علل , علایم , پیشگیری و طب مکمل در آلرژی غذایی
علل , علایم , پیشگیری و طب مکمل در آلرژی غذایی
آلرژی یا حساسیت غذایی نوعی پاسخ سیستم ایمنی بدن است که به دنبال مصرف یک ماده ی غذایی خاص ایجاد می شود. باید بدانیم که حتی مصرف مقدار خیلی کمی از غذاهای آلرژی زا می تواند باعث بروز علائمی مثل مشکلات بلع، کهیر و ورم راه های تنفسی گردد.
حساسیت غذایی در برخی از افراد ممکن است باعث ظهور علائم بسیار شدید و یا پاسخ های بسیار خطرناک و کشنده ای موسوم به آنافیلاکسی(anaphylaxis) گردد.
تقریبا 6 تا 8 درصد بچه های زیر 3 سال و 4 درصد بزرگسالان، حساسیت غذایی دارند.
برخی از بچه ها این حساسیت را همزمان با بزرگ تر شدن از دست خواهند داد(حتی اگر درمانی صورت نگیرد).
حساسیت غذایی به سادگی با مشکل متداول دیگری به نام عدم تحمل غذایی اشتباه گرفته می شود. در صورتی که عدم تحمل غذایی مشکل کم اهمیت تری است که در آن سیستم ایمنی درگیر نمی شود.
علائم
ممکن است واکنش آلرژیک به غذاهای خاص برای بعضی از افراد قدری ناخوشایند(اما نه خیلی شدید) باشد و برای برخی دیگر خیلی وحشتناک و حتی برای حیات تهدیدآمیز باشد.
علائم حساسیت غذایی در عرض چند دقیقه تا یک ساعت بعد از خوردن غذای ممنوعه ظهور می کنند.
اغلب علائم رایج آلرژی غذایی عبارت هستند از:
* سوزش دهان
* کهیر، خارش یا اگزما
* ورم لب ها، صورت، زبان و گلو یا بخش های دیگر بدن
* خس خس و گرفتگی بینی یا تنفس سخت
* درد شکمی، اسهال، حالت تهوع یا استفراغ
* سرگیجه، گیجی و یا غش
آنافیلاکسی:
در برخی از افراد، ممکن است یک حساسیت غذایی، واکنش آلرژیک شدیدی به نام آنافیلاکسی ایجاد کند. این حالت می تواند باعث بروزعلائم تهدید کننده حیات شامل موارد زیر شود:
* گرفتگی و تنگی راه های تنفسی
* ورم گلو به طوری که تنفس به سختی امکان پذیر باشد
* شوک و افت شدید فشار خون
* ضربان تند قلب
* سرگیجه، گیجی و عدم هوشیاری
درمان های فوری و اضطراری برای آنافیلاکسی، حیاتی است. عدم درمان می تواند به کما و مرگ منجر شود.
حساسیت غذایی تحریک شونده با ورزش
برخی از افراد نسبت به یک غذا حساسیت دارند که به وسیله ی ورزش تحریک می شود. بدین صورت که هنگام فعالیت بدنی، شخصی که دچار یک حساسیت غذایی تحریک شونده با ورزش است، ممکن است احساس خارش و سرگیجه کرده و در موارد شدید، می تواند باعث کهیر و یا آنافیلاکسی شود.
اجتناب از غذا خوردن مدت زمانی قبل از ورزش و پرهیز از مصرف برخی غذاهای خاص می تواند در بهبود این مشکل کمک کننده باشد.
سندرم حساسیت غذا - گرده
در بسیاری از مردم که به گرده ها آلرژی دارند، میوه و سبزیجات تازه و برخی مغزها و ادویه جات می توانند محرک واکنش آلرژیک باشند که منجر به احساس سوزش و یا خارش در دهان می گردد.
در برخی از افراد این سندرم(که گاهی سندرم حساسیت دهانی نیز نامیده می شود) می تواند به تورم گلو و حتی آنافیلاکسی منجر شود. این در واقع یک نمونه واکنش پذیری مرتبط است. از آن جایی که پروتئین میوه و سبزی مشابه با پروتئین های آلرژی زای برخی گرده های خاص است، این ها باعث برانگیختن واکنش آلرژیک می شوند. به عنوان مثال اگر به ragweed (نوعی علف که تولید کننده ی گرده حساسیت زا است) حساسیت داشته باشید ممکن است با مصرف خربزه و هندوانه هم واکنش نشان دهید، یا اگر به گرده ی درخت غان(birch) حساسیت داشته باشید با مصرف سیب هم علائم آلرژی را بروز می دهید.
پختن میوه ها و سبزیجات می تواند کمک کننده باشد. اغلب میوه ها و سبزیجات پخته باعث ظهور علائم آلرژی نمی شوند.
برخی واکنش پذیری های متقاطع بین گرده ها و میوه و سبزی
| اگرشما حساسیت دارید به: | گرده درخت birch | گرده ragweed | سبزه وچمن | گردهmugwort |
| ممکن است به این غذاها نیز واکنش نشان دهید | سیب هویج کرفس فندق هلو گلابی سیب زمینی خام | موز صیفی جات (هندوانه، طالبی، خربزه) گوجه فرنگی | کیوی گوجه فرنگی | سیب هویج کرفس کیوی بادام زمینی برخی ادویه جات (زیره،جعفری،گشنیز، رازیانه) |
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر زمان کوتاهی بعد از خوردن یک غذا علائم آلرژی در شما بروز کرد، به یک پزشک و یا متخصص آلرژی مراجعه کنید. اگر برای تان میسر است در زمان ظهور پاسخ آلرژیک به پزشک تان مراجعه کنید و علایم را به وی نشان دهید؛ این کار می تواند به پزشک تان در تشخیص بیماری کمک کند.
اگر هریک از علائم آنافیلاکسی را به شرح زیر مشاهده کردید با اورژانس تماس بگیرید:
* تنگی مجاری تنفسی به طوری که نفس کشیدن را مشکل کند
* شوک با افت شدید فشارخون
* نبض تند
* سرگیجه، گیجی
علل:
در حساسیت غذایی، سیستم ایمنی بدن شما به طور اشتباه یک غذا یا جزئی از غذا را به عنوان ترکیبی مُضر برای بدن شناسایی می کند. سیستم ایمنی بدن سلول ها را به ترشح نوعی آنتی بادی که ایمونوگلوبولین(E (IgE نامیده می شود برای مبارزه با این ترکیب غذایی(آلرژن) تحریک می کند و دفعه ی بعدی که شما حتی مقدار خیلی کمی از آن غذا را بخورید، آنتی بادی IgE آن را شناسایی کرده و به سیستم ایمنی پیام می فرستد تا ترکیب شیمیایی به نام هیستامین و ترکیبات شیمیایی دیگری را به داخل جریان خون آزاد کند.
این ترکیبات شیمیایی باعث بروز یک سلسله علائم و نشانه های آلرژیک می شوند. در واقع آن ها باعث پاسخ های آلرژیکی شامل آبریزش بینی، خارش چشم ها، خشکی زبان، دانه های پوستی و کهیر، حالت تهوع، اسهال، سختی تنفس و حتی شوک آنافیلاکسی می شوند.
پروتئین های خاص موجود درغذاهایی به شرح زیر، محرک بیشتر حساسیت های غذایی هستند:
* نرم تنان صدف دار مثل میگو و خرچنگ
* بادام زمینی
* مغزهای درختی مثل گردو و گردوی آمریکایی
* ماهی
* تخم مرغ
هم چنین در بچه ها، معمولا حساسیت غذایی به وسیله ی پروتئین های غذاهای زیر تحریک می شود:
* تخم مرغ
* شیر
* بادام زمینی
* مغزهای درختی
البته ذکر این نکته ضروری است که خیلی از حساسیت های غذایی به شیر حساسیت واقعی نیستند و معمولا پس از عادت کردن فرد مشکل خاصی را به همراه نخواهند داشت. شکلات نیز که مدتی طولانی به عنوان محرک آلرژی در بچه ها توسط والدین در نظر گرفته می شد، در حقیقت به ندرت ممکن است باعث حساسیت غذایی شود.
اصلاح شیوه زندگی و درمان های خانگی
یکی از راه های جلوگیری از یک پاسخ آلرژیک دوری کردن کامل از غذاهایی است که این علایم و نشانه ها را به وجود می آورند.
* به دانسته خود اکتفا نکنید. همیشه برچسب غذاهای صنعتی را برای اطمینان از این که حاوی ماده ی حساسیت زا نباشند، بخوانید. حتی اگر مطمئن هستید که ترکیبات آن غذا را می دانید، باز هم برچسب را چک کنید. برخی مواقع ترکیبات تغییرمی کنند.
چنانچه غذا حاوی هر یک از ترکیبات معمول حساسیت زا باشد، روی برچسب های غذایی باید به طور واضح لیست شوند. برای اجتناب از مصرف 8 منبع اصلی آلرژن های غذایی با دقت برچسب ها را بخوانید: شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، مغزهای درختی، ماهی، صدفداران، سویا و گندم.
* وقتی در مورد غذایی تردید دارید، فقط تشکر کرده و آن را رد کنید. در رستوران و اجتماعات، شما همیشه در معرض خطر احتمال دریافت یک غذای حساسیت زا هستید. بسیاری از مردم از اهمیت یک پاسخ آلرژیک غذایی بی خبرند و نمی دانند که مقدار خیلی کمی از یک غذا می تواند باعث واکنش های شدید در برخی افراد شود. اگردر مورد این که غذا حاوی یک ترکیب حساسیت زا برای شما است، تردید دارید، کاملا آن را رد کنید.
* افراد مراقبت کننده را نیز در این مسئله درگیر کنید. اگر کودک تان حساسیت غذایی دارد، ازنزدیکان، پرستار بچه، مربی یا مراقبین دیگر درخواست کمک کنید. مطمئن شوید که آن ها می دانند چه قدر برای کودک تان مهم است که از غذاهای حساسیت زا دوری کند وهم چنین این که در مواقع اورژانسی چه باید بکنند.
جایگزین های دارویی(طب تکمیلی):
تحقیقات در زمینه جانشین های درمانی برای آلرژی غذایی محدود هستند. اگرچه بسیاری از افراد در این زمینه تلاش کرده و ادعا می کنند که برخی درمان های جایگزین کمک کننده اند.
* داروهای گیاهی
تعداد کمی از مطالعات اثرات مثبت داروهای گیاهی را مثل برخی ترکیبات دارویی چینی، در کاهش علائم و پیشگیری از آنافیلاکسی نشان داده اند. اگر چه هنوز هیچ دلیل قابل اعتمادی بر این مسئله وجود ندارد. به علاوه، نگرانی هایی در مورد کیفیت برخی ازاین داروهای گیاهی چینی وجود دارد. در مورد مصرف این داروها حتما با پزشک خود مشورت کنید. ممکن است این داروها بر نتایج آزمایش شما اثرگذار باشند یا با برخی داروهای دریافتی شما تداخل داشته باشند.
* طب سوزنی و ماساژ درمانی
تحقیقات دانشگاهی اندکی در مورد اثربخشی طب سوزنی برای درمان آلرژی غذایی وجود دارند و این مطالعات فواید روشنی را در مورد این روش ها نشان نداده اند. اگرچه برخی از افراد معتقدند که این روش های درمانی به برخی از مشکلات سلامتی آن ها، مثل حساسیت ها، کمک می کند.
* رژیم های غذایی خاص
در گذشته، رژیم های غذایی دوره ای که طی آن باید از برخی غذاهای خاص طی یک دوره خاص اجتناب می کردید، به عنوان یک روش درمانی حساسیت غذایی در نظر گرفته می شد. هیچ شواهدی مبنی بر اثربخشی این رژیم ویا رژیم های مشابه در حساسیت غذایی وجود ندارد. تنها روش غذایی اثبات شده برای عمل این است که به طور کامل از غذاهای محرک آلرژی دوری کنید.
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از یک واکنش آلرژیک، شناخت و اجتناب از غذاهایی است که این علائم را ایجاد می کنند. برای برخی از افراد این مشکل فقط یک مساله ناراحت کننده است، اما برخی دیگر آن را با مشکلات جدی تری تجربه می کنند. برخی از مواد غذایی آلرژی زا می توانند زمانی که به عنوان جزئی از غذایی در یک بشقاب غذا باشند، به خوبی در بین دیگر اجزا پنهان گردند. این اتفاق به ویژه در رستوران ها و دیگر محافل اجتماعی رخ می دهد.
اگر شما دچار یک حساسیت غذایی هستید، موارد زیر را رعایت کنید:
* بدانید که چه می خورید و چه می نوشید. مطمئن شوید که برچسب غذایی را با دقت خوانده اید.
* اگر تا به حال یک واکنش شدید آلرژیک داشته اید، یک بازوبند یا گردنبند پزشکی داشته باشید که در موارد حمله ی آلرژیک یا شرایطی که قادر به برقراری ارتباط نیستید، دیگران متوجه حساسیت غذایی شما شوند.
* در مورد تجویز اپی نفرین اورژانسی(آدرنالین) با پزشک خود صحبت کنید.
* اگر آسم دارید، هنگام صرف غذا در رستوران حتما از این که به غذا سولفات اضافه نشده باشد مطمئن شوید. هنگام خرید مواد غذایی حتما برچسب روی محصولات را به دنبال واژه های سدیم بی سولفات، پتاسیم بی سولفات، سدیم سولفات و پتاسیم متا بی سولفات چک کنید.
* وقتی در جایی بیرون منزل غذا می خورید مطمئن شوید که میزبان شما کاملا از حساسیت غذایی شما باخبر است و لازم است که شما 100 درصد از این که غذا حاوی ترکیب حساسیت زا برای شما نیست مطمئن باشید. هم چنین، از ناخالصی ها و آلودگی های غذایی در آشپزخانه آگاه باشید. مطمئن شوید که غذا روی سطوح یا تابه های حاوی غذای حساسیت زا تهیه نشده است.
اگر کودک شما حساسیت غذایی دارد، اقدامات حیاتی زیر را برای اطمینان از سلامت او انجام دهید:
* حساسیت غذایی کودک تان را به اشخاص مهم اطلاع دهید. با مراقبین کودک تان، پرسنل مدرسه، والدین دوستان فرزندتان و دیگر بزرگسالانی که به نوعی با کودک شما در ارتباط هستند، صحبت کنید. تاکید کنید که حساسیت غذایی می تواند یک پاسخ تهدید کننده ی حیات باشد و به عملکرد سریع نیاز دارد. مطمئن شوید که کودک تان می داند که در مواقع واکنش نشان دادن به یک غذا باید سریع اعلام کمک نماید.
* علائم حساسیت غذایی را توضیح دهید. به افراد بزرگسالی که با کودک تان در ارتباط هستند آموزش دهید که چگونه علائم ونشانه های یک پاسخ آلرژیک را تشخیص دهند.
* یک برنامه عملی بنویسید. برنامه شما باید نحوه مراقبت از کودک تان را در زمان بروز یک پاسخ آلرژیک شرح دهد. یک کپی از این برنامه برای پرستار، مدرسه کودک تان و کسانی که مراقبت از او را به عهده دارند تهیه کنید.
* برای کودک تان یک بازوبند یا گردنبند هشدار پزشکی تهیه کنید. دراین بازوبند علائم حساسیت کودک تان لیست شده و شرح می دهد که دیگران در موارد اورژانسی چه اقدامات اولیه ای را باید انجام دهند.
دکتر حمیدرضا فرشچی - متخصص تغذیه - فوق تخصص دیابت و چاقی
|