شب ادبیات ارمنی در خانه هنرمندان ایران

شب ادبیات ارمنی در خانه هنرمندان ایران

شب ادبیات ارمنی با سخنرانی صاحب نظران در خانه هنرمندان برگزار شد

پس از سخنان علی دهباشی سردبیر مجله بخارا، فیلم کوتاهی که در باره تاریخ ارمنستان در موسسه فرهنگی هور تهیه شده بود، به نمایش در آمد، سپس میشا هایراپتیان در مطلبی با عنوان اشاره به ادبیات ارمنی تا قرن نوزدهم به بررسی تاریخ ادبیات ارمنی پرداخت.

او گفت حدود سه هزار سال قبل در منطقه شرق آسیای صغیر ( آناتولی کنونی) و بخشی از جنوب قفقاز ملت ارمنی شکل گرفت. اولین دولت ارمنی در قرن ششم قبل از میلاد تاسیس شد و ارمنستان نخستین کشوری بود که در سال ۳۰۱ میلادی رسما دین مسیحی را پذیرفت.

هایراپتیان قرن پنجم میلادی را عصر طلایی فرهنگ و ادبیات ارمنی نامید و گفت تا قرن پنجم و ابداع خط ارمنی توسط ماشتوتس مقدس اطلاعات کمی در مورد ادبیات قدیم ارمنی به ما رسیده است.

در این دوره کتاب مقدس و سایر کتاب های مذهبی، علمی و تاریخی به زبان ارمنی ترجمه شد و مورخان، نویسندگان و متفکرین بزرگی چون ساهاک بارتو، موسی خورن، یزنیک گوقباتسی، آکاتانگقوس، یقیشه، پاوستوس بوزاند و قازار پاربدتسی پدید آمدند.

هایراپتیان در باره ادبیات قرون وسطا گفت در آثار ادبی قرون وسطا داستان های اساطیری و داستان زندگی قدیسان مسیحی نمایانگر جنگ های مذهبی مانند وارطانانتس می باشد. وی افزود داوید آنهاقت یا داوید شکست ناپذیر فیلسوف و داوتاک کرتوق از شاعران و آنانیاشیراگاتسی ستاره شناس ، ریاضیدان و ادیب مشهور آن دوره می باشند.

	میشا هایراپیتیان در این مراسم در باره تاریخ و فرهنگ ارامنه سخن گفت

آزاد ماتیان استاد زبان ارمنی دانشگاه اصفهان سخنران بعدی بود. او در گفتاری با عنوان نگاهی به ادبیات جدید و معاصر ارمنی گفت در آغاز قرن نوزدهم و در پی جنگ های روس و عثمانی و ایران و روس ارمنستان به دو بخش شرقی ( ارمنستان روس ) و غربی ( ارمنستان ترکیه ) تقسیم شد.

به گفته آقای ماتیان موج نوزایی از اوایل قرن هجدهم کرانه های شرق میانه و قفقاز را فراگرفت. ادبا و نویسندگان ارمنی نقش تنویر افکار را داوطلبانه به عهده گرفتند. آنان با دو مشکل اساسی روبرو بودند: نخست باید ادبیات جدید را تقریبا از هیچ می آفریدند و بعد برای پرکردن شکاف عظیم میان خود و توده عقب مانده و مسخ شده چاره اندیشی می کردند.

ایجاد خود آگاهی فرهنگی از طریق احیاء ارزش های گذشته و فراموش شده را عمدتاً پدران روحانی مخیتاریان مستقر در دیر سن لازار ونیز به رهبری مخیتارسباستاتسی راهب کاتولیک ارمنی اهل ترکیه به عهده گرفتند. این دیر که در اواخر قرن هجدهم تأسیس گردید به زودی به یکی از بزرگترین کانونهای ارمنی شناسی مبدل گشت.

کمی دیرتر مدرسه لازاریان در مسکو، نرسیسیان در تفلیس و گورکیان در اجمیازین مرکز مذهبی ارامنه ارتدکس و با حمایت مستقیم این مرکز تاسیس شد.

علما و نویسندگان مخیتاریان در زمینه های علمی و پژوهشی کارهای ارزنده ای انجام دادند،آنان به دلیل ذهنیت گذشته نگر و کاربرد زبان قدیم ارمنی در کتاب ها خود را متعهد به احیاء گرابار یا زبان ادبی مولفین قرن پنجم می دانستند. در حالی که این زبان در طی قرون و در شرایط نامناسب فرهنگی کاملا تغییر شکل داده و برای عامه مردم قابل فهم نبود.

خاچاطور آبویان طلیعه دار خلق زبان جدید بود. او یک روشنگر به تمام معنا بود. حاصل نوآوری زبانی آبویان رمان زخم های ارمنستان است. ماتیان اشاره کرد که بعد از آبویان زبان جدید براساس دو گویش ایروانی و استانبولی در دو شاخه شرقی و غربی بوجود آمد.

	آزاد ماتیان در باره ریشه های زبان و ادبیات ارمنی سخن گفت

سخنران به کشتار دسته جمعی ارامنه در ترکیه عثمانی و پاکسازی های استالین که منجر به کشته شدن تعدادی از روشنفکران و اهل فرهنگ و ادب ارمنی شد، اشاره کرد و گفت پس از استقلال ارمنستان ادبیات جدید ارمنی که در مراکزی چون تفلیس و استانبول شکل گرفته بود به ارمنستان بازگشت و از حمایت دولتی برخوردار شد.

ماتیان سخنان خود را چنین به پایان رساند: اکنون سه نسل در کنار هم در ارمنستان آثار خود را می آفرینند، ولی در جامعه ای که در تلاش است بر ویرانه های شوروی سابق خود را با قوانین بازار آزاد بازسازی کند، ادبیات شدیدا به حاشیه رانده شده است.

صفدر تقی زاده مترجم نامدار سخنران بعدی بود. او به شرح خاطرات خود با دوستان ارمنی اش در آبادان پرداخت و سپس به معرفی کتابی از ویلیام سارویان پرداخت و شرح حال مختصری از وی را برای حضار بازگفت.

رابرت مارکاریان استاد زبان ارمنی در سخنانی با عنوان تبادلات فرهنگی میان ارامنه و ایرانیان به آشنایی ارامنه با ادبیات ایران پرداخت و گفت اشاره به اساطیر ایرانی در کتاب تاریخ ارمنستان نوشته موسی خورن و نیز ترجمه خطابه سردار ایرانی در هنگام جنگ ارامنه و ایرانیان در زمان سلطنت یزدگرد دوم که توسط تاریخ نویس ارمنی یقیشه در کتاب وقایع نگاری این جنگ از اولین نمونه های ترجمه از زبان پهلوی به ارمنی است.

شاعر ارمنی یرزنگاتسی به خواننده اثرش توصیه می کند آن را بر وزن شاهنامه فردوسی بخواند. مارکاریان گفت در دهه 1920 میلادی با الحاق ارمنستان به شوروی کرسی های زبان و ادبیات فارسی و ارمنی در این کشور تشکیل و ترجمه کتاب های فارسی به ارمنی آغاز شد و با مهاجرت دهه 1940 نویسندگان و شاعران ایرانی- ارمنی به ارمنستان این شکوفایی به اوج رسید.

	رابرت مارکاریان به تاثیرات دوجانبه فرهنگی میان ارامنه و ایرانیان پرداخت

در این دوره آثاری چون شاهنامه، اشعار حافظ، مولوی، خاقانی و خیام به زبان ارمنی ترجمه و چاپ شد.

سخنران در مبحث آشنایی ایرانیان با ادبیات ارمنی با اشاره به نبود مراکز رسمی ارمنی شناسی در ایران گفت تا سه دهه قبل ازآثار ادبیات ارمنی اثر کمی در ادبیات فارسی دیده می شود، وی آنگاه آثار ترجمه شده از زبان ارمنی به فارسی را به سه دوره تقسیم کرد:
نخست دهه چهل میلادی یا بیست شمسی که در این دهه دکتر انیک ساهاکیان، دکتر آلبرت برناردی و آرا جهانس برای اولین بار قطعاتی چند از ادبیات ارمنی را در سال ۱۳۲۴ ترجمه و منتشر کردند.

دوره دوم از اواخر دهه شصت تا اواخر دهه هفتاد میلادی ، در این دوره کرسی زبان ارمنی در دانشگاه اصفهان در مقطع لیسانس و کرسی زبان ارمنی در دانشگاه تهران در مقطع فوق لیسانس که عمر کوتاهی داشت، ایجاد شد.

دومین رویداد فرهنگی این دوره تاسیس مجله هور در ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۳ به دو زبان ارمنی و فارسی به سردبیری دکتر گاگیگ هواکمیان است. از آقاسی هوانیسیان و آلک خاچاطوریان و دکتر هراند قوکاسیان از چهره های پرکار این دوره اند.

دوره سوم از آغار دهه نود تاکنون را در برمی گیرد. این دوره با استقلال ارمنستان در سال ۱۹۹۱ آغاز می شود. در این دوران از نظر کمیت شاهد رشد قابل توجهی در زمینه ترجمه آثار ادبی ارمنی هستیم.

مارکاریان سپس به مجله پیمان و ایجاد رشته زبان و ادبیات ارمنی در دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کرد و افزود از چهره های شاخص این دوره احمد نوری زاده است که ارمنی نیست و با فراگرفتن زبان ارمنی ادبیات ارمنی را به فارسی ترجمه می کند.

چهره شاخص دیگر این دوره آزاد ماتیان است. حاصل تلاش او ترجمه فغان نامه گرگوار اثر گریگور ناره گاتسی است. و چهره بعدی گارون سرکیسیان است که متون تاریخی ارمنی را ترجمه می کند.

این استاد زبان ارمنی از نویسندگان جهانی شده ارمنی مانند ویلیام سارویان، هانری تروآیا و هانری ورنو و واهه کاجا و از نویسندگان و شاعران ایرانی ارمنی مانند کارو و زویا پیرزاد نام برد و با اشاره به ترجمه منظومه جنون زدگان خشم اثر یقیشه چارنتس توسط احمد شاملو سخنان خود را به پایان برد.

در ادامه برنامه ساموئل خدادادیان شعر منظومه جنون زدگان خواند و نیما فرهمند دو قطعه با پیانو از باله گایانه اثر آرام خاچاطوریان را برای حاضران نواخت.