تاریخچه بستنی در ایران

می‌گویند در سال آخر سلطنت ناصرالدین شاه ساختن بستنی در ایران متداول شد و معروف‌ترین بستنی‌ فروش بعدی تهران یعنی ممدریش بستنی خامه‌دار مخصوصی تهیه می‌کرد که در تهران مردم استقبال زیادی از آن کردند. این بستنی با ثعلب تهیه می‌شد. یخ و نمک را در بشکه‌ای ریخته داخل بشکه را شیر می‌ریختند و با وسایل مخصوص و تمهیدات زیاد و تکان دادن و چرخاندن ظرف از آن بستنی تهیه می‌کردند. بستنی‌فروشی‌های دوره‌گرد به زودی در تهران پیدا شدند که بستنی را در همان محفظه‌ها می‌گرداندند و با نان مخصوص عرضه می‌کردند.

میرزا رضا کرمانی قاتل ناصرالدین‌شاه در روز پنجشنبه 11 اردیبهشت 1275/16 ذی‌قعده 1313 ه.ق/ در تهران بود و از دکان ممد ریش بستنی خرید و خورد. روز بعد هنگام ظهر ناصرالدین‌شاه را داخل حرم مطهر حضرت عبدالعظیم(ع) ترور کرد. می‌گویند مامورین نظمیه که سرگرم تحقیق و تفحص درباره ریشه‌های ترور بودند وقتی دانستند یک روز قبل میرزا رضا از ممد ریش بستنی خریده و خورده است به سراغ او رفتند و او را به نظمیه برده زیر اشکلک انداخته و شکنجه‌اش کردند و مرتبا می‌پرسیدند:< پدر سوخته در بستنی چه ریخته بودی که میرزا رضای شال‌فروش فقیر کرمانی را آن‌قدر جرات بخشیده بود که شاه مملکت را بکشد. زودباش بگو و حقیقت را بیان کن.>
بیچاره ممد ریش که ترکه انار زیادی کف پایش زده و ضمنا او را به اشکلک بسته بودند هرچه قسم می‌خورد که به پیر، به پیغمبر من دخالت و مشارکتی در طرح ترور اعلی حضرت نداشته‌ام از او نمی‌پذیرفتند. او گریه‌کنان گفت: <من روزی 1000 بستنی می‌فروشم. اگر قرار است هرکس بستنی بخورد آدم بکشد پس چرا تهران پر از تروریست و آدمکش نمی‌شود!؟>

بستنی ممد ریش شهرت زیادی در تهران به دست آورد. بستنی‌فروشی او در جنوب شهر بود و در بهار و تابستان غلغله‌ای در دکان دو نبش او که سه نبش و چهارنبش هم شد بر پا می‌شد او تا حدود سال‌های 1335-1334 زنده بود. بستنی خامه‌ای پر از گلاب و خامه و هل و بسیار مایه‌دار و کش‌آمدنی، کاملا سفید مانند برف  لای دو نان مخصوص معروف به حصیری که روزانه چند هزار دانه از آن به فروش می‌رفت. سال‌ها بستنی به همان سادگی و رنگ شیری عرضه می‌شد تا اینکه در حدود سال 1329 بستنی ماشینی کالیفرنیا به بازار آمد و ذایقه‌ها بدان عادت کرد. بعدها بستنی زعفرانی زرد‌رنگ نیز شهرت یافت .

دیگر بستی فروش مشهوری که شهرتش حتی به شهرهایی مانند لوس آنجلس و پاریس هم رسیده است اکبر مشدی است. نام واقعی این شخص اکبر مشهدی ملایری بود. وی در ابتدا شکر و چای  را شمال می برد و از آنجا هیزم به تهران می آورد.هنگامی که وی ۲۰ ساله بود که با ممد ریش آشنا شد و از طریق آشنایان وی توانست به  آشپزخانه دربار مظفرالدین شاه راه پیدا کند و تا آخر دوره قاجاریه در  دربار بستنی سرو می کرد. 

بعد از انقراض سلسله قاجاریه ،رضا شاه  تمامی پرسنل و خدمه دربار ازجمله اکبر مشهدی ملایری را از دربار اخراج کرد . اکبر مشهدی ملایری بعد از این واقعه با پولی که در مدت خدمت در دربار جمع کرده بود توانست مغازه بستنی فروشی خود را در درحوالی میدان راه آهن با نام بستنی فروشی اکبر مشدی  افتتاح کند. وی معتقد بود که بستنی های ایرانی باید کاملا با بستنی های خارجی فرق داشته باشد و ایرانی ها ترجیح می دهند تا در بستنی هایشان خامه ، گلاب و زعفران بیشتر از نگهدارنده ها ی دیگر باشد.

آن زمان هنوز یخچال ساخته نشده بود و وی مجبور بود برای تهیه یخ از یخچال های طبیعی راه های طولانی تا کوه های شمال شهر را طی کند . گاه تا عمق ۶۰ متری در دل یخچال های طبیعی پایین برود.تا ذره ای یخ بدست بیاورد.

به زودی شهرت وی بقدری زیاد شد که رجال مملکتی و سفرای خارجی مقیم تهران نیز به مشتریان پرو پا قرص اکبر مشدی تبدیل شدند. نقل است که فخرالدوله مادر دکتر امینی (نخست وزیر وقت) از اکبر مشدی خواسته بود تا با هزینه وی به فرانسه سفر کند و برای مهمانان وی بستنی سرو کند.

اکبر مشدی در ۹۲ سالگی بر اثر عارضه کلیوی فوت کرد . خبر فوت وی حتی در روزنامه های عراق و پاکستان هم انعکاس یافته بود. یکی از دیپلمات های پاکستانی مقاله ای را برای بزرگداشت اکبر مشدی در روزنامه نوشت.  

با گذشت سال ها و افزایش شهر نشینی و بالار فتن مشتریان بستنی ، بستنی به تدریج به صورت لیوان کاغذی عرضه شد اما بستنی‌فروشان سنتی از این کار خودداری کردند (و می‌کنند.) بستنی بلوت که انواع رنگ‌ها را در بستنی توت و شاه‌توت و قهوه و کاکائو و پرتقال و لیمو و آناناس و موز و غیره عرضه می‌داشت زمانی بازار بسیار پررونقی داشت.
اکنون انواع بستنی‌ها در ایران عرضه می‌شود و البته بستنی‌های تهیه شده در کارخانه‌های معروف که پس از تولید در کامیون مجهز به سردخانه به فروشگاه‌ها انتقال یافته و در یخچال فروشگاه‌ها قرار می‌گیرد ، فروش بسیار گسترده‌تری دارد....

نکات جالبی راجع به بستنی

*کودکان بین سنین 2 تا 12 سال بیشترین دوستداران بستنی هستند و افراد بالای 45 سال هم از خوردن بستنی بیشترین لذت را می‌برند.
*برای خوردن یک بستنی قیفی تقریبا باید 50 بار آن را لیس زد.
*خوردن بستنی در شهر نیوجرسی آمریکا بعد از ساعت 6 بعد از ظهر بدون اجازه پزشک ممنوع است.
*آمریکا بیشترین مصرف کننده‌ بستنی در جهان است. آمریکا با ساخت بیش از 1/5 میلیارد گالن بستنی در رده اول تولید بستنی در جهان است.
*  50 درصد آمریکایی ها بستنی را با سگ و گربه خود قسمت می‌کنند.
*مردان بیشتر از زنان علاقه به خوردن بستنی به عنوان دسر دارند.
*بیشترین مقدار وانیل به‌کار برده شده در بستنی در ماداگاسکار تهیه می‌شود.
*شکلات پرطرفدارترین شهد به‌کار رفته روی بستنی است.
*تقریبا 13 درصد مردان و 8 درصد از زنان بعد از اتمام بستنی، ظرف بستنی خود را لیس می‌زنند.
*بزرگ‌ترین بستنی در دنیا 3 متر و 70 سانتی متربلندی دارد و با 4 هزار و 666 گالن بستنی در کالیفرنیا در سال 1985 تهیه شده است. این بستنی 24 هزارو910 کیلو گرم وزن دارد. همچنین بزرگ‌ترین کیک بستنی در چین ساخته شد که 50 متر ارتفاع و 3 متر عرض داشت. این کیک 32 هزار تکه شد.
*کوکی جارویس 39 ساله که تقریبا 419 کیلوگرم وزن دارد می‌تواند در عرض 12 دقیقه یک گالن که معادل 255 گرم بستنی وانیلی است، بخورد. او در مسابقه خوردن بستنی نفر اول در جهان است.
*از شخصیت‌های مشهوری که به خوردن بستنی علاقه‌مند بودند می‌توان به اسکندرکبیر، چارلز دوم، امپراتور روم (نرون)،مارکوپولو، جرج واشنگتن، توماس جفرسون،جیمزماریسون،ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و رضا خان اشاره کرد .
*رونالد‌ریگان جولای را به نام ماه بستنی معرفی کرده است