سماع‌گران مزار مولانا به زبان فارسی دعا می‌خوانند
سماع‌گران مزار مولانا به زبان فارسی دعا می‌خوانند
علیرغم تلاش دولت ترکیه در نسبت دادن مولانا به این کشور کسانی که در مراسم سماع در قونیه شرکت می‌کنند، بعد از سماع به فارسی دعا می‌خوانند.
این نکته توسط غلامحسین ابراهیمی‌دینانی شامگاه روز گذشته در میزگرد «نیایش و مولانا» که به عنوان آخرین برنامه جشنواره دو روزه پیام پیامبر با حضور وی و غلامرضا اعوانی و کریم زمانی برگزار شد، عنوان شد.
«ابراهیم دینانی» به عنوان اولین سخنران با بیان اینکه ارتباط «لفظ و معنا» نه تنها در بحث نیایش مهم است بلکه در طول زندگی و حتی وجود و هستی مساله‌ای مهم‌تر از آن وجود ندارد، گفت: عجیب است که برای ما رفتن به کره ماه مهم است ولی به ساده‌ترین چیز که همه ما با آن درگیر هستیم توجهی نمی‌کنیم . البته بنده با پیشرفت و علم روز و تکنولوژی هیچ مخالفتی ندارم.
استاد فلسفه دانشگاه تهران در ادامه، حاضران در نشست را که در سرسرای موزه قرآن نشسته بودند خطاب قرار داد و گفت: نمی‌دانم حضار محترم تا به حال به این مسأله توجهی کرده‌اند یا نه؟ به نظر من مسأله‌ای مهم‌تر از «لفظ و معنا» نیست.
وی سپس وارد بحث دعا و نیایش شد و گفت: به فارسی هم می‌شود دعا کرد و عیبی ندارد. البته ما ایرانی‌ها معمولاً به زبان عربی دعا می‌خوانیم چرا که این زبان برای ما حالت قدسی دارد. ولی در قونیه در مزار مولانا کسانی که در مراسم سماع شرکت می‌کنند بعد از سماع وقتی می‌خواهند دعا کنند به فارسی دعا می‌کنند چون زبان مولانا فارسی بوده و آن زبان را مقدس می‌دانند.
«دینانی» سپس با اشاره به اینکه دعا خواستن گاهی به زبان حال است و گاهی به زبان قال و گاهی هم به زبان استعداد گفت: مهمترین زبان همان زبان استعداد است. برای آنکه مسأله برایتان روشن شود مثالی می‌زنم. فرض کنید بذری که در خاک می‌پاشید مستعد است برای رشد کردن. همین بذر زبانش استعداد دارد. البته زمین هم باید مستعد باشد . اگر زمین مستعد باشد و بذر هم مستعد باشد آن وقت ثمر دارد . این زبان ، زبان استعداد است.
وی سپس به تشریح زبان قال و حال پرداخت و گفت: زبان قال همین وراجی‌های ماست که گاهی ساده و عامیانه است و گاهی فلسفی است. زبان آن شبان در داستان «موسی و شبان» مولانا زبان قال عامیانه بود. زبان حالش زبان اخلاص بود ولی زبان قالش نارسا بود.
«دینانی» اضافه کرد: گویا آن زبان شبان از زبان بخردانه و پیغمبرانه پیامبر مؤثرتر افتاد. آنجا حضرت موسی پیامبر اولی‌العزم بود و که در قرآن ندیده‌ام هیچ پیامبری به اندازه موسی نقش داشته باشد.
این استاد فلسفه در ادامه بحث را به موضوع «لفظ و معنا» و تفاوت دیدگاه‌های زبان‌شناسان و عرفا در این باره برد و گفت: عرفا معتقدند معنا، لفظ را به همراه خود می‌آورد. معنا مرتبه وجودی هر شیء است و معنا خداست. گفت المعنی هوالله.
«دینانی» افزود: الان در حال حاضر مهمترین بحث اندیشمندان غربی «meaning»(معنا) است. مدام هم درباره آن بحث می‌کنند و به جائی نمی‌رسند، با تعریفی که عرفا از معنا دارند در استجابت دعا درنگی صورت نمی‌گیرد اگر در راه استجابت دعا اشکال هست، اشکال در لفظ و گوینده و زمان و مکان است . اگر این اشکال نباشد شک نباید کرد که گفتن همانا و استجابت همانا.
«ابراهیمی دینانی» سپس قبل از آنکه مجری برنامه از او بخواهد که سخنان خود را خلاصه کند، خود ادامه بحث و سخنرانی را به «کریم زمانی» واگذار کرد.
«کریم زمانی» که در سال‌های گذشته مثنوی مولانا را بیت به بیت در 6 دفتر شرح کرده در سخنانی که همراه بود با شواهد بسیاری از اشعار مولانا در مثنوی و دیوان غزلیات شمس گفت: شخصیت مولانا در باب دعا در «غزلیات» همان گونه است که در مثنوی هست. در هر دو شوریده و شیدا است.
شارح مثنوی با اشاره به غزلی از مولانا در دیوان او با مطلع «چو نماز شام هر کس بنهد چراغ و خوانی - منم و خیال یاری غم و نوحه و فغانی / چو وضو ز اشک سازم بود آتشین نمازم / در مسجدم بسوزد چو بدو رسد اذانی» گفت: به اعتقاد مولانا دعا عطیه‌ای است که خداوند به بشر داده. به وسیله دعاست که انسان به خداوند توسل می‌جوید.
وی ادامه داد: بین خلق و خدا هیچ مجانستی نیست که بشر را به خالق نزدیک کند. تنها از وجه رحمانیت خداست که بشر می‌تواند به او نزدیک شود.
«غلامرضا اعوانی» نیز آخرین سخنران این میزگرد بود که بیشتر به بحث دعا در آیات قرانی پرداخت. این استاد دانشگاه تهران در سخنانی با بیان این که در قرآن بین اجابت و استجابت فرق هست گفت: آیه «امن یجیب المضطر اذا دعاه ویکشف السوء» دعایی است که در حال اضطرار خوانده می‌شود و اجابت می‌شود. ولی چه بسیار دعاها که در حال اضطرار نیست. آیه «وقال ربکم ادعونی استجب لکم» از این آیه‌هاست.
«اعوانی» در ادامه به آیاتی پرداخت که در آنها شرایط و احکام دعاکردن آمده است.