ده نمکی: پیام اخراجی ها تحمل یکدیگر است

مسعود ده نمکی، پشت صحنه فیلم اخراجی ها (عکس از بابک برزویه)

فرزاد از لندن: این فیلم را شما در کدام گروه از فیلمها قرارمی دهید؛ کمدی، درام، داستانی، ترسناک؟ اگر کمدی باشد من که تا حالا ندیده بودم در فیلم کمدی از صحنه های دردناک و زجرآور استفاده شود.

بعضی ها اسم این گونه فیلمها را می گذارند کمدی چند وجهی. اساسا من فکر می کنم که ما مجبور نیستیم توی یک قالب حرکت کنیم. الان سینمای مدرن بسیاری از قالبها را شکسته. هم در بخش مسائل فنی سینما و در مسائل مضمونی، که اساسا همه چیز بستگی به روایت راوی دارد. آنچه در عالم رسانه مهم است، ارتباط با مخاطب است. و فکر می کنم که اتفاقا فیلمی چند وجهی که هم بتواند بخنداند، هم بگریاند و در درون خودش حرفهای جدی اجتماعی داشته باشد، کار بیشتری طلب می کند.

کسرا از رشت: آیا واقعا در جنگ چنین شخصیت هایی را دیدید؟ منظورم فقط گروهی نیست که وارد جنگ شدند و سپس متحول گشتن، کسایی که تظاهر به رزمنده بودن می کردند؟

بله. البته بعد از جنگ، ما بیشتر از این نوع افراد را دیدیم. آدمهایی بودند که یک مدت کوتاهی می آمدند که مدرکی دست و پا کنند و بعد از جنگ، از جنگ نانی بخورند. رزمنده های اصلی هیچ وقت طلبکار از مردم و انقلاب نبودند. اما یک تعداد نان جنگ را خورده و دیگران را بدنام کرده اند.

... البته بعد از جنگ، ما بیشتر از این نوع افراد را دیدیم. آدمهایی بودند که یک مدت کوتاهی می آمدند که مدرکی دست و پا کنند و بعد از جنگ، از جنگ نانی بخورند. رزمنده های اصلی هیچ وقت طلبکار از مردم و انقلاب نبودند.

پارت از انگلستان: آیا درست است که شما مجبور شدید برای پخش فیلم در سینماها مدت آن را کوتاه کنید؟ داستان فیلم بلندتر از چیزی که در سینما پخش شد نبود؟

فیلم را در نسخه اولیه در 140 دقیقه تدوین کرده بودم ولی سینماهای ما بیشتر از 110 دقیقه را نمی توانند اکران کنند چون مکانیسمش به گونه ای است که سینماها دچار ضرر دهی می شوند. به خاطر همین، بخشی از فیلم را که در زمان حال رقم می خورد را حذف کردم ولی نسخه دی وی دی فیلم که به زودی بیرون خواهد آمد، نسخه 140 دقیقه ای فیلم خواهد بود.

بسیاری پرسیده اند: چه شد که از افراطی گری دست برداشتید و به هنر سینما روی آوردید؟ نسبت به گذشته خود چه حسی دارید؟

افراطی گری را اگر معنای آرمان گرایی منظورتان است، هیچ وقت از آن دست نخواهم کشید؛ چه در عالم سینما، چه در عالم رسانه. آرمانگرایی و طرح مطالبات مردم و انقلاب فلسفه وجودی من در عالم رسانه است. من آمدم در عرصه سینما و عرصه مطبوعات از مطالبات مردم و انقلاب دفاع بکنم. تغییر دادن رسانه هم دلیل عدول از آرمانهایم نیست.

محمود اسلامیان: مصاحبه های آقای ده نمکی را خوانده ام و با ایشان خیلی موافقم. سوالم این است آیا ایشان فیلمی در رابطه با آقازاده ها خواهند ساخت؟

آن هنر متعهدی که امام تعریف می کنند، آن هنری است که بیان گر جنگ فقر و غنا باشد، و من فکر می کنم سینمای سیاسی در کشور ما جایش خالی است و امیدوارم که در آینده فرصتی پیش بیاید که بتوانم در این زمینه ها هم در عرصه سینمایی کار کنم.

یوسف از تورنتو: شنیده شده است که کارگردان اصلی فیلم اخراجیها شما نبوده اید و در واقع بخاطر قدرت سیاسی شما در ایران این فیلم را به اسم شما منتشر کرده اند تا مانند فیلمهای مشابه قبلی به مشکل از طرف گروههای فشار برنخورد. آیا همانند فیلمهای قبلی کسی یا گروهی برای شما کارشکنی نکرد؟

افراطی گری را اگر معنای آرمان گرایی منظورتان است، هیچ وقت از آن دست نخواهم کشید؛ چه در عالم سینما، چه در عالم رسانه. آرمانگرایی و طرح مطالبات مردم و انقلاب فلسفه وجودی من در عالم رسانه است. من آمدم در عرصه سینما و عرصه مطبوعات از مطالبات مردم و انقلاب دفاع بکنم. تغییر دادن رسانه هم دلیل عدول از آرمانهایم نیست.

اگر این ادعا درست باشد، پس چرا این فیلم را این قدر به ضعیف بودن متهم می کنند؟ این تناقضی است که مدعیان باید بدان پاسخ بدهند. یک مستندی به نام "اخراج اخراجی ها" از پشت صحنه های فیلم ساخته ام که از لحظات شکل گیری تا پایان اکران فیلم همه در آن هست. جواب همه این حرفها هم فکر کنم در این مستند پشت صحنه داده می شود، و آنجا سیه روی شود هر آنکه در او غش باشد.

بهنام از تهران: فیلم اخراجیها داستانی کلیشه ای و برداشتی از چند فیلم مختلف است به همراه طنزی که گردآوری فرهنگ عامه و گلچینی از لطیفه های رایج در جامعه طی سالهای گذشته است. خودتان هم می دانید که استقبال جامعه از فیلم نقطه قوتی برای آن محسوب نمی شود. چرا؟ انتظار وجود کار فرهنگی تری از شما داشتم.

فکر می کنم این نوع قضاوت، اهانت به شعور مردم باشد. در سینمای دنیا اتفاقا یکی از مهمترین فاکتورهای موفقیت فیلم، استقبال مردم است. ما اگر نتوانیم حرفهای اساسیمان را با زبان مردم طرح کنیم، این حرفها فقط به درد کتابخانه ها می خورد. فیلم، با زبان طنز دارد مباحث اخلاقی و عرفانی عمیق را طرح می کند. اگر قرار بود فیلم کلیشه باشد، چنین استقبالی از آن نمی شد. 2.5 میلیارد تومان فروش یعنی برابر با پنجاه در صد فروش سالانه سینمای ایران.

مرلین از تهران: چرا برای نشان دادن شیعه بودن خود باید ایرانی بودن خودمان را با جمله "کجایند کوروش و اسفندیار و کیکاووس تا ببینند که شیر بچه های حیدر جلوی استعمار ایستادگی می کنند" رو زیر سوال ببرید؟

چرا، اتفاقا رستم نماد تشیع است. همه می دانند که فردوسی بر اثر جو خفقان اجتماعی به گونه ای تفکر شیعی را در قالب شاهنامه طرح کرده و من اصلا مقایسه کردم این دو نسل پهلوانان را، یعنی این که نسل جدید بدون گرز و طبرزین و رخش که کارآمدترین سلاح جنگی آنها بوده، با دست خالی جلوی یکی از مجهزترین ارتشهای دنیا ایستادند.

محمد از اصفهان و هیوا از فرانسه: لطفا هدف از ساخت و پیام واقعی فیلم را از دیدگاه خود بیان کنید؟

من فکر می کنم اخراجی ها یکی از مهمترین پیامهایش وحدت ملی است و تحمل همدیگر است. یعنی همان حرف پیامبر که مردم را به مهربانی در برابر همدیگر، اما مقاومت در برابر دشمن مشترک می خواند. طرح شخصیتهای فیلم و قصه فیلم در صدد این بوده که نشان دهد آدمهای جنگ استوره های دست نیافتنی نیستند. همیشه می شود مثل آنها بود و قهرمانانی اینچنین داشت و فقط باید بسترش فراهم بشود.

هومن از سیدنی: سوال من اینست که با توجه به محتوای فیلم و رفتارشان هنگام پخش جوایز فجر آیا واقعا ایشان عقیده داشتند که فیلم مستحق دریافت جوایز بیشتری هست، وقتی آقای پرستویی با فیلم "لیلی با من است" داور جشنواره بود؟ دوم اینکه ایشان با انتخاب بازیگرانی مثل حیایی و امیرفضلی قصد ارسال چه پیامی برای تماشاچی را دارند؟

همه این بازیگران به تاریخ کشور احترام می گذارند. این طور نیست که خط کشی کنیم و بگوییم یک عده باید در سینمای جنگ بازی بکنند و دیگران نکنند. همه آدمهایی که در فیلم بازی کردند، به نوعی نماینده نسلی هستند که برای دفاع از آرمانها و امنیت این کشور جان باختند. کل قصه و پیام فیلم هم همین بود که آدمهای مختلف با نگراشهای مختلف که کشورشان را دوست داشتند و جنگیدند. در مورد بخش اول سوال هم، به همین کفایت می کنم که مردم جواب آنها را داده اند. استقبال از فیلم ازسوی اقشار مختلف مردم در نوع خودش بی نظیر بوده است.

سینا سعیدی از تهران: چگونه توانستید بدون کمک منابع دولتی چنین فیلم پرطرفداری را بسازید؟

بخش خصوصی در ایران در بخش سینما خیلی فعال است. البته من کارگردان هستم و در بخش مالی هیچ دخالتی نداشتم ولی یک مرکزی هست به نام مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که از 16 فیلم که اولین کار کارگردانش بوده حمایت کرده و یکی از این 16 فیلم، اخراجی ها بوده. حدود یک سوم هزینه فیلم را به صورت شراکت این مرکز گذاشته و بقیه اش را هم آقای تهیه کننده به عنوان سرمایه گذاری بخش خصوصی تامین کرده اند.

بسیاری پرسیده اند: هفته نامه های شلمچه و جبهه بیشتر مورد قبول مردم واقع شده یا اخراجی ها؟ چرا؟

هم هفته نامه های شلمچه و جبهه، و هم فیلمهای مستند "فقر و فحشا" و "کدام استقلال، کدام پیروزی؟" مثل فیلم "اخراجیها" در نوع خودشان از پرمخاطبترین کارهایی بوده اند که شده. اخراجیها کاری سینمایی است و با دیگر رسانه ها قابل مقایسه نیست. سینما را نمی توان با نشریات مقایسه کرد. شلمچه و جبهه هم از دیگر هفته نامه های ایران تیراژ بیشتری داشته اند، و این نشان می دهد که نگاه متفاوت همیشه مورد استقبال قرار می گیرد، چه در نشریه، چه در فیلم مستند و چه در سینمای داستانی.

نازنین از اسکاتلند: با عرض تبریک بابت فیلم اخراجیها، من فیلم را چند بار دیدم و سوالی که از شما دارم این است که ابهام آخر فیلم چرا بر طرف نشد. آیا شما نتیجه گیری و جمع بندی آخر را به عهده تماشاچی گذاشتید؟ مایلم بدانم که آیا این افراد همچنان تغییر کرده باقی می مانند از دید شما؟

اساسا در این فیلم تغییر شخصیتها مد نظرم نبوده. قرار نیست آثار تربیتی در چند روز نمود پیدا کند. اگر ما این کار را می کردیم، اصلا مخاطب قبول نمی کرد که شخصیت مجید، فرضا، ظرف چند روز نمازخوان شود یا اعتقادات ایدئولوژیکش عوض شود. ما فقط می توانیم روی نقاط حساس فطری این آدمها دست بگذاریم و این به حقیقت نزدیکتر است.

شرح حال مسعود ده نمکی:

مسعود ده نمکی، کارگردان فیلم اخراجی ها که اخیرا بر پرده سینماهای ایران اکران شد، مهمان صفحه صدای شما ست.

آقای ده نمکی کار سینمایی خود را با ساخت دو فیلم مستند کوتاه تحت عنوان فقر و فحشا (1383) و کدام استقلال کدام پرسپولیس؟(1384) آغاز کرده است.

اخراجی ها که به گفته تهیه کننده آن با بیش از یک میلیارد تومان پرفروش ترین فیلم سینمای ایران بوده است، اولین فیلم سینمایی آقای ده نمکی است.

مسعود ده نمکی فعالیت های سیاسی و اجتماعی خود را در اواخر دهه شصت با گروهی موسوم به انصار حزب الله آغاز کرد که وی یکی از رهبران اصلی آن به شمار می رفت.

پس از آن وی به تاسیس هفته نامه های شلمچه و جبهه پرداخت که خود سردبیر آنها بود. او همچنین در وقایع مربوط به کوی دانشگاه در سال 1378 حضوری فعال داشت.

پس از بروز اختلاف نظرهایی در میان اعضای انصار حزب الله در اوایل دهه هشتاد خورشیدی، وی اعلام کرد که به کار فیلمسازی روی آورده و رسما دیگر مسئولیتی در این تشکل نخواهد داشت.

فیلم اخراجی ها یکی از بحث انگیزترین فیلم های ماههای اخیر در ایران بوده است که علیرغم نظر نه چندان مساعد منتقدان با استقبال بسیار مخاطبان سینما روبرو شده است و حتی نسخه هایی از فیلم به صورت غیرقانونی وارد شبکه مخفی ویدئویی کشور شده است.