بزرگداشت فریدون گله در خانه سینما

بزرگداشت فریدون گله در خانه سینما

فریدون گله (1319-1384) از سینماگران مطرح نیمه اول 1350 در ایران بود

سال گذشته مراسم بزرگداشت او در خانه هنرمندان ایران و امسال در خانه سینما برگزار شد.

فریدون گله که سال ۱۳۱۹ در تهران به دنیا آمده بود، پس از تحصیل در رشته ادبیات فارسی در مشهد راهی آمریکا شد و در آن جا به تحصیل در رشته سینما پرداخت و پس از بازگشت به ایران از سال های میانی دهه ۴۰ به فعالیت سینمایی روی آورد.

او اگر چه کارش را باکارگردانی فیلمی با نام "ببرهای مازندران" آغاز کرد، اما آن فیلم را ناتمام رها کرد و بعد ها به عنوان یکی از موفق ترین فیلمنامه نویسان سینمای ایران مطرح شد.

وسوسه کارگردانی اما همیشه با او بود و در سال های مختلف به کارگردانی روی آورد، اما فیلم هایی که نام او را به عنوان یک کارگردان مطرح در سینمای ایران تثبیت کرد، سه فیلم "زیر پوست شب"، "کندو" و "مهرگیاه" بود.

او با ساختن "زیر پوست شب" مورد توجه منتقدان قرار گرفت. این اثر که یک فیلم اجتماعی و تلخ بود با بازی متفاوت مرتضی عقیلی در نقش جوانی آس و پاس نام او را به عنوان کارگردانی جدی در سینمای ایران ماندگار کرد.

اما هنوز نیز مطرح ترین فیلم او را " کندو " می دانند که در آن بهروز وثوقی، داوود رشیدی و تعدادی دیگر از بازیگران برجسته سینمای ایران حضور داشتند.

فریدون گله که فیلم های بسیاری را به عنوان فیلمنامه نویس یا کارگردان در کارنامه اش دارد، قرار بود با ایرج قادری به عرصه سینما باز گردد که اجل مهلتش نداد.

او فیلمنامه فیلم هایی چون "سالار مردان"، "سوگند سکوت"، "دنیای آبی"، "خشم عقابها"، "درختها ایستاده می‌میرند"، "دلقک ‌ها"،‌ "دیوار شیشه‌ای"، "شیربها" و "جمعه" را نوشته و فیلم هایی چون "دشنه"، "کافر"، و "ماه عسل" را نیز ساخته است.

در بزرگداشتی که برای فریدون گله در خانه سینما برگزار شد، علیرضا رییسیان و جواد طوسی به نمایندگی از دو نهاد صنفی منتقدان و کارگردانان و فریدون جیرانی، سیروس الوند و ایرج کریمی از کارگردانان سینمای ایران و علی معلم منتقد سخن گفتند.

سیروس الوند که سناریویی با نام "حیدر" برای فریدون گله نوشته و در اولین برخوردش با او تحت تاثیر قرار گرفته بود، گفت: "مرگ فریدون گله آن قدر من را متاسف نکرد، که انزوای او من را آزرده کرد."

از نظر الوند سینمای گله شبیه سینمای امیر نادری بود و از نظر فیلمسازی با پشتوانه فیلمنامه‌نویسی قوی شبیه رضا میرلوحی است.

به نظر او آدم‌هایی همانند گله و میرلوحی بین تقسیم‌ بندی که به اشتباه بین "فیلم فارسی" و "سینمای جشنواره" صورت گرفته بود ماندند و دیده نشدند و در واقع اینها می ‌توانستند جریان سومی باشند که اعتبار امروز سینمای ایران هم از همان‌ها است.

مرگ فریدون گله آن قدر من را متاسف نکرد، که انزوای او من را آزرده کرد   سیروس الوند

به نظر علی معلم فریدون گله، مرد روشنی بود که همانند او در میان سینماگران ما که به حاشیه کشیده شدند کم نبودند.

علی معلم همچنین گفت: "کوشش ‌هایی هم کردیم که ایشان دوباره بتوانند به کار برگردند، اما متاسفانه به جایی نرسید."

علی معلم، فیلم "کندو" را برای ماندگاری گله در سینما کافی دانست و گفت: "او با همین فیلم معنای سینما و آنچه در ذهنش به عنوان یک پدیده هنر بود را نشان داد."

علی معلم از این که گله موفق نشد آثار دیگری را به کارنامه‌اش اضافه کند، اظهار تاسف کرد و گفت: "تاریخ در مورد گله قضاوت دیگری کرد و همین که امروز عده‌ای به یاد او هستند نشان می‌دهد گله فیلمساز بزرگی بوده است."

فریدون جیرانی یکی دیگر از سخنرانان بزرگداشت بود که به قدرت گله در دیالوگ نویسی پرداخت و گفت: "او در سال ۴۷ به یک دیالوگ ‌نویس قهار فیلمفارسی تبدیل شد و بعد از فیلم "کافر" در بین تهیه‌کنندگان مطرح شد."

اگرچه فیلم "زیر پوست شب" تنها فیلم مورد توجه منتقدان در کارنامه گله است، اما به نظر جیرانی ارزش‌های "کندو" در زمان اکران و جشنواره فیلم تهران مشخص نشد.

	بهروز وثوقی و داوود رشیدی در نمایی از فیلم کندو ساخته فریدون گله

اما از همه جالب تر داوری جواد طوسی منتقد بود که "کندو" را یکی از ۱۰ فیلم برتر تاریخ سینما دانست و این فیلم را به همراه دو فیلم "کافر" و "زیر پوست شب" از بهترین نمونه ‌های شاخص سینمای خیابانی خواند که پایان‌بندی فوق‌العاده‌ای دارند.

بخشی از سخنرانی جواد طوسی به نقد فعالیت های کانون کارگردانان در بی توجهی به کارگردانان پیشکسوت اختصاص یافت که با پاسخ متقابل علیرضا رییسیان روبه رو شد، اما رییسیان بحث های دیگری را نیز مطرح کرد.

رییسیان، فریدون گله را سینماگری مستقل خواند و گفت: "او هم از جریان فیلمسازی تجارتی و متکی به دولت فاصله داشت و به ‌معنای واقعی سینماگری مستقل بود که این امر اتفاقی و حادثه ‌گونه نیست."

به نظر رییسیان یک سینماگر مستقل هیچ وقت از یادها نمی‌رود. او در تایید این ادعایش گفت: "همین که فیلم‌ های او را مرور می ‌کنیم خودش یک اتفاق مهم است و امیدوارم برای دیگران از جمله جلال مقدم هم چنین برنامه‌هایی را داشته باشیم."

نمایش فیلمی با نام "فریدون گله کجاست؟" به کارگردانی رضا درستکار بخش دیگری از این مراسم بود. این فیلم سال گذشته نیز به نمایش در آمده بود.

سخنرانی غلامعباس فاضلی درباره فریدون گله نیز بخش دیگری از این مراسم بود .