تحول در جراحی بینی با دیدگاه های نوین پزشکی

تحول در جراحی بینی با دیدگاه های نوین پزشکی

تحول عرصه های مختلف رشته های علمی را به سرعت در می نوردد. امواج این تحول شاید بیش از سایر رشته ها، عرصه های پزشکی را متحول ساخته است. از جمله این رشته ها می توان به تغییر و تحولات چشمگیر در رشته رینوپلاستی (جراحی زیبایی بینی) اشاره کرد. تحولاتی که پایه بسیاری از باورهای علمی قبلی را متزلزل و رویکردهای نوین را جایگزین ساخته است. کاهش سن شروع جراحی عمل بینی، بازسازی بینی به جای کوچک ساختن آن و... در کنار استفاده از ابزارهای تشخیصی دقیق مانند آندوسکوپ، همه و همه انقلابی عظیم در رشته جراحی زیبایی بینی به پا کرده است. برپایی دومین سمپوزیوم تازه های رینوپلاستی که اول تا سوم خردادماه در تهران برپا شد، فرصتی پدید آورد تا با تنی چند از متخصصان رشته گوش، گلو و بینی پیرامون مباحث مرتبط با این رشته به گفت وگو بنشینیم.

اختلالات تنفسی، شایع ترین اختلال عملکردی بینی پس از جراحی رینوپلاستی به شمار می رود. دکتر «سیدهادی صمیمی اردستانی» عضو هیات علمی اجرایی «دومین سمپوزیوم تازه های رینوپلاستی» مهم ترین اقدام برای کاهش این اختلال را آشنایی جراح با ساختار داخلی بینی دانسته و می گوید؛ «آندوسکوپ برای ارزیابی داخلی بینی ابزاری مناسب است. در مواردی مشاهده شده که فرد پس از عمل جراحی زیبایی به دلیل اختلال در تنفس مراجعه می کند و پس از بررسی با آندوسکوپ مشخص می شود قبل از عمل جراحی، بینی وی دارای پولیپ بوده و جراح بی توجه به پولیپ درون بینی، نسبت به عمل رینوپلاستی اقدام کرده است. این در حالی است که بسیاری از مشکلات درونی بینی از جمله پولیپ حین عمل زیبایی قابل درمان است.»

استفاده از آندوسکوپ در کشور از حدود هفت سال پیش فراگیر شده و متخصصان گوش و گلو و بینی قبل از جراحی زیبایی از این ابزار بهره می گیرند. هرچند آندوسکوپ وسیله یی گران و استفاده از آن نیازمند آموزش و ممارست است، اما در جراحی های زیبایی بینی وسیله یی بسیار ضروری به شمار می رود.

باورهای جدید در زمینه رینوپلاستی

در گذشته رویکرد اکثر جراحان بینی، برداشت هرچه بیشتر از غضروف و استخوان بینی و کوچک سازی این عضو بود. اما این نگرش طی سال های اخیر کاملاً متحول شده تا جایی که براساس باور جدید، بینی عضوی تنفسی به شمار می رود که تغییرات زیبایی در این عضو تنها تا حدی مجاز است که اختلالی در کارکرد اصلی بینی ایجاد نکند. دکتر «ابوالحسن قیصری» عضو دیگر کمیته علمی این سمپوزیوم در این زمینه می گوید؛ «بینی های شبیه بینی ایرانیان علاوه بر شکل دادن به هنگام عمل، نیازمند بازسازی است. به این معنا که روش قبلی که بر حذف بخش های اضافه بینی تکیه داشت و این عمل منجر به اختلالات تنفسی و تغییر شکل بینی در درازمدت می شد، امروزه متحول شده است. به صورتی که با استفاده از پیوندهای غضروفی، فرد در عین حال که دارای یک بینی مناسب می شود، وضعیت تنفسی طبیعی وی نیز حفظ می شود.»

دکتر «بابک ساعدی» متخصص گوش، گلو و بینی در مورد سن شروع اعمال جراحی نیز اظهار می دارد؛ «پیشرفت های انجام شده در رشته رینوپلاستی، تئوری قدیمی در مورد رشد بینی و اینکه اعمال جراحی افراد زیر 18 سال را جایز نمی دانسته اند، منسوخ ساخته است. در حقیقت بسیاری از پژوهش های صورت گرفته، پایان سن بلوغ را ملاک زمان مناسب برای اعمال جراحی دانسته اند. هرچند بر احتیاط و دقت عمل جراح در این سنین بیشتر تاکید شده است.»

اعمال جراحی ثانویه بینی

بسیاری از افرادی که در گذشته مورد عمل جراحی بینی قرار گرفته اند، به دلیل رعایت نشدن استانداردهایی که در بالا به آنها اشاره شد (مانند برداشت بی رویه از استخوان و به ویژه غضروف) برای اعمال جراحی مجدد به پزشک مراجعه می کنند. هرچند هنوز هم با وجود پیشرفت های فراوان در عرصه این رشته برخی جراحان برای عمل رینوپلاستی از شیوه هایی قدیمی بهره گرفته و مشکلاتی را پس از عمل برای بیمار پدید می آورند.

دکتر «قیصری» در مورد این افراد می گوید؛ «مشاهده می شود حتی برخی افرادی که به تازگی مورد عمل جراحی رینوپلاستی قرار می گیرند، جراح بی توجه به حفظ اسکلت، مقاومت بینی و نقش فیزیولوژیک آن به گونه یی جراحی می کند که نیاز به عمل مجدد در مورد این افراد ضروری به نظر می رسد. در صورت برداشت بیش از حد از بافت بینی، بهره گیری از گرفت های غضروفی بینی از بخش هایی مانند تیغه بینی، لاله گوش و در موارد نادر، غضروف دنده یا استخوان های دیگر برای بازسازی می تواند به ترمیم نقاط از دست رفته به منظور استحکام بینی کمک کند.»

مردان متقاضی عمل جراحی زیبایی

مراجعه مردان طی سال های اخیر به متخصصان برای انجام جراحی زیبایی بینی افزایش یافته، این در حالی است که به عقیده دبیر دومین سمپوزیوم تازه های رینوپلاستی، اکثر مردانی که خواستار عمل جراحی زیبایی بینی هستند، دچار زمینه های بیماری های عصبی و اختلالات رفتاری بوده که این مشکل نیازمند بررسی است. دکتر «محمود صدوقی» با اشاره به افزایش تقاضای عمل جراحی زیبایی بینی در مردان می گوید؛ « بیشتر آقایان مراجعه کننده در گروه سنی 15 تا 30 سال قرار دارند که به دلیل مسایل جوانی و حالات این مقطع سنی، داوطلب جراحی زیبایی بینی هستند.» به گفته این جراح متخصص اکثر این تقاضاها غیرضروری است و تنها در صورتی که فرد دچار سانحه شده باشد یا در مواقعی که فرد دچار نقص های مادرزادی و ژنتیک است، جایز است آقایان را مورد عمل رینوپلاستی قرار داد، در غیر این صورت عمل رینوپلاستی به صرف زیبایی برای آقایان ضرورت ندارد.

در عمل رینوپلاستی درمان باید مقدم بر زیبایی باشد. ملاک های زیبایی مردان با زنان متفاوت و شامل مواردی همچون شخصیت، وقار و رفتار است. از دیگر سو ساختار بینی آقایان (داشتن بینی درشت، پوست ضخیم، استخوان های بزرگ و...) با خانم ها متفاوت است و این امر سبب شده که اعمال جراحی رینوپلاستی آقایان چندان با موفقیت همراه نباشد. افرادی که از نظر شخصیت رفتاری دچار اختلال هستند، مثلاً بسیار باریک بین و ایده آلیست هستند، وقتی از عمل خود نتیجه مورد انتظار را دریافت نمی کنند، بیشتر با مشکل روبه رو می شوند که این امر اعمال جراحی مکرر را در بسیاری از موارد به همراه دارد. از طرف دیگر همین نارضایتی ها شکایات را افزایش داده است.

اما به عقیده دکتر «مهدی خواجوی» نایب رئیس انجمن جراحان گوش، گلو و بینی، فراگیر شدن عمل جراحی بینی ارتباطی به اختلالات شخصیتی ندارد، بلکه مهم مد است. به گونه یی که هرکس فکر می کند اگر بینی اش را عمل نکند از اطرافیانش کمتر است. وی محدودیت های اجتماعی و فرهنگی را از دیگر علل گرایش جوانان به رینوپلاستی برشمرده و می گوید؛ «در جایی که جوان نتواند بسیاری از نیازهای عاطفی، اجتماعی، فرهنگی و.... خود را برآورده کند، به ظواهر دل خوش می کند. این در حالی است که پدیده جراحی زیبایی بینی در میان جوانان اروپایی شایع نیست.»

میانسالان متقاضی عمل جراحی زیبایی بینی

هرچند آمار متقاضیان عمل رینوپلاستی طی سال های اخیر در میان افراد میانسال رو به افزایش است، اما به گفته دکتر «ساعدی» اعمال جراحی که صرفاً جنبه زیبایی دارند، برای بیشتر افراد میانسال و مسن به دلیل شرایط بیهوشی و ریسک عمل در این افراد توصیه نمی شود. از دیگر سو نبود قابلیت لازم برای اعمال جراحی زیبایی در پوست و نسوج پس از 40 سالگی از عمده دلایلی است که متخصصان، اعمال جراحی زیبایی را در سنین بالا توصیه نمی کنند.

دکتر «رزم پا» نیز ویژگی آناتومیک بینی در سنین بالا، پوست نازک، کاهش چربی زیر پوست و محو شدن عضلات را که باعث شکنندگی بینی می شود در کنار مواردی همچون ضعف مکانیسم های نگهدارنده بینی از دیگر عواملی برمی شمارد که شانس یک عمل موفق را در سنین بالا کاهش می دهد.

اما دکتر «رزم پا» در سخنرانی ارائه شده خود در این سمپوزیوم می گوید؛ «گرچه به علت ویژگی های تشریحی و روانی، افراد مسن کمتر مناسب برای رینوپلاستی هستند، ولی با انتخاب مناسب بیمار، نتایج بسیار رضایت بخشی حاصل خواهد شد. به همین دلیل باور مردم به امتناع از جراحی زیبایی بینی در سنین بالا نیاز به تجدیدنظر دارد.»

وی مساله مهم در انتخاب بیمار را مشخص کردن انگیزه وی برای جراحی دانسته و ادامه می دهد؛ «بیماران با اختلالات واضح بینی که جراحی آنها به دلایلی به تعویق افتاده، برای عمل مناسب تر هستند. همچنین نیاز به ترمیم بینی بعد از تصادفات و ضرب دیدگی ها و مواردی خاص وجود دارد که باید به دقت بررسی شده و در موارد مبهم، مشاوره روانپزشکی خواسته شود. این پزشک متخصص آشنایی به تنوع ساختمانی و عملکرد بینی به منظور انتخاب تکنیک مناسب جراحی را ضروری دانسته، می افزاید؛ «روش جراحی بینی در سنین بالا به گستردگی آن در سنین پایین نیست و بسیار محافظه کارانه است.»

عمل جراحی بینی توسط متخصصان رشته های غیرمرتبط

دبیر اجرایی این سمپوزیوم نیز با هشدار نسبت به مراجعه افراد برای اعمال جراحی زیبایی بینی به متخصصان رشته های غیرمرتبط جراحی می گوید؛ «این اقدام، سلامت و زیبایی افراد را به مخاطره انداخته است.» دکتر «امیرآروین سازگار» انتخاب جراح مناسب برای جراحی بینی را نخستین گام برای انجام عمل موفقیت آمیز می داند و تصریح می کند؛ «هر مراجعه کننده عمل جراحی بینی، باید انتظارات خود را با توجه به خصوصیات فردی خود تطبیق دهد. به عبارتی، هر بینی به هنگام جراحی تا حدی قابلیت اصلاح دارد و طبیعی است که بینی با ایراد کمتر، بهتر اصلاح (عمل) می شود.»

در مجموع باید گفت، هر بینی ویژگی های خاص خود را دارد که با بینی دیگر متفاوت است و متاسفانه افراد بدون در نظر گرفتن این مورد، با مقایسه خود با سایر افرادی که عمل جراحی انجام داده اند یا طبق الگویی ذهنی، از پزشک جراح انتظارات غیرواقعی دارند.

جراحی های متعدد یک پدیده نسبتاً شایع است که فرد یا در ابتدا به جراح غیرمتبحر مراجعه می کند یا اینکه جراح کار خود را صحیح انجام داده، اما انتظارات بیمار غیرواقعی است. معاینه پیش از جراحی و مشاوره مناسب پزشک به بیمار برای برنامه ریزی عمل، بسیار مهم است و در صورتی که پزشک پیش از عمل برای مشاوره با فرد داوطلب عمل جراحی، وقت کافی بگذارد، نتیجه آن به مراتب رضایت بخش تر است و مشکلات بعد از عمل نیز پیش نمی آید.

دکتر «سازگار» یادآور می شود؛ «هر بینی پس از عمل جراحی، برای قضاوت نتیجه عمل به فرصت زمانی حداقل یک ساله نیاز دارد و توصیه می شود پس از سپری شدن این زمان از جراحی مجدد بینی اکیداً خودداری شود.»