۳۰ درصد تهرانی‌ها رژیم دارند

متخصصان، تغذیه را خوردن، نوشیدن، نفس کشیدن، خوابیدن و آرامش تعریف می‌کنند و هر گاه یکی از این فاکتورهای مهم در نظر گرفته نشود مسئله تغذیه به درستی انجام نگرفته است.

 اما معمولا افراد دیدگاه‌های متفاوتی در زمینه تغذیه صحیح دارند. به نظر می‌رسد بیشتر مصرف‌کنندگان هنوز نگرشی غیر منطقی نسبت به غذا دارند و مبنای قضاوت آنها در مورد خوبی یا بدی غذا این است که آن را دوست دارند یا ندارند.

 به همین مناسبت مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای موسسه همشهری‌ پژوهشی در زمینه دیدگاه مردم تهران نسبت به رژیم غذایی انجام داده‌ است. هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ‌هایی است که پاسخگویان در مورد رژیم غذایی، ویژگی‌های یک رژیم غذایی مناسب و انگیزه خود از گرفتن رژیم غذایی بیان کرده‌اند.

طی دوران مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیمهای غذایی حائز اهمیت بسیار بوده و در بسیاری از کتب مذهبی مطالبی در زمینة تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه منعکس شده است. شهرنشینی و تشکیل اجتماعات باعث ایجاد تغییرات زیادی در طرز تغذیه بشر شده است.

 اولین اجتماعات و شهرها در بین‌النهرین، آسیای باختری، مصر و یونان بوجود آمدند. شهرنشینهای اولیه کشاورزی و دامپروری را به خوبی می‌دانستند و برای تغذیه خود از محصولات متنوع استفاده می‌کردند. به عنوان مثال، بقراط غالباً در زمینة مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود نصایح و توصیه‌هایی می‌کرده است و اکثر پزشکان یونان باستان رژیم درمانی را به عنوان بخش مهمی از معالجة بیماریها به کار می‌بردند.

 زکریای رازی که از دید عدة زیادی پدر علم تغذیه و رژیمهای غذایی کودک شناخته شده توصیه‌های مختلفی در زمینة رژیمهای غذایی دارد. همچنین در کتاب «حفظ‌الصحه» اثر اسرف‌بن‌محمد در زمینة تغذیه و رژیم در دوران مختلف زندگی مطالبی سودمند عنوان شده است.

با وجود اینکه این رشته در حفظ سلامت انسان از گذشته تا حال اهمیت زیادی داشته، ولی تا سالهای پایان جنگ جهانی اول هیچ سازمانی که رسما در این زمینه فعالیت کند وجود نداشت، تا اینکه در سال 1917 نخستین انجمن مربوط به رژیم‌دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذیه آمریکا تاسیس شد.

این انجمن برای اولین بار مجله علمی رژیم‌شناسان را در سال 1925 منتشر کرد و به تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه داد.فارغ التحصیلان این رشته که رژیم‌شناس (Dietition) نامیده می‌شوند، باید تمام اطلاعات و دانش خود را در راه کمک به برقراری و بهبود سلامت بشر به کار گیرند.

 ضرورت داشتن برنامه غذایی

 انسان بر خلاف حیوانات وحشی که بر حسب غریزه خود دچار عدم تعادل غذایی نمی‌شوند، با غریزه طبیعی قادر به تشخیص نیازهای حیاتی خود نیست و باید از طریق علمی راهنمایی شود. توجه به طعم و مزه غذا و تصفیه غذاها به منظور مطبوع کردن آنها از جمله اشتباهات اساسی است که سبب اختلالات و بروز عوارض متعددی شده و خواهد شد. انسان برای رشد و نمو، ترمیم و تندرستی خود نیاز به برنامه غذایی مناسب دارد.

 امروزه چاقی یکی از معضلات زندگی صنعتی برای تمام گروه‌های سنی است. نوع رژیم غذایی و کاهش فعالیت بدنی عوامل اصلی این صعود ارقام شناخته شده‌اند. بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت (افزایش قند خون)، پرفشاری خون، سنگ کیسة صفرا، نقرس، آرتروز و نیز سرطان‌های سینه، رودة بزرگ و پروستات به دنبال چاقی شکل می‌گیرند. همچنین میزان بستری شدن افراد چاق در بخش‌های مختلف بیمارستانی و نیز زمان لازم برای بهبود کامل آنان تفاوت بسیاری با سایر گروه‌ها دارد.

 طبق پژوهش‌های انجام‌شده در ایران، میزان شیوع چاقی در مردان حدود 27 درصد و در زنان 40 درصد است. همچنین، شایع‌ترین محدودة سنی ابتلا به چاقی در مردان 40 تا 50 سالگی و در زنان 50 تا 60 سالگی است. چاقی در ایران حدود 32 درصد شیوع دارد که میزان آن از کشورهای غربی کمتر است. یک بررسی عمومی نشان داد که نزدیک به 13 درصد از دختران تهرانی در زمرة افراد چاق قرار دارند و شیوع چاقی در سنین مدرسه در حدود 10 درصد تخمین زده شده است.

 در سال 83 دکتر فریدون عزیزی، عضو هیات علمی گروه غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پژوهشی با عنوان «بررسی کفایت رژیم غذایی بزرگسالان تهرانی» ۸۱۹ نفر از شهروندان بالای ۱۹ سال تهرانی را مورد بررسی قرار داده است.

۳۴ درصد از کل افراد مورد مطالعه در این تحقیق دارای اضافه وزن و ۲۱ درصد افراد چاق بودند. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد که افراد با سطح تحصیلات دانشگاهی شاخص تغذیه سالم مطلوبتری در مقایسه با سطوح تحصیلی پایین دارند.براساس این پژوهش، گروه‌های نان و غلات و سبزی و میوه که در رژیم غذایی بزرگسالان تهرانی به مقدار کافی مورد استفاده قرار می‌گیرد، نشان از فرهنگ غذایی مناسب متداول در جامعه دارد اما در این رژیم امتیاز گروه لبنیات و گوشتها بسیار ضعیف بوده است.

این محقق با توجه به نتایج بدست آمده مبنی بر این که رژیم غذایی ۷۳ درصد از افراد جامعه نیازمند اصلاح و تغییر است، اعمال مداخلات آموزشی و محیطی را در این زمینه پیشنهاد کرده است.

یک برنامه غذایی صحیح باید اولا از نظر مقدار انرژی کافی باشد، یعنی انسان را سیر کند، ثانیا باید متنوع باشد، یعنی اینکه از مواد غذایی مختلف باید در جیره غذایی روزانه استفاده شود، بطوریکه نیاز انسان را به تمام مواد مغذی برطرف کند. وقتی می‌گوییم ماده غذایی منظورمان همان مواد روزمره غذایی مثل نان، شیر، گوشت، میوه و .... است و وقتی می‌گوییم ماده مغذی منظورمان ترکیبات شیمیایی موجود در این غذاهاست.

مثلا شیر یک ماده غذایی است اما در شیر مواد مغذی مختلفی مثل پروتئین، چربی، قند، املاح ویتامین‌ها و آب وجود دارد.

 یک رژیم غذایی متعادل به معنای مصرف مواد مختلف برای اشخاص مختلف است. یک رژیم غذایی خاص لزوماً برای همه افراد مناسب نیست ولی صرف نظر از سن یا سطح فعالیت برای تغذیه مناسب سه اصل کلی وجود دارد: تعادل، تنوع و میانه‌روی.

 برای اکثر ما، بدست آوردن تعادل در زندگی یک امر بسیار حیاتی و مهم است و جنبه‌های مختلف زندگی نظیر فعالیت‌های درسی، ورزشی، شغلی، اجتماعی و... را در بر می‌گیرد. ایجاد تعادل در تغذیه نیز به همین ترتیب است. برای اینکه بدن خود را در بهترین وضعیت حفظ کنیم لازم است که نوع و زمان مصرف مواد غذایی را به دقت تنظیم کنیم . به طور کلی در یک رژیم غذایی و برنامه غذایی مناسب باید موارد زیر رعایت شود:

 تعادل: برنامه‌ای سالم است که در آن با کاهش حجم مواد غذایی مصرفی میزان کالری دریافتی کاهش یابد نه اینکه غذا یا گروه خاصی از غذاها منع گردد. میزان کاهش شما حدود یک کیلوگرم در هفته مناسب است. بیش از یک و نیم کیلوگرم در هفته ممنوع است.

همه جانبه بودن: برنامه غذایی باید دارای برنامه ورزشی مناسب و معمول باشد که به بدن فشار خاصی وارد نیاید.

 تناسب با فرهنگ و عادات غذایی: این برنامه غذایی باید با عادات و فرهنگ تغذیه‌ای سازگار باشد.

صرفه اقتصادی: لازم نباشد برای استفاده از این برنامه غذایی هزینه‌ای اضافه بر معمول بپردازیم. چه این هزینه مربوط به مکمل‌های غذایی باشد و چه مربوط به استفاده از غذاهای خاص.

 تداوم: برنامه غذایی باید به گونه‌ای باشد که اگر بفرض به ما گفته شد باید تا آخر عمرتان از آن استفاده نمایید این امکان برای ما وجود داشته باشد.

 پشتیبانی: رژیم غذایی باید دارای برنامه‌ای باشد که بعد از رسیدن به وزن ایده‌آل‌مان با ارائه پیشنهاداتی بتواند ما را تا آخر عمر در وضعیت تعادل و ثبات نگه‌دارد.

 انعطاف: باید بتوانیم علایق تغذیه‌ای خود را در انتخاب غذاهایی که هر روز می‌خوریم شرکت دهیم نه اینکه از ما خواسته شود راس ساعتی خاص غذایی خاص را میل کنیم .

 تغذیه صحیح و متعادل نه تنها پدیده رشد را میسر می‌سازد و به تندرستی و طول عمر می‌انجامد، بلکه با تاثیر بر روی اعصاب و روان سبب رشد فکری و نمو نیروهای روانی می‌شود .

 متخصصان، تغذیه را خوردن، نوشیدن، نفس کشیدن، خوابیدن و آرامش تعریف می‌کنند و هر گاه یکی از این فاکتورهای مهم در نظر گرفته نشود مسئله تغذیه به درستی انجام نگرفته است. اما معمولا افراد دیدگاه‌های متفاوتی در زمینه تغذیه صحیح دارند.

به نظر می‌رسد بیشتر مصرف‌کنندگان هنوز نگرشی غیر منطقی نسبت به غذا دارند و مبنای قضاوت آنها در مورد خوبی یا بدی غذا این است که آن را دوست دارند یا ندارند. به همین مناسبت مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای موسسه همشهری از تاریخ 13 تا 16 مرداد پژوهشی در زمینه دیدگاه مردم تهران نسبت به رژیم غذایی انجام داده‌ است.

هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ‌هایی است که پاسخگویان در مورد رژیم غذایی، ویژگی‌های یک رژیم غذایی مناسب و انگیزه خود از گرفتن رژیم غذایی بیان کرده‌اند.

 رژیم غذایی مناسب و نتایج آن

رژیم غذایی در بهبود اختلالات خلقی و عاطفی نقش بسزایی دارد. نتایج ارزیابی‌ها نشان می‌دهد تغییرات ساده در رژیم غذایی افراد، می‌تواند تأثیر عمده‌ای در بهبود افسردگی، اضطراب و اختلالات خلقی بگذارد، به نحوی که این گونه افراد نیاز مداوم به داروهای ضدافسردگی نخواهند داشت.

 البته محققان اعتقاد دارند جهت پیشبرد درمان، بهتر است از روان درمانی و دارودرمانی نیز استفاده شود و تغذیه مناسب در کنار درمان اصلی رعایت شود. نتایج تحقیق درباره ارتباط غذا و شرایط روحی و روانی افراد نشان می‌دهد 80 درصد افراد مصاحبه شده گزارش داده‌اند وضعیت بهداشت روانی آنها وقتی رژیم غذایی خود را تغییر داده‌اند، بهبود یافته است و حدود یک چهارم آنها بیان داشته‌اند نسبتاً بهبودی یافته‌اند یا ناراحتی کمتری از افسردگی‌، اضطراب یا تغییرات خلقی متحمل شده‌اند.

 برای تحقیق 200 نفر پرسشنامه‌ای را که جهت تعیین ارتباط بین تغییرات رژیم غذایی، تغذیه و بهداشت روانی طراحی شده بود، تکمیل کردند. براساس پاسخ‌های ارائه شده 88 درصد کسانی که شیوه‌های کنترل و حفظ رژیم غذایی انجام داده بودند، بهبود یافتند.

 نتایج نشان می‌دهد افرادی به نتیجه مثبت و مطلوب رسیده‌اند که مصرف غذاهای استرس‌زا مانند شکر (80درصد شرکت‌کنندگان)، کافئین (79درصد شرکت‌کنندگان)، و شکلات (53 درصد شرکت‌کنندگان ) را کم یا ترک کرده‌اند و مصرف غذاهای کمک کننده را از قبیل آب (80 درصد شرکت‌کنندگان )، انواع سبزی (78 درصد شرکت‌کنندگان)، میوه (72درصد شرکت‌کنندگان ) و روغن ماهی (52 درصد شرکت‌کنندگان) افزایش داده‌اند. بنابراین تغییرات در الگوهای غذا خوردن، می‌تواند مفید و نشاط‌بخش باشد. (مرکز اطلاعات فنی ایران سایت)

 کلیات تحقیق

 در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به میزان نسبت رژیم غذایی، ویژگی‌های یک رژیم غذایی مناسب و اینکه چه تعداد از پاسخگویان در زندگی خود یک رژیم غذایی را تجربه کرده‌اند و انگیزه آنها از رژیم مذکور چه بوده است، دست یافت.

 این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1180 نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن‌ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش‌های تحقیق را داشته‌اند، منعکس شده است.

 در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

 نمونه آماری تحقیق شامل 1180 نفر از مردم تهران است که از این تعداد 31 درصد مرد و 69 درصد زن هستند.

در نهایت از جمع‌بندی آمار و ارقام این پژوهش مشخص شد که از میان پاسخگویان، تنها 30 درصد رژیم غذایی داشتند.

 از میان پاسخگویانی که رژیم غذایی داشتند، 46 درصد منبع رژیم غذایی خود را از پزشک دریافت کرده‌اند، این در حالی است که 35درصد از پاسخگویان بر اساس یافته‌های شخصی اقدام به رژیم غذایی کرده‌اند.بعلاوه از میان پاسخگویانی که رژیم غذایی داشتند، 52 درصد برای سلامتی خود، 41درصد به دلیل اضافه وزن و7 درصد به توصیه پزشک معالج خود رژیم گرفته‌اند.

 از میان پاسخگویانی که رژیم غذایی داشته‌اند 82درصد از رژیم خود راضی،10درصد تاحدی راضی و 8 درصد از رژیم غذایی خود ناراضی بوده‌اند. 83 درصد از پاسخگویان داشتن رژیم را به دیگران توصیه کرده‌اند و17 درصد این کار را بی‌فایده دانسته‌اند.

از میان 1180 نفر پاسخگو، 68 درصد اعلام کردند افرادی که اضافه وزن دارند بیشتر رژیم می‌گیرند. 7 درصد که اکثریت آنها مرد بوده‌اند اعتقاد داشتند که خانم‌ها بیشتر رژیم می‌گیرند.

 از کل پاسخگویان 51درصد گفته‌اند که مردم برای سلامتی و 47 درصد برای تناسب اندام رژیم می‌گیرند. اکثریت پاسخویان معادل 59 درصد، داشتن رژیم غذایی و برنامه غذایی را در زندگی در حد خیلی زیاد مهم می‌دانند.

46 درصد از پاسخگویان مهمترین ویژگی یک رژیم غذایی را تامین ویتامین‌ها و مواد مغذی بدن، 19 درصد تعادل و تداوم در رژیم و 17 درصد حفظ سلامتی دانسته‌اند.

جدول توزیع پاسخگویان بر اساس میزان اهمیت آنان به رژیم غذایی

جدول توزیع پاسخگویان بر اساس میزان تحصیلات

جدول توزیع پاسخگویان بر اساس دلایل رژیم گرفتن دیگران

جدول توزیع پاسخگویان بر اساس مهمترین ویژگی رژیم مناسب

جدول توزیع پاسخگویان بر اساس دریافت منبع رژیم غذایی