوم سیاسی» نسبت داد.
از سوی دیگر دستگاه قضایی در دادگاه‌های موسوم به «کودتای مخملی»، در کیفرخواست‌هایی که علیه بازداشت‌شدگان انتخاباتی قرائت کرد، یکی از محورها را به علوم انسانی و نظریه‌های جامعه‌شناسی اختصاص داده بود.
در این کیفرخواست‌ها همچنین به برخی از بزرگان نظریه‌های سیاسی و جامعه‌شناسی اشاره شده و همچنین از چند استاد برجسته ایرانی یاد شده بود.
|
|
|