۱۰باور غلط درباره سرماخوردگی

10باور غلط درباره سرماخوردگی

آن‌قدر در زمستان و پاییز - و گاهی حتی بقیه سال! – سرماخورده‌ایم و خانه‌نشین شده‌ایم که حالا دیگر هر کدام از‌ ما، ذخیره ای از تجربیات ریز و درشت درباره عطسه، سرفه، گلودرد، آب‌ریزش بینی، کسالت، بی‌حالی و سرماخوردگی داریم و به محض دیدن کوچک ترین علائمی از طرف‌ مقابل، یکی از این تجربیات را که به بهای کوهی از دستمال کاغذی‌های مچاله شده و روزهای کسالت‌بار خانه‌نشینی به دست آورده ایم، رو می‌کنیم تا دوست و همنشینمان مبتلا نشود، یا اگر مبتلاست، زودتر خوب شود.

اما واقعیت این است که این دستگاه تنفس عریض و طویل ما، که از اول پاییز خودش را برای میزبانی انواع و اقسام آلودگی‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها و قارچ‌ها آماده می‌کند، گاهی از این درمان‌ها و توصیه‌ها چندان فایده‌ای نمی‌برد، یا برخی از این توصیه‌ها با تمام شدن طول دوره بیماری همزمان می‌شود و ما گمان می‌کنیم که توصیه مناسب و کارآمدی بوده است.

ما هم چند تا از این توصیه‌های اشتباه را مرور می‌کنیم:

1- از خانه بیرون نرو، هوا سرده، سرما می‌خوری.

این جمله و مشابهاتش را در این فصل زیاد می‌شنویم، به خصوص از زبان آنهایی که کمی پا به سن  گذاشته‌اند و کمی هم دلسوز ما هستند. حتی گاهی وقتی از دوستی می‌پرسیم «چرا سرما خورده‌ای؟» جواب می‌دهد: «هوا سرد شد، رفتم بیرون، سرماخوردم!» البته هوای سرد می‌تواند تا اندازه‌ای سیستم ایمنی را ضعیف کند، ولی چندان هم زیاد نیست.

نکته در اینجاست که عامل سرماخوردگی چند نوع ویروس است، نه هوای سرد! و اتفاقاً محیط‌های بسته بیشتر باعث انتشار  ویروس‌ها بین افراد می‌شوند تا هوای بیرون.

چطوری؟ یک نفر حامل ویروس است، در اتوبوس، در محل کار، در مهمانی، کنار بقیه می‌نشیند، کار می‌کند و راه می‌رود. در و پنجره‌ها بسته اند و هیچ تهویه‌ای هم نیست. ویروسی که با ترشحات تنفسی بیمار خارج شده و سرگردان مانده، خودش را در بدن میزبان دیگری (یکی از افراد حاضر در جمع) جا می‌دهد!

2- عطسه می‌کنم! آنفلوانزا گرفتم!

به خصوص از وقتی که کلمه اپیدمی آنفلوانزا و آنفلوانزای پرندگان را زیاد می‌شنویم و ترس داریم که نکند آنفلوانزا بگیریم، انگار بیشتر مبتلا به آنفلوانزا می‌شویم! حالا دیگر از نظر ما یک عطسه کردن، معادل آنفلوانزاست. ( البته چون درمانی برای آن نمی‌شناسیم، فقط با حالت تاسف و دلسوزی، به بیمار روبه‌روی خود نگاه می‌کنیم و سر تکان می‌دهیم).

اما آنفلوانزا با سرماخوردگی فرق دارد، هر چند که ممکن است خیلی شبیه هم باشند و فقط با کشت ترشحات تنفسی بتوان مطمئن شد که بیماری از کدام نوع است.

عامل بیماری آنفلوانزا، یک نوع ویروس است که طبیعتاً نامش آنفلوانزاست، در حالی که صدها نوع ویروس می‌توانند انواع و اقسام سرماخوردگی‌ها را ایجاد کنند (متهم ردیف اول در اینجا رینو ویروس‌ها هستند).

شاید عطسه، آب‌ریزش بینی و چشم، بی‌حالی و کسالت سرماخوردگی خیلی بیشتر توجه و ترحم ما را جلب کند، اما در آنفلوانزا به جای این مشکلات، علائم ناراحت‌کننده‌تری مثل تب بالا، سردرد و درد شدید عضلات و مفاصل را داریم و فرق دو بیماری هم در همین‌هاست. علاوه بر این شروع آنفلوانزا ناگهانی و بی‌مقدمه است و آدم را غافلگیر می‌کند، در حالی که سرماخوردگی آرام آرام تشدید می‌شود و بعد هم فروکش می‌کند.

3- سرماخورده‌ام، فقط سوپ جوجه خوبم می‌کند.

در مورد سوپ جوجه و تأثیر آن بر سرماخوردگی حرف و حدیث‌های زیادی بین اصحاب علم پزشکی مطرح است، حتی در مورد اینکه اگر جوجه مرغ باشد یا خروس، چه تاثیری بر سرماخوردگی دارد هم تحقیقاتی انجام شده است!

ماحصل بحث این است که سوپ جوجه از دو طریق به کم کردن علائم سرماخوردگی کمک می‌کند: اول متوقف کردن حرکت سلول‌های التهابی (به نام نوتروفیل‌ها) به طرف مجاری تنفسی، و دوم سرعت دادن به حرکت مخاط ترشح شده ی اضافی به طرف خارج، که این دو کار باعث کم کردن التهاب احتقان مجرای تنفسی می‌شود.

اما نکته در اینجاست که انواع دیگر سوپ‌ها و آش‌ها، به دلیل آن که حجم اصلی آنها را مایع تشکیل می‌دهد، آن هم مایعی گرم و مطبوع، می‌توانند چنین اثری داشته باشند. این نوع غذاها که هم حاوی سبزیجات لازم و هم محتوای پروتئینی مناسب هستند، همه جوره و البته خیلی ملایم و خوشایند، به بدن کمک می‌کنند که التهاب و ویروس را از خود دور کند.

4- نه، چیزی نمی‌خورم، آخه سرماخورده‌ام!

این هم از آن جملاتی است که بعضی وقت‌ها به خصوص وقتی مریض، سن کمی داشته باشد یا سالمند باشد، خیلی می‌تواند خطرناک باشد. بعضی وقت‌ها این حرف را موقع اسهال هم از مبتلایان شنیده‌ایم.

در هر حال ابتلا به سرماخوردگی، دلیلی بر نخوردن غذا نیست و هیچ سرماخوردگی‌ای با کم خوردن غذا بهبود نمی یابد. بلکه بهتر است از مصرف غذاهای چرب ، دارای ادویه تند و سرخ شده در این مدت پرهیز کنیم و مایعات بیشتری از جمله آب میوه‌های طبیعی ، شیر، چای کم‌رنگ و آب بنوشیم، اما هیچ نیازی به پرهیز کامل از غذا نیست، زیرا این کار باعث می‌شود دفاع بدن در مقابل عوامل بیماری زا کمتر شود.

5- سرماخورده‌ام، تا یک پنی‌سیلین نزنم خوب نمی‌شم.

این جمله در ذات خود تناقضی بی حد و حصر دارد. هنوز معلوم نشده اولین کسی که باعث رواج این باور غلط شد، چه کسی بود. شاید هم اگر تحت تعقیب قرار بگیرد، پرونده سنگینی پیدا کند!

علت هم این است که عامل سرماخوردگی همان‌طور که گفتیم، ویروس است و ویروس‌ها هیچ کدام به داروهایی که تحت عنوان آنتی‌بیوتیک می‌شناسیم، مثل پنی‌سیلین، آموکسی سیلین، آمپی‌سیلین، کوآموکسی کلاو و ... هیچ پاسخی نمی‌دهند. این داروها اختصاصاً ضدباکتری هستند، آن هم انواع خاصی از باکتری‌ها.

مصرف خودسرانه و بی‌رویه این آنتی‌بیوتیک‌ها، نه تنها کمکی به درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا نمی‌کند، بلکه یک اثر منفی هم دارد و آن این است که باعث می‌شود باکتری‌ها به این داروها عادت کنند و در نتیجه بتوانند راه‌هایی را برای مقاومت در برابر آنها پیدا کنند.

پیدا شدن باکتری‌های مقاوم به دارو همانا و بی‌دفاع شدن بدن ما در برابرشان، همان!

6- شکمم سرماخورده، دائم دارم بالا می‌آورم.

البته اعتقاد به این باور که سرماخوردگی شکمی هم نوعی سرما‌خوردگی رایج است، چندان مضر و خطرناک نیست. اما بهتر است بدانیم به ندرت می‌توان سرماخوردگی را یافت که تنها علامت شاخصه آن تهوع، استفراغ و اسهال باشد. عامل ایجاد این علائم بیشتر مسمومیت‌های غذایی و انواع دیگری از ویروس‌ها هستند. راه پیشگیری از این بیماری، شستشوی مرتب دست ها و نخوردن غذای مانده و غیر بهداشتی است.

البته باید گفت یک سوم از ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند علاوه بر ایجاد علائم تنفسی، باعث درجاتی از اسهال، تهوع و استفراغ، یعنی علائم گوارشی هم شوند.

7- واکسن آنفلوانزا نمی‌زنم، چون ممکنه مریض بشم.

اول فصل پاییز، زمان تزریق واکسن آنفلوانزاست. کودکان، سالمندان، دیابتی‌ها ، آنها که پیوند شده‌اند، دیالیزی‌ها، آنها که هر بیماری مزمنی دارند، یا به ویروس ایدز مبتلا هستند، یا به هر دلیلی دستگاه ایمنی ضعیفی دارند، از جمله کسانی هستند که باید این واکسن را بزنند. به لطف الهی الان این واکسن به تعداد مناسبی در کشور وجود دارد و این افراد می‌توانند به مراکز بهداشتی - درمانی مراجعه کنند و آن را رایگان دریافت کنند.

اما بعضی‌ها سختشان می‌آید این کار را بکنند و وقتی علت را از آنها می‌پرسی می‌گویند می‌ترسم مریض بشوم. واکسن آنفلوانزا عوارض جانبی ناچیزی دارد، ولی آنچه که مسلم است به هیچ عنوان باعث ابتلا به آنفلوانزا و هیچ بیماری دیگری نمی‌شود.

ویروس موجود در این واکسن، یک ویروس غیرفعال است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن او را بشناسد و به حال آماده باش علیه آن دربیاید، ولی نمی‌تواند بیماری ایجاد کند. پس آنهایی که واجد شرایط هستند، می‌توانند با خیال راحت واکسن بزنند و امیدوار باشند که امسال سرما نخورند.

8- سرماخورده‌ام، فقط باید توخونه بخوابم تا خوب بشم.

اشتباه نشود، کار زیاد، انواع استرس، آلودگی هوا ، کم‌خوابی و همه موارد مشابه آن می‌تواند سیستم ایمنی را تحت فشار بگذارد و اجازه ندهد کارش را درست انجام دهد، بنابراین می‌توان گفت که این حق شماست که حداقل در یکی دو روز اول بیماری‌تان کمتر کار کنید و بیشتر استراحت کنید.

اما همه درمان این نیست، گرچه هیچ کدام از بیماری‌های ویروسی درمان قطعی ندارند. ولی داروهای آنتی ویروس خاصی هستند که می‌توانند تا حد زیادی تکثیر ویروس‌ها را کنترل کنند. پزشک می‌تواند شما را در این باره راهنمایی کند. البته یادتان باشد که شروع مصرف این داروها در دو روز اول بعد از شروع بیماری تأثیر دارد و بعد از آن دیگر بی‌فایده است.

داروهای دیگری هم هستند که با کم کردن علائم بیماری، به شما کمک می‌کنند کمتر از این ویروس موذی آزار ببینید.

9 - روزی یک قرص ویتامین C می‌خورم تا سرما نخورم.

همه باورهای غلط از یک اندیشه درست به وجود آمده‌اند. در اینجا اندیشه درست آن است که اگر در رژیم غذایی شما مقادیر کافی ویتامین C وجود داشته باشد، مثلا به اندازه کافی فلفل سبز ، مرکبات و میوه‌های تازه مصرف کنید، سیستم ایمنی قوی تر و آماده‌تـری خواهید داشت.

اگر به بلای سرماخوردگی هم دچار گشتید، قرص ویتامین C از دو راه به شما کمک می‌کند: در دوزهای پایین می‌تواند طول دوره بیماری را کم کند و در دوزهای بالا علائم را تخفیف بدهد،

اما متأسفانه خوردن قرص ویتامین C نمی‌تواند شما را در برابر ابتلا به سرماخوردگی مصون کند. ضمن اینکه زیاد خوردن این قرص هم مثل هر داروی دیگری می‌تواند عوارضی مثل استفراغ و اسهال داشته باشد.

10- برای پیشگیری از سرماخوردگی فقط کافیه نزدیک آدم سرما‌خورده نروم.

البته دوری از قطرات تنفسی بیمار (در عطسه و سرفه)، راه مؤثر و خوبی برای پیشگیری از سرماخوردگی است، اما فراموش نکنید این قطرات ممکن است روی دست بیمار هم وجود داشته باشند. آن وقت هرجا که او دستش را بگذارد، اعم از دستگیره در، گوشی تلفن، صفحه کلید کامپیوتر و نوشت‌افزارها می‌تواند آنها را ویروسی کند و هنگامی که شما دستتان را به آنها بزنید، دست شما هم  منبع ویروس می‌شود.

پس یادتان باشد با آب و صابون روزی چند بار دستتان را بشویید. دست آلوده را به دهان و چشمتان نزنید. صفحه کلید کامپیوتر و میز کارتان را هم می‌توانید با محلول‌های الکلی رقیق هر روز پاک کنید.