بحران دستیابی آسان به مکمل های غیرمجاز

بحران دستیابی آسان به مکمل های غیرمجاز

پرورش اندام فعالیتی محبوب میان جوانان ایرانی است (عکس: سایت فدراسیون بدنسازی و پرورش اندام ایران)

دکتر على طاهرى دبیر کمیته مبارزه با دوپینگ ایران با بیان این جمله تایید مى کند که مربیان پرورش اندام ایران بى آنکه از عوارض مکمل هاى دوپینگ آگاهى داشته باشند، براى شاگردانشان این مکمل ها را تجویز مى کنند؛ اتفاقى که باعث مى شود تا همه ساله بسیارى از جوانان ایرانى نا آگاهانه در خطر ابتلا به بسیارى از بیمارى هاى خطرناک عصبى، قلبى و عروقى، جنسى و حتى در مواردى، مرگ ناگهانى، قرار بگیرند.

ورزش پرورش اندام، میان جوانان ایرانى ورزشى محبوب است.

علاقه به داشتن اندامى تنومند انگیزه اى بود براى بسیارى از جوانان که در باشگاه هاى بدنسازى ثبت نام کنند.

جوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله با استفاده از مکمل ها، برنامه تمرینى سنگین و البته رژیم غذایى، خیلى زود حجم عضلانى شان را چندین برابر مى کردند و میان هم سالان شان انگشت نما مى شدند.

خانواده ها هم از این پدیده جدید استقبال مى کردند چون مى پنداشتند جوانانشان با فعالیت هاى ورزشى از بسیارى از آسیب هاى اجتماعى چون اعتیاد در امان مى مانند.

حال آنکه برخی از آنها ندانسته، مسیرى پرخطر را در پیش گرفته اند.

فرامرز خودنگار، قهرمان سابق پاورلیفتنیگ آسیا و یکى از شناخته شده ترین مربیان پرورش اندام ایران در این باره مى گوید:"متاسفانه مصرف مکمل ها هر روز میان شاگردان باشگاه هاى پرورش اندام بیشتر و بیشتر مى شود. مربیانى که بسیارى از آنها حتى تحصیلات متوسطه را هم به پایان نرسانده اند، مجوز باشگاه دارند و از جوانان ثبت نام مى کنند. آنها بى آنکه آشنایى با داروها و عوارض شان داشته باشند از همان بدو ورود یک جوان در باشگاه، برایش برنامه اى دارویى تجویز مى کنند که فقط یک پزشک متخصص تغذیه صلاحیت تجویزش را دارد."

مکانیسم رایج در باشگاه هاى پرورش اندام در تهران و دیگر شهرهاى ایران به این شکل است که یک مربى که معمولا خود از قهرمانان رشته پاورلیفتینگ در استان، کشور و یا گاه آسیاست، براى شاگردان خود برنامه هاى تمرینى کار با وزنه و ساعات تمرین روزانه مشخص مى کند.

این برنامه بر اساس مشخصات فیزیکى فرد چیده مى شود اما همین مربى همزمان یک برنامه غذایى هم به متقاضى ثبت نام مى دهد؛ برنامه اى که بر آن اساس ، باید انرژى مورد نیاز براى بدن ورزشکار در روز تامین شود.

این البته تنها قسمتى از کارى است که مربیان براى شاگردان شان انجام مى دهند و البته این بخش مجاز وظایف این مربیان است.

" بدون اینکه بدانند اصلا این مکمل ها چه مکانیسمى دارند و چه عوارضى را به همراه خواهند داشت، مکمل هاى پرخطر هورمونى را براى بچه ها تجویز مى کنند و بچه ها هم چون مى بینند بدن هاى شان خیلى زود پف مى کند هر روز دوز مصرف شان را بالا و بالاتر مى برند."

خودنگار، منفعت طلبى همکارانش و نا آگاهى دانش آموختگان را دو دلیل رواج مکمل هاى پرخطر میان ورزشکاران پرورش اندام مى داند.

مکمل هاى مرگ آور

ریزش مو و جوشهاى پوستى عوارض جنبی مصرف این مواد هستند. در میان مدت این مکمل ها مى توانند باعث عقیمى و یا ابتلا به بیمارى هاى کبدى شوند اما بیشترین لطمه را این داروها به سیستم قلب و عروق مى زنند   دکتر محمد رضا شریف، رئیس کمیته مبارزه با دوپینگ فدراسیون هاى فوتبال و دو و میدانى

دکتر محمد رضا شریف، رئیس کمیته مبارزه با دوپینگ فدراسیون هاى فوتبال و دو و میدانى، و از پیشگامان مبارزه با دوپینگ در ایران با تائید گفته هاى خودنگار مى گوید: "مکمل هاى استروئیدى و داروهاى آنابولیکى که به راحتى در باشگاه هاى پرورش اندام براى جوانان تجویز مى شود خیلى زود حجم کاذب عضلانى را به همراه مى آورند. جوانان هم به دلیل رشد عضلانى شان براى استفاده از این مواد ترغیب مى شوند، غافل از اینکه این داروها لطمات جبران ناپذیرى را براى شان به همراه مى آورند."

دکتر شریف درباره این عوارض مى گوید:"ریزش مو و جوشهاى پوستى عوارض جنبی مصرف این مواد هستند. در میان مدت این مکمل ها مى توانند باعث عقیمى و یا ابتلا به بیمارى هاى کبدى شوند اما بیشترین لطمه را این داروها به سیستم قلب و عروق مى زنند. بسیارى از مرگ هاى ناگهانى ورزشکاران در جریان مسابقات حاصل عوارض همین مکمل هاست."

فارغ از همه عوارض خاص این مکمل ها، آقای خودنگار مدعى است که آنچه به عنوان مکمل در اختیار جوانان ایرانى قرار مى گیرد، موادى تاریخ مصرف گذشته است: "پودر هایى که فاسد شده اند را افراد سودجو به ایران یا پاکستان مى آورند، تاریخ هایشان را دست کارى مى کنند و به عنوان مکمل هاى اصل به مشتریان مى فروشند. داروهایى که اصل آنها باید قیمت هایى بالاى ۱۰۰ هزار تومان باشد در ایران ۱۰ هزار تومان قیمت دارد. پس معلوم است که ما چه پودرهایى را به ورزشکاران مان مى دهیم!"

مرگ هاى خاموش

استفاده ازمکمل هاى غیر مجاز می تواند باعث مرگ ورزشکاران نیز بشود، هرچند فعالیت علمی دقیق برای ثبت و بررسى آنها صورت نگرفته است.

دکتر شریف در این باره مى گوید:"متاسفانه ما آمار دقیقى از این نوع مرگ هاى ناگهانى نداریم. چون این ورزشکاران، ورزش را غیر حرفه اى نبال مى کنند و مرگ ناگهانى شان بر اثر حمله هاى قلبى به صورت علمى بررسى نمى شود، ما آمار دقیقى از این مرگهاى تلخ نداریم وتنها مواردى ناچیز از این نوع مرگ و میر در فدراسیون پزشکى ورزشى ایران ثبت مى شود."

شاید یکی از مواردی که در ایران نسبت به این موضوع توجه ایجاد کرد، اتفاقى بود که دو سال قبل براى جوانی کرمانشاهى افتاد.

او که مى خواست رکورد پرس سینه را در شهرش بشکند، ناگهان دچار حمله قلبى شد و زیر وزنه جان باخت.

دکتر طاهرى این مرگ را تنها مرگ اینچنینى نمى داند.

او که همراه با دوستانش در فدراسیون پزشکى مسئول پیشگیرى ازبروز چنین حوادثى هستند مى گوید: "البته شوک هاى انسولین که منجر به پارگى عروق و مرگ مى شود کمترین عوارض این داروهاى زیان بارهستند، چون خیلى کم اتفاق مى افتند، ولى مرگهایى از این دست را ما در استان هاى آذربایجان، تهران، کرمانشاه و کردستان ثبت کرده ایم. البته این مرگ ها مواردى بوده اند که افراد در حین فعالیت ورزشى جان باخته اند و کارشناسان ما آنها را بررسى کرده اند."

آیا نظارتى هست؟

مصرف مکمل ها هر روز میان شاگردان باشگاه هاى پرورش اندام بیشتر و بیشتر مى شود. مربیانى که بسیارى از آنها حتى تحصیلات متوسطه را هم به پایان نرسانده اند، مجوز باشگاه دارند و از جوانان ثبت نام مى کنند. آنها بى آنکه آشنایى با داروها و عوارض شان داشته باشند از همان بدو ورود یک جوان در باشگاه، برایش برنامه اى دارویى تجویز مى کنند که فقط یک پزشک متخصص صلاحیت تجویزش را دارد   فرامرز خودنگار، قهرمان سابق پاورلیفتنیگ آسیا

در هر گوشه از ایران مغازه هایى با ویترین هاى شیک و چشم نواز را می توان یافت که کارشان فروش مکمل هاى دارویى است.

داروهایى مثل آمپول هاى ناندرولون هم خیلى راحت در اختیار جوانان قرار مى گیرد.

هم داروخانه ها و هم باشگاه ها این آمپول ها را به سادگى در اختیار ورزشکاران قرار مى دهند.

دکتر شریف در این باره مى گوید: "بر اساس قوانین این داروها باید با تجویز پزشک و توسط داروخانه ها به فروش برسند اما در عمل شاهد هستیم که این آمپول ها و مکمل ها بى آنکه نظارتى بر مکانیسم توزیع شان باشد به سادگى در اختیار متقاضیان شان قرار مى گیرد."

دکتر شریف معتقد است به رغم تمام بحث هایى که در کمیته ملى مبارزه با دوپینگ انجام شده، هیچ اقدام عملى براى مبارزه با توزیع مکمل ها میان جوانان صورت نگرفته است.

با این وجود دکتر طاهرى معتقد است نمى توان او و همکارانش را متهم کرد که هیچ اقدامى صورت نداده اند: "ما یک باشگاه را به دلیل تخلف در شهرستان مراغه تعطیل کردیم و به چند باشگاه هم هشدار دادیم. البته معتقدم به اندازه کافى ما به باشگاه ها هشدار داده ایم و حالا دیگر زمان برخورد با متخلفان است."

او می پذیرد که رواج این مکمل ها میان جوانان حتى خطرناک تر از دوپیگ ورزشکاران حرفه اى است و مى گوید:"هدف اصلى ورزش ، سلامت بدن است و سازمان تربیت بدنى متولى ورزش همگانى است. عوارض شیوع این مکمل ها براى سلامت جوانان ما خطرناک است. فکر مى کنم ما براى کنترل و مبارزه با فروش این مکمل ها به جوانان، نیاز به بسیج همگانى و اطلاع رسانى درباره عمق این فاجعه دردناک داریم."