بعد از وضع حمل، تمام خانمها تمایل دارند که به وزن قبل از حاملگی خود برگردند و نگران هستند که این کار چه مدت طول خواهد کشید.
بلافاصله بعد از زایمان، به دنبال تخلیه محتویات رحم و خونریزی طبیعی، حدود 5 تا 6 کیلوگرم، وزن مادر کاهش مییابد.
در طول 6 هفته اول بعد از زایمان ،2 تا 3 کیلوگرم دیگر وزن کاهش پیدا میکند که این کاهش وزن به علت از دست دادن مایعات از طریق ادرار است. اکثر خانمها در طی 6 ماه بعد از زایمان به وزن قبل از حاملگی خود میرسند.
از عواملی که بر روند کاهش وزن بعد از زایمان تاثیر دارند: حاملگی اول، شیر دادن به نوزاد، برگشت زود هنگام به سرکار خارج از خانه و … میباشند.
در طی 6 هفته اول بعد از زایمان نباید رژیم لاغری یا محدودیت انرژی داشته باشید، زیرا بدن نیازمند انرژی است تا آنچه در زمان تولد نوزاد از دست رفته است، باز یابد و نیاز کودک تامین شود. تغذیه با شیر مادر، به طور معجزهآسایی باعث کاهش وزن نمیشود، ولی به کاهش وزن کمک میکند.
خانمی که زایمان کرده است، در واقع مسئول تغذیه خود و نوزادش میباشد، پس باید رژیم غذایی خود را با دقت انتخاب کند. خوردن همه مواد مانند حبوبات و دانههای مغذی، میوههای تازه، سبزی ها و غذاهایی که پروتئین و کلسیم و آهن را به فراوانی فراهم میکنند، باید مورد توجه قرارگیرد. متخصصان و کارشناسان تغذیه توصیه می کنند 500 کالری در روز به میزان انرژی مورد نیاز مادر شیرده باید اضافه گردد. به طور متوسط اکثر زنان شیرده روزانه 2700 کالری انرژی نیاز دارند. خوردن کمتر از 1800 کالری در روز منجر به کاهش تولید شیر و ضعف بدنی میشود. در این دوران، شیر دادن به نوزاد و آزاد شدن اکسی توسین (هورمون آزاد شده از هیپوفیز) باعث میشود که مادر احساس تشنگی بیشتری کند. به همین دلیل مادر در این دوران بیشتر از بقیه مواقع آب مینوشد، اگر چه تاثیر زیادی در تامین شیر ندارد، ولی نوشیدن حداقل 8 تا 12 لیوان آب در روز را به مادران توصیه میشود.
مواد غذایی که مادر میخورد و مینوشد، بر روی شیردهی تاثیر میگذارد. بنابراین نظارت بر غذای مادر درواقع نظارت بر غذای کودک است. طوری که اگر مادر غذای نامناسب مصرف کند، نوزاد در واقع با رفتارش مادر را متوجه میسازد، مانند گریهکردن، خواب کم، بیقراری و… . همچنین مادر باید در مورد مصرف غذاهای آلرژیزا دقت کافی داشته باشد، زیرا نوزاد به یک سری از مواد غذایی که مادر میخورد حساس بوده و پاسخ آن را به صورت علایم پوستی نشان میدهد. مصرف بعضی از غذاها توسط مادر باعث قولنج معمولی در نوزاد میشود، از جمله کلم و شیر گاو.
مادران در این دوران باید همانند دوران بارداری، میزان آهن دریافتی را کنترل کنند، هر چند که در دوران بارداری تمام ویتامینها و مواد لازم را به طور کامل دریافت کرده باشند. مادر در این دوران به طور معمول قرص آهن را برای تامین آهن مورد نیاز خود و نوزادش مصرف میکند. بسیاری از خانمها ذخایر آهن خود را طی زایمانهای مکرر به میزان قابل توجهی از دست میدهند. بنابراین مادران باید در این دوران از نظر ذخایر آهن کنترل شوند. البته این نکته قابل توجه است که این مکمل ها نباید جایگزین یک رژیم غذایی خوب شوند.
مادران با رعایت رژیم غذایی متنوع و مناسب، سلامت خود و نوزاد خود را تضمین میکنند. با توجه به این که در این دوران هر هفته در حدود نیم تا یک کیلوگرم وزن مادر کاهش مییابد، رژیم غذایی کمچرب به همراه ورزشهای مناسب در این روند تاثیر بسزایی دارند. ولی باید توجه داشت که کاهش سریع وزن مادر به عنوان یک خطر برای نوزاد است، زیرا این عمل باعث میشود سم معمولی که در چربیهای بدن ذخیره شده است را به جریان خون رها کند و میزان مواد سمی یا آلودهکننده در شیر بالا رود.
یکی از راههایی که باعث میشود وزن مادر به طور منظم کاهش یابد و هیچ خطری هم برای نوزاد نداشته باشد، شیردهی منظم است. مادرانی که نوزاد خود را شیر میدهند، کالری بیشتری از مادرانی که شیر نمی دهند، می سوزانند.
مصرف مواد غذایی پُرفیبر،مانند میوهها و سبزیها قسمت اصلی رژیم غذایی در این دوران محسوب میشوند (حتی بیشتر از زمان بارداری). از مزایای این مواد غذایی فیبردار، تامین حرکات دودی رودهها است که برای درمان یبوست و هموروئید (بواسیر) مفید میباشد.
هرگز خیلی زود به فکر بارداری مجدد نباشید. شما باید ذخایر مواد مغذی بدن خود را تقویت کنید تا آغاز پرفروغی برای جنین بعدی شما باشد. بارداری و شیردهی فشار زیادی به بدن شما وارد میسازد. بارداریهای پیدرپی بر سطح انرژی و ذخایر مواد مغذی بدن شما نظیر کلسیم و آهن، فشار اضافی وارد می کند، به خصوص اگر به نوزاد خود شیر نیز بدهید.
جهت کاهش وزن خود در بارداری اول، محدودیت شدید کالری برای خود ایجاد نکنید، زیرا رژیم غذایی فوق العاده کم کالری از تامین مواد مغذی مهم در دوره بارداری به خصوص مواد مغذی نظیر کلسیم و آهن ناتوان است. در مورد کاهش وزن در دوران شیر دهی و پس از زایمان باید بیان بگویم که بدن مادر در دوران بارداری حداقل 4 کیلو چربی های ذخیره ای جمع آوری می کند و دلیل آن تامین انرژی مورد نیاز شما برای دوران شیردهی است. پس از زایمان در صورت رعایت رژیم غذایی درست ( نه کم و نه زیاده ازحد) وزن بدن در هر ماه نیم کیلو کاهش می یابد، زیرا مقداری از انرژی لازم برای تهیه شیر از اندوخته های بدن، تامین می شود. پس نگران نباشید و سعی نکنید در دوران شیردهی رژیم بگیرید ، چون کودک شما لطمه خواهد دید. به اندازه غذا بخورید و کم خوراکی نکنید.
البته اگر به نوزاد خود شیر می دهید نباید رژیم لاغری بگیرید، ولی اگر به دلایلی( البته قاطع و موجه) قادر به شیردهی نیستید، می توانید تحت نظر کارشناس تغذیه یا پزشک رژیم بگیرید. دلیل اینکه می گویم "تحت نظر کارشناس تغذیه یا پزشک رژیم بگیرید" این است که بدن مادر در دوران بارداری و هنگام زایمان تحت تاثیر فشار و تغییرات زیادی قرار می گیرد و گرفتن رژیم غیر علمی، به طور خود سرانه باعث می شود بدن دچار مشکلات یا بیماری شود.
از استعمال دخانیات و داروهای غیر مجاز خودداری کنید و راجع به داروهایی که مصرف میکنید یا قصد مصرف آن را دارید با پزشک خود مشورت کنید.