ادبیات فارسی در فرش ایرانی - عکس
ادبیات فارسی در فرش ایرانی
باوجود تمام قدمت و هنری که در دل فرش ایرانی نهفته است تنها سی‌سال از افتتاح موزه فرش در این کشور می‌گذرد. موزه‌ای که بدون هیچ تابلو و یا وجه مشخصه بارزی در ابتدای تقاطع خیابان دکتر فاطمی و کارگر شمالی در اواخر دوران پهلوی بنا شد.
به گفته بسیاری طراحی محوطه بیرونی (باغ اطراف ساختمان) توسط کامران دیبا انجام شده است در حالی که طراحی ساختمان بنا که برگرفته از دارقالی و ابزار بافت‌فرش است کاری است هنرمندانه از محمدولی فرمانفرمایان. ساختمان موزه دارای دو طبقه می‌باشد: طبقه همکف به صورت دائمی به نمایش ۱۵۰ تخت فرش اختصاص داده شده و طبقه اول که برای نمایشگاه‌های موردی و فصلی در نظر گرفته شده است.
مسئولان موزه تصمیم گرفتند از ۱۰ بهمن به مناسبت ششصدمین سالروز تولد مولاناجلاالدین بلخی (مولوی) و همزمان با نزدیک شدن به سالروز تاسیس موزه فرش (بیست و دوم بهمن ماه ۱۳۵۶ خورشیدی) نمایشگاهی با عنوان تاثیر ادبیات کهن فارسی بر روی قالی‌های ایرانی را به مدت دو ماه برپا کنند.
عمده فرش‌های این نمایشگاه را مجموعه فرش‌های شاهنامه بایسنقری تشکیل می‌دهد که شامل ۲۴ تخته روایت‌های شاهنامه و سه تخته شناسنامه آثار(نام طراح و کلیه بافندگان و ...) می‌باشد. این فرشها در سال ۱۳۷۰ شمسی از هنرمند مبدع آن سید محسن موسوی سیرت به قیمت هر تخته بیست میلیون تومان برای افزوده شدن به گنجینه موزه فرش خریداری شد.
به گفته برخی کارشناسان از جمله بیژن اربابی، مدیرگروه رشته فرش دانشگاه هنر در تهران ورود ادبیات به دنیای دست‌بافته‌ها به خصوص قالی ایرانی را می‌توان به دوران صفوی نسبت داد: «از دوره صفویه خط به خصوص نستعلیق نویسی وارد هنرهای دیگر مانند کنده‌کاری روی چوب، فلز و بالاخره فرش شد».
بافتن خط مخصوصا خط نستعلیق که بیشتر بر روی فرش بافته می‌شود به دلیل پیچیدگی‌هایی که این سبک از خوشنویسی دارد برای بافنده‌ها کار سختی است. یکی از هنرمندانی که در زمینه طراحی و بافت فرش‌هایی با خط نوشته تبحر دارد سید محسن موسوی سیرت است. « ما در نگارخانه موسوی با تبدیل یک گره به چهار یا هشت گره باعث می‌شویم تا خط ها صاف و بدون کنگره دربیاید».
رفته رفته با عمومیت یافتن و قابل تصویرتر شدن ادبیات، کاربرد آن نیز در شاخه‌های مختلف هنری بیشتر شد. در واقع نشانه‌هایی از شاهکارهای ادبی همچون خمسه نظامی، شاهنامه فردوسی، رباعیات خیام و ... که قابلیت بالایی برای تصویرگری داشتند به حوزه نقاشی ایران (مینیاتور) و فرش راه پیدا کردند.
پس از وارد شدن قرینه‌هایی از شاهکارهای ادبی به دنیای بافندگی کم‌کم اسماء متبرک نیز بر دل فرشها بافته شد که این هر دو سبب گشت تا کاربرد قالی که زیرپا پهن شدن و منقش کردن کف منازل است از آن گرفته شود و این گونه فرشها به تابلو فرش تغییر کاربری دادند و بر دیوارها جای گرفتند و در واقع به پرده‌هایی تزیینی مبدل شدند.
تابلوفرش تصویر عیسی مسیح در آغوش مریم در حالی که جبرئیل کنار آنها ایستاده، دلالتی از حضور ادبیات دینی در فرش محسوب می‌شود.
تصویری از نوجوانی حضرت محمد (بر گرفته از نقاشی یک جهانگرد فرانسوی) با ترکیبی از گل‌های محمدی. این تخته فرش به مناسبت نامگذاری سال گذشته به نام سال حضرت محمد توسط پرویزاسکندرپور خرمی مدیر موزه فرش طراحی و با کمک هنرمندان چیره دست بافنده تکمیل شد.
عبور سیاوش از آتش بر گرفته از شاهنامه بایسنقری، نمونه‌ای بارز از ورود شاهکارهای ادبی ایران به حوزه فرش محسوب می‌شود.
فرش ایران را می‌توان چون بومی بزرگ دانست که قابلیت گسترده‌ای برای بیان مسائل مختلفی چون فرهنگ و ادبیات مردمان بافنده خود را داراست.
|
|
|
|
|
|
|
|