اوریون؛ تصویری از بکارت ایرانی

اوریون؛ تصویری از بکارت ایرانی

پرویز جاهد - منتقد هنری

فیلم اوریون، ساخته علی زمانی عصمتی، تنها فیلم ایرانی حاضر در پنجاه و چهارمین جشنواره فیلم لندن است که بدون حضور فیلمساز و عوامل سازنده آن، دو بار در این جشنواره به نمایش درآمد.

موضوع این فیلم، از دست دادن بکارت یک دختر در یک جامعه بسته و سنتی (فیلم در یزد ساخته شده) است. دختر دانشجویی به نام الهام در ارتباط با جوانی به نام امیر، باکرگی خود را از دست می دهد و برای حل این مشکل به روش‌های غیرقانونی متوسل می‌شود اما در نهایت تاوان سختی برای این کار می‌پردازد.

در جامعه ای که بکارت دختر برابر با «عفت» و «عصمت» اوست، می‌توان تصور کرد که از دست دادن آن تا چه حد می‌تواند برای آن دختر فاجعه‌بار باشد. او دیگر باعث سرافکندگی و مایه شرم خانواده است و «لکه ننگی» است که باید هرچه زودتر از بین برود.

اوریون مثل بیشتر کارهایی که روی تابوها و مسائل اجتماعی حساس و بودار دست می‌گذارند، بدون مجوز قانونی و به اصطلاح به شکل زیرزمینی تهیه شده است. روشی که بسیاری از سینماگران جوان امروز سینمای ایران برای فرار از شر ممیزی، سانسور، تصویب فیلمنامه، مجوز ساخت و محدودیت های دیگر به آن متوسل می شوند و نتیجه آن اگرچه غالبا از نظر سینمایی چندان چشمگیر نیست و کاستی های زیادی دارد اما به خاطر چالشی که با سینمای رسمی و مسلط دارد، قابل توجه و بررسی است.

فیلمی نسبتا جسورانه،‌ مستقل و کم‌خرج که روی موضوعی متمرکز شده که در ایران تابو تلقی شده و سینماگران اجازه نزدیک شدن به آنها را ندارند. به همین دلیل علی زمانی فیلمش را بدون مجوز دولتی ساخته و ازین نظر این فیلم نمونه دیگری از «سینمای زیرزمینی» امروز ایران به حساب می‌آید که شانس چندانی برای نمایش عمومی در داخل ایران ندارند.

اوریون از نظر سینمایی فیلم چشمگیری نیست و تنها علت پذیرش آن در جشنواره فیلم لندن، می تواند موضوع جنجالی آن باشد. به ویژه اینکه فیلم های دیگری که از نظر سینمایی بهتر و قوی تری بودند امسال به این جشنواره ارسال شدند اما مورد توجه هیئت انتخاب آن قرار نگرفتند.

با اینکه ساختن این نوع فیلم ها در شرایط امروز ایران چندان ساده نیست و می تواند عواقب سنگینی برای سینماگران داشته باشد اما این مشکلات، مانع از گرایش جوان ها به سمت ساختن فیلم های بدون مجوز نمی شود. علی زمانی عصمتی بعد از ساختن این فیلم به وسیله ماموران دولتی دستگیر و مورد بازجویی قرار گرفت.

آقای زمانی در این باره به روزنامه اعتماد ملی گفته بود: "اکنون متاسفانه مساله ساخت یک فیلم سینمایی که تنها مرجع صالح رسیدگی به آن وزارت ارشاد است با رویکرد انتظامی و حتی اطلاعاتی امنیتی مواجه شده و این باعث تاسف است که به محض اینکه سلیقه شخصی افرادی که قدرت حقوقی یافته اند با یک اثر هنری هماهنگ نباشد با انگ های مختلف امنیتی، اثر و صاحب اثر را مورد تهدید قرار می دهند و همین که یک مساله در طبقه بندی امنیتی قرار گرفت فرد از تمامی حقوق خود محروم می شود."

شرایط دشوار ساخت فیلم

آقای زمانی درباره مشکلاتی که برای ساختن این فیلم با آن مواجه بوده، می گوید: "این فیلم در واقع بعد از پنج شش سال فیلم نساختن و صرفا از روی اجبار ساخته شده. من تمام تلاشم را کردم که در چهارچوب قوانین ایران و با ضوابط فیلم‌سازی ایران این فیلم را بسازم اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. تا اینکه بعد از شش سال، سرانجام در سال ۱۳۸۷، موفق ‌به دریافت پروانه ساخت برای یک فیلم شدم که از نظر تم به این فیلم نزدیک بود، اما موضوعش بکارت نبود، بلکه در مورد معضل ارتباط یک دختر و پسر بود."

آقای زمانی برای کاهش هزینه این فیلم و پرهیز از جلب توجه مقام های دولتی، آن را در لوکیشن‌های محدود و داخلی و یا لوکیشن‌های خارجی که در محدوده شهری نیست، فیلمبرداری کرد.‌

کارگردان اوریون درباره دشواری های ساختن فیلم های اجتماعی می گوید: در واقع ساختن این نوع فیلم‌ها (به طریق قانونی) امکان ندارد. به محض این‌که یک مشکل اجتماعی و یک معضل واقعی اجتماعی مثل فقر، اختلاف طبقاتی و اعتیاد را انتخاب می‌کنی با مشکل مواجه می‌شوی.‌

نسیم کیانی، بازیگر نقش اول فیلم، هنرجوی رشته بازیگری در مدرسه سینمایی امین تارخ است و بازی بسیار خوبی در این فیلم ارائه می کند. ‌

شخصیت وی در فیلم (الهام) با دو دسته محدودیت در جامعه سنتی یزد مواجه است. یک دسته محدودیت های کلی مربوط به نظام اجتماعی ایران است که قوانین شرعی و عرفی تعیین کرده و نیروی انتظامی، سپاه و بسیج ، مجری آن‌هاست و دسته دیگر محدودیت‌هایی است که از طرف خانواده سنتی و قشری به او تحمیل می‌شود.

فیلم در مجموع ریتم کند و یکنواختی دارد و جز صحنه‌های فرار دخترک از دست ماموران نیروی انتظامی و دادگستری، بیشتر زمان فیلم را گفتگوی طولانی میان آدم‌ها پر کرده و نداشتن موسیقی فیلم نیز به کندی ریتم آن کمک کرده است.

بخش هایی از فیلم که در داخل کلانتری و زندان می‌گذرد به دلیل ساختگی بودن این مکان ها، چندان باور پذیر نیست و به واقع گرایی فیلم لطمه وارد کرده است.

اما فیلمبرداری در یزد این امکان را به فیلمساز داده که از بافت معماری سنتی این شهر و بام‌ها و خانه‌های متصل به هم و کوچه‌های تنگ و تاریک آن استفاده دراماتیک لازم را ببرد. صحنه های تعقیب و گریز دخترک و ماموران نیروی انتظامی بر روی پشت بام های خانه ها و دالان های تو درد تو، تعلیق خوبی دارد و دلهره آفرین است.

یکی از بهترین سکانس های فیلم، سکانس نهایی پرتنش آن است که قدرت تصویری و دراماتیک بالایی دارد و یادآور سکانس درخشان کشمکش بین سوسن تسلیمی و حسین محجوب در فیلم مادیان علی ژکان است. دراین صحنه است که پدر الهام برای پاک کردن یک "لکه ننگ خانوادگی"، در اوج خشم و نفرت، قصد کشتن الهام را دارد.

کارگردان اوریون درباره امکان نمایش فیلم در ایران، می گوید که در حال حاضر به هیچوجه چنین امکانی وجود ندارد اما وی امیدوار است روزی نگاه مسئولان ارشاد به سینما تغییر کرده و بازتر ‌شود.

khosh bavar - ایران - کرمان 100 افرین بر تابوشکنهای ایران عقب افتاده و ارتجاعی. سه‌شنبه 4 آبان 1389

انقلاب دوم - آلمان - هامبورگ به نظر من از دست دادن بکارت یک دختر هیچ ربطی به نجابت و سالم بودن اخلاقی آن دختر نداره, برای اینکه اولا از دست دادن بکارت دلایل زیادی میتونه داشته باشه, دوما این حق طبیعی هر انسانیه که قبل از ازدواج تجربه جنسی داشته باشه, تا ندانسته و صرفا بخاطر داشتن سکس بدون درد سر وارد یک زندگی بدون عشق نشه, چون در غیر اینصورت یک ازدواج ناموفق طبعا نتایجی به مراتب بدتر خواهد داشت. سه‌شنبه 4 آبان 1389

Pinokio_Pinokio - انگلستان - منچستر لطفا یکی به من بگه چطوری میشه این فیلم رو دید. سه‌شنبه 4 آبان 1389

sorenanet - بلژیک - انتورپن خدا وکیلی دیگه چند درصد از دخترا تو ایران باکره موندن سه‌شنبه 4 آبان 1389

Dokhtare_ariaei - ایتالیا - میلان پس تکلیف دخترهای که از راه خودارضایی یا ورزشهای خیلی خیلی سخت مثل ژیمناستیک با باز شدن بیش از حد پا بکارتشونو از دست میدن چیه؟؟به نظر من نداشتن پرده بکارت هیچ وقت از معایب نیست من که هیچ اعتقادی بهش ندارم سه‌شنبه 4 آبان 1389

KSD91022 - ایران - تهران سوراخ واژن بوسیله پرده بکارت یا hymenپوشیده میشود.جنس پرده بکارت بافت همبند,کلاژن,والاستیک میباشد.انواع پرده بکارت:سیرکولار,مشبک,پل دار,هلالی وشیپوری وسوراخدارمیباشد.درهنگام مقاربت ممکن است پارگی در یک یاچندنقطه پرده بکارت اتفاق بیفتد.ممکن است پرده بکارت ازنوع الاستیک باشد وپاره نشود.بر اثر اولین مقاربت امکان داردخونریزی شدید ایجادشودیااصلاخونریزی ایجادنشود.بنابراین برخلاف انتظار عموم همه پرده های بکارت خونریزی دهنده نیستند ومعیار باکرگی محسب نمیشوند. سه‌شنبه 4 آبان 1389

bavar88 - هلند - امستردام هر وقت تله به دنبال موش رفت دختر نجیب به دنبال پسر...همه این کارها برای اینه که کثافت کاری خودشون را توجیه کنند و گرنأ دختر نجیب همیشه پاک بوده و هست. سه‌شنبه 4 آبان 1389

Dokhtare_ariaei - ایتالیا - میلان انقلاب دوم - آلمان - هامبورگ, o. خیلی خوب گفتی با شما 100% موافقم...باور کن کامنت شما قابل تحسینه..موفق باشی چهار‌شنبه 5 آبان 1389

chemimahpour - ایران - تهران تنها راه خلاص شدن از هوس ها این است که به یک رشته(هنر - علم - تاریخ و...) علاقمند شویم و در آن خلاقیت به خرج دهیم،آنوقت تازه می فهمیم لذت بردن از زندگی چجوریه. هوا و هوس فقط از بی کاریه. چهار‌شنبه 5 آبان 1389

Dokhtare_ariaei - ایتالیا - میلان sorenanet - بلژیک - انتورپن حالا شما به من در مورد پسرها بگین به نظر شما چند درصد از پسرها باکره هستند؟ چهار‌شنبه 5 آبان 1389

Damavand78 - آمریکا - کالیفرنیا این جریان بکارت واقعا نهایت عقب موندهگی فکری یک جامعه را نشان میدهد......من از دوستان و آشنایان در مورد ترمیم پرده بکارت در ایران و دیگر کشور‌های اسلامی شنید‌م و بنظر من این بزرگ‌ترین دروغی است که می‌توان به شریک آینده خود گفت. البته من مقصر را مردان میدانم که عقبماندگی ذهنی‌ دارند و داشتن پرده بکارت را نشانه نجابت میدانند. باید این تابو را شکست چهار‌شنبه 5 آبان 1389

emiliyano - اکراین - کیف والا ما ماشینم صفر میخریم.که صاحابه اولیش خودمون باشیم.فکر نکنم مردای زیادی باشند که خوششون بیاد وقتی دوست دخترشون رو میبوسند بیاد تو ذهنشون چند نفر قبلن استفاده کردند.دختر تو کل دنیا کالا مصرفی. تاریخ داره. 15تا25.کسی که پول داره و میتونه به ماشینش برسه صفر میخره مارک میخره بهش میرسه.اونایی که ندارند تاکسی اتوبوس دست دوم قدیمی میچرخند. چهار‌شنبه 5 آبان 1389

pandora - آلمان - کلن کامنتها رو خوندم مخم سوت کشید!!!!!!!یکی میگه دختر کالای مصرفی هست و اون رو با ماشین و لباس یکی میکنه,دیگری میگه سرگرم باش تا دلت سکس نخواد ! تا این جور طرز فکرها هست,پرده بکارت داشتن هم باعث افتخار هست!حالا بیان هی اوریون بسازن!به قول یه بنده خدایی,ادم باید ا ااادم باشه... چهار‌شنبه 5 آبان 1389

طاطا - ایران - تهران emiliyano - اکراین کیف این دیگه چه مثال مسخره ای بود که زدی؟ . ************. تا وقتی که مردای ایرانی اینطور فکر میکنن و بکارت دخترا براشون مهمه این تابو هیچ وقت شکسته نمیشه. متاسفانه مردای ایرانی البته نه همگی (با عرض معذرت از آن دسته مردای نازنین و آزاداندیش) هرچقدر خودشون عیاشتر میشن نسبت به زن سختگیر تر میشن. چهار‌شنبه 5 آبان 1389

pouia - ایران - شیراز دوستان عزیز میشه بگن کسانی که بکارت را یک تابو میدانند یا برای خواهر خودشون هم همین نظر دارن وقتی می بینن خواهرشون با یه پسری هست یا نه مرغ همسایه همیشه غازه. چهار‌شنبه 5 آبان 1389

sepher - استرالیا - سیدنی طاطا - ایران - تهران . . مثلا برای شما مهم نیست که مردتون قبلا با مردهای دیگه رابطه داشته باشه, مثلا اقاتون یه مدت نقش خانم مردی و بازی میکرده? ------------Damavand78 - آمریکا - کالیفرنیا . اره اون هم تقصیر مردهاست, چه دختر ها داشته باشن چه نداشته باشن تقصیرمرداست, اصلا اگه داشته باشن که معلومه مردا مرد نبودن, اگر هم نداشته باشن ای مردای نامرد!! هر چیزی مربوط به زن میشه تقصیر مرداست!!! اگه چیزه دیگه ای هم به ذهنت رسید بگو بزاریم تقصیر مردا :-). چهار‌شنبه 5 آبان 1389

yavaram - المان - کلن emilyano,sepehr واسه من و همه ادمهای با شعوری که اطرافم دیدم مهم نیست اصلا اصلا اصلا مهم نیست. متوجه شدید یا بازم تاکید کنم؟ چهار‌شنبه 5 آبان 1389

sepher - استرالیا - سیدنی اما فیلمبرداری در یزد این امکان را به فیلمساز داده که از بافت معماری سنتی این شهر و بام‌ها و خانه‌های متصل به هم و کوچه‌های تنگ و تاریک آن استفاده دراماتیک لازم را ببرد!!!! اره بذار یه مدت خارجی ها در و دهات ایران رو ببین مردن ازبس قسمتهای خوب ایران رو دیدند! هر تصویری از ایران پخش میشه ما از خجالت باید بریم زیر میز! شاهکار فیلمسازان ایران همینه! یادمه یه روز یه همکلاسم می پرسید توی ایران جاده اسفالته هست?!. فرودگاه هم داره!1?? گفتم نه همه تو غار زندگی میکنیم!!!. چهار‌شنبه 5 آبان 1389

طراوت - ایران - ایران دوما این حق طبیعی هر انسانیه که قبل از ازدواج تجربه جنسی داشته باشه,..پناه بر خدا..چه طرز فکری...آیا به خانم و خواهر خودتم همچین حقی میدی؟؟ چهار‌شنبه 5 آبان 1389

طراوت - ایران - ایران تموم کامنتارو خوندم و فقط میخوام بگم چه میکنه این گوشت خوووووووک..لووووول چهار‌شنبه 5 آبان 1389

طراوت - ایران - ایران بابا چه میکنه این گوشت خووووووک چهار‌شنبه 5 آبان 1389

khosh bavar - ایران - کرمان طراوت - ایران - ایران : یعنی منظورت اینه, بابا چه میکنه این گوشت گاوووووو ! . چهار‌شنبه 5 آبان 1389

sepher - استرالیا - سیدنی yavaram - المان - کلن . . خوشبحال شماها :-) همه چیز زندگیتون راحته! سخت نگیرین یه موقع! خوشبختانه دوران نسخه نوشتن بسر اومده! خواسته یا ناخواسته پاسخگوی اعمال و رفتار تون خواهید بود!. پنج‌شنبه 6 آبان 1389

sepher - استرالیا - سیدنی pandora - آلمان - کلن . . مشگل توی همون کلمه ادمه! :-) این مشگل هوا بود انداخت گردن ادم!. (هوا رو مخصوصا اینطوری نوشتم و نه حوا) , یه روز از حافظ پرسیدن تو که اینقدر دانش داری از کجا میدونستی که: گل ادم بسرشتند وبه پیمانه زدن!. واقعا گل بوده! حافظ تبسمی کرد :-) گفت اگه کاه وگل بود که ترک نمیخورد!!!. اره عزیزم ترک خوردوداره میره که ترکش دنیا رو نابود کنه! :-(. پنج‌شنبه 6 آبان 1389

bita tehrani - کانادا - ونکوور طراوت بسیارر عزیز زنان ایرانی با داشتن همجنسهایی مثل شما نیازی به فتوا و مسئله ملایان ندارند. پنج‌شنبه 6 آبان 1389

pandora - آلمان - کلن sepher - استرالیا - سیدنی. قبلا با سیریش,این روزها با چسبهای قوی,میشه ترک رو وصله پینه کرد:)کار رو راه میندازه پنج‌شنبه 6 آبان 1389