رحم اجاره ای چیست؟

رحم اجاره ای، هشت میلیون تومان -BBC- مژگان طوسی

رحم اجاره ای چیست؟

معمولا از مشکلات زنان اجاره دهنده رحم، کمتر سخن به میان می آید

ناباروری بسیاری از زوج ها را در سراسر جهان رنج می دهد. پزشکان در کشورهای مختلف در تلاش برای درمان ناباروری هستند. در تهران نیز مراکز ناباروری مملو از منتظرانی است که از پزشکان و متخصصان تقاضای کمک دارند. روش های مختلف درمان ناباروری توانسته بسیاری را صاحب فرزند کند یا امیدوار به آینده، در انتظار نگاه دارد. یکی از این روش ها رحم اجاره ای است. در مراکز درمان ناباروری در تهران به زوج هایی برخوردم که بیش از ۱۰ سال تحت درمان ناباروری قرار دارند. مسئله مشترک در تمام این افراد عشق به داشتن اولاد است.

در مدت زمانی که در یکی از این مراکز پرسه می زنم بیش از ۵۰۰ زن و مرد منتظر ایستاده یا داخل اتاق ها رفته و برگشته اند. زنی ۳۵ ساله کنارم نشسته، ۱۵ سال است که ازدواج کرده و یک فرزند دختر دارد اما دیگر بچه دار نمی شود. می گوید: دکترها گفتند ایراد از شوهرم است.

می پرسم: تو که می توانی بچه دار شوی، نمی توانی!

با لبخند می گوید: منظورت اینه که ترکش کنم؟

ادامه می دهد: به بچه های توی پرورشگاه اعتماد ندارم، معلوم نیست از چه درست شده اند. غریبه ها را به خانه نمی برم.

دیگری زن ترکمنی است که مطمئن است با سپری کردن دوره درمان بچه دار می شود. او به افراد منتظر در سالن اشاره می کند و می گوید: اینهمه آدم بچه می خواهند من هم یکی مثل بقیه! باید بچه دار شوم. خانواده شوهرم دارند طلاقم می دهند، پسر خاله ام (شوهرش) را ازدست می دهم.

رحم اجاره ای

اجاره رحم یکی از روش های درمان ناباروری است که طی سال های اخیر در ایران گسترش پیدا کرده است.

اجاره رحم، انتقال یک یا تعداد بیشتری از جنین های حاصل از لقاح تخمک و اسپرم زوج نابارور به رحم یک زن دیگر است . در این حالت فرد اجاره دهنده رحم، تنها یک میزبان برای جنین می باشد و از نظر ژنتیکی هیچ گونه مشارکتی با جنین حاصله ندارد.

گفته می شود که خانواده ها و زنان اجاره دهنده رحم نباید با هم تماس داشته باشند.

زوجهایی که دست به این کار می زنند، همسرانشان بدون رحم هستند یا به دلایلی رحم شان با جراحی برداشته شده است و یا اینکه به دلیل بیماریهای مختلف مثل دیابت، بیماری قلبی، فشار خون یا بیماریهای بدخیم قادر به حمل جنین نیستند.

در واقع در اجاره رحم، اسپرم پدر با تخمک مادر در محیط آزمایشگاهی لقاح داده می شود و جنین حاصله در رحم زن دیگری که قابلیت بچه دار شدن را داشته باشد جایگزین می شود و نوزاد متولد شده خصوصیات ژنتکی پدر و مادر خود را به ارث می برد.

البته به گفته پزشکان، اگر چه فرد حامل جنین از لحاظ چهره و به لحاظ فیزیکی و ژنتیکی تاثیری بروی جنین نمی گذارد، از لحاظ روحی و روانی تا حدی می تواند بر جنین تاثیر گذار باشد.

زوج هایی که خواهان اهداء جنین هستند از لحاظ پزشکی باید نسبت به وضعیت بیماری های عفونی نظیر مثبت بودن HIV، بیماری های ویروسی، ژنتیکی و سلامتی جسمانی مورد بررسی قرار گیرند و در صورت عدم مشکل در این زمنیه ها از جنین های آنها استفاده شود.

مشکلات اجاره دهندگان رحم

در مراکز ناباروری، مسئولین و پزشکان معمولا درباره روش درمان ناباروری با شیوه \"رحم اجاره ای\" حرف می زنند ولی از زنان اجاره دهنده، مسائل و مشکلات آنها سخنی به میان نمی آید. می گویند اجاره رحم یکی از بهترین شیوه های درمان ناباروری است و خانواده های بسیاری را صاحب بچه کرده است و استقبال از آن زیاد است.

آنها ادعا می کنند که تبعات پزشکی این شیوه را در زنان اجاره دهنده بررسی کرده و مشکلی وجود ندارد علاوه بر آن این زنان تحت مراقبت و مسئولیت این مراکز هستند.

اکرم: چاره ای جز اجاره دادن رحمم ندارم

در یکی از این مراکز، زنی از مدتی پیش روی نیمکت کنار در نشسته، زنی سی و چند ساله، با اندامی لاغر و تقریبا نحیف، بزک کرده با صورتی رنگ باخته و ماتیک قرمز.

چادر مشکی به سر دارد بلند قد، پیراهنش شبیه کیسه است: دو ردیف چین در جلو با یقه ای پهن و دامنی سجافدار و گشاد، با مغزی های افقی به رنگ عنابی، چادرش را که باز و بسته می کند به پیراهنش کمربند دارد، که البته از ریخت می اندازدش، این پیراهن در واقع به او جلوه ای ابدی بخشیده است. مردی با کفش های خاک گرفته مدام می آید بالای سر زن و بر می گردد. لابد شوهرش است. رحم این زن قرار است اجاره داده شود.

زوج هایی که خواهان اهداء جنین هستند در مورد بیماری های عفونی باید مورد آزمایش قرار بگیرند.

چادر مشکی را با چنان شدتی به دور خود پیچیده که گویا از سمتی که من متوجه نیستم باد تندی می وزد.

به رحم این زن ۲۰ روز دیگر جنینی اهدا می شود.

اکرم در یکی از شهرک های اطراف کرج زندگی می کند. ۳۵ یا ۳۶ ساله است. سه تا بچه دارد. وقتی به خانه اش وارد می شوم دختر ۷ ساله اش وسط اتاق در حال نماز خواندن است. ازش می پرسم برای چه نماز می خواندی؟ می گوید: دعا می کنم که خدا پول بده.

اکرم حال خوشی ندارد. رنگ پریده تر و آشفته تر از زمانی است که او را در مرکز درمان ناباروری دیدم . جویای حالش می شوم.

اکرم می گوید: نمی دانم چه کنم. نگرانم . نگران زندگیم. تا کی می توانیم ادامه دهیم! شوهرش دیابت دارد صورتش باد کرده است. شغلش آزاد است؛ رنگ کار چوب. با ۲۵ سال سابقه کار بیمه نیست. بیش از دو سال است که از کار افتاده و هزینه درمان و زندگی اش را برادر و دوستانش تامین می کنند. این خانواده در یک خانه ۶۵ متری با سه میلیون پول پیش و ماهی ۶۰ هزار تومان اجاره در شهریار کرج زندگی می کند و کلیه هزینه های زندگی به جهت از کار افتادگی و بیماری مرد توسط خانواده و دوستان تامین می شود.

اکرم می گوید: چاره ای جز اجاره دادن رحمم ندارم. زندگیم در دو سال اخیر به نابودی کشیده شده. یک آب خوش از گلوم پایین نرفته. دختر بزرگم باید شوهر کند و دانشگاه برود، پسرم خرج دارد، این دختر کوچک هم که کلاس اول است. نمی شود بدون پول زندگی کرد. شوهرم سالها کار کرده و این اوضاع و احوال ما است حالا من کاری از دستم بر می آید که برای زندگی ام انجام دهم.

می پرسم: مگر شوهرت در طی ۲۵ سال ، قسمتی از بدنش را برای تامین هزینه های خانواده اجاره داده که تو می خواهی این کار را انجام دهی؟

می گوید: کاری از من ساخته نیست تنها می توانم بچه درست کنم.

اکرم تمام مدت که در خانه اش نشسته، نگران و ماتم زده است. دست هایش را می فشرد و سپس دستش را روی فرش می کشد و آشغال های فر ش را می گیرد. می گوید: مادر شوهرم یک ماهه اینجاست. نباید بفهمد. لطفا بلند صحبت نکنید! به خاطر دخترهایم این کار را می کنم.

می پرسم: نه ماه بچه را حمل می کنی و بعد می دهی به دیگران؟

اکرم با تشویش می گوید: اصلا مهم نیست، به پولش احتیاج داریم. من فقط به دنیا می آورمش.

مهدی، شوهر اکرم می گوید: ۹ ماه بچه در شکم زن من است. ما با او انس می گیریم و بعد ولش می کنیم بره .. او بهر حال بچه منه و ما فکر می کنیم بچمون مرده. اگر این فکر را نکنم باید برم دنبالش. این پول ما را به عرش نمی رساند. یک نمره از زیر صفر می کشد بالا.

مهدی ۴۳ سال دارد و نمی تواند زیاد حرف بزند و بنشیند. می پرسم آیا همسایه ها فامیل و یا بچه هایتان از جریان مطلع هستند.

می گوید: هیچ کس چیزی نمی داند. بچه که به دنیا آید می گوییم مرده. این رازی است بین من و زنم. ادامه می دهد: تنها رازی که در زندگی ما وجود دارد و اگر فاش شود تمام هستی ام را از دست می دهم. این کار خلاف شرع و قانون نیست اما خانواده ام آن را کمتر از خلاف شرع نمی دانند!

اکرم بابت اجاره رحمش پنج میلیون تومان دریافت می کند و کلیه هزینه های زندگی اش از جمله خوراک، اجاره خانه به مدت ۹ ماه، مراجعه به پزشک و سایر هزینه ها توسط خانواده درخواست کننده رحم تامین می شود.

این در حالی است که سکینه، زنی که نقش واسطه را بین اجاره کننده و اجاره دهنده رحم بازی می کند، گفت که برای اجاره رحم اکرم هشت و نیم میلیون تومان توافق شده است.

سیداشرف: وضعیت کاری شوهرم خراب است

سید اشرف قرار است ۱۸ روز دیگر جنین زن و مرد دیگری را در خود بپروراند. او ظاهری پریده و زردرنگ دارد، ولی سرشار از زندگی است.

اهل بناب آذربایجان است. او را در خانه ای تقریبا بدون اثاث و لوازم اولیه زندگی، حوالی میدان آذری تهران می یابم. سید اشرف ۲۹ یا ۳۰ سال دارد و از ۱۳ سال ازدواج ۳ تا پسر دارد. شوهرش گچ کار است، اما در دو ساله اخیر بیکار بوده است و در حال حاضر با ماشین دوستش مسافر کشی می کند.

سیداشرف شوهر و زندگی اش را دوست دارد. خانه ۴۰ متری بی اثاث و اسباب و شوهر بیکار و یخچال خالی و فریاد های صاحب خانه و در کوبیدن طلبکارها سیداشرف را به این فکر انداخته که می تواند به خانواده اش کمک کند.

سید اشرف می گوید: این اجاره رحم یک کار نه ماهه است که می تواند ما را از این وضعیت درآورد. شوهرم مردی کاری است اما وضعیت کار و در آمد خراب است. ۱۷ سال سابقه کار دارد، ولی ما هیچ کدام بیمه نیستیم و جز همین چیزها که می بینی و سه تا پسر خوشتیپ و خودم و مردم چیز دیگری نداریم.. ( می خندد)

او می گوید: من عاشق بچه دار شدن بودم از کودکی؛ شاید از پنج سالگی. عاشق شوهرم شدم و ازدواج کردیم و بچه بخشی از روح من است من قرار بوده اینها را به دنیا بیاورم. این بچه بچه من نیست. گرچه بهش عادت می کنم اما با نداشتنش کنار می آیم ۹ ماه مال من است بعد که رفت، مرد، تمام شد.

سید اشرف با شادی و درد آمیخته بهم می گوید: اگر دختر باشد فرق می کند چون اگر خودم مشکل مالی نداشتم یه دختر می آوردم!

بابت این اجاره سید اشرف ماهی ۷۰۰ هزار تومان می گیرد.

کنار بخاری کمرش را گرم می کند و می گوید: کاری غیر از این از دستم بر نمی آید بچه ات وقتی هی می گوید اینو می خوام اونو می خوام و نمی توانی برایش تهیه کنی سخت است. این کاری است که می توانم تو خونه و کنار بچه هام انجام بدم.

سکینه، واسطه و دلال اجاره رحم

سکینه زنی ۳۵ ساله است که نقش واسطه ای بین خانواده اجاره دهنده رحم و والدین (متقاضی) رحم اجاره ای را بازی می کند. او واسطه بین بیمارستان، پزشکان، داروخانه و دو خانواده است. کلیه هزینه ها و پرداخت ها با واسطه این زن انجام می شود.

رحم اجاره ای توسط وی در تهران و کل شهرستان های ایران و حتی آنطور که خودش می گوید در کشورهای عراق، ترکیه، دوبی، تاجیکستان و برخی دیگر از کشورهای عربی در جریان است. تنها سکینه است که دو سر این معامله (رحم اجاره ای) را می شناسد. او در ایران و کشورهای نام برده شده در رفت و آمد است . او اختیار تام دارد. کلیه پرداخت های مالی به حساب این فرد واریز می شود. او حتی هزینه تلفن و تاکسی سرویس خود و وقتی را که صرف مراجعه و خدمت رسانی به دو طرف معامله را می کند از خانواده خریدار (رحم اجاره ای ) و بیمارستان طرف قرار داد می گیرد.

کلیه هزینه های رفت و آمد، معاینات پزشکی، بردن دارو و مایحتاج به خانواده اجاره دهنده در طی ۹ ماه بارداری و ارتباط با اجاره گیرنده ها، هزینه هایی است که به این زن پرداخت می شود.

می گوید: تا امروز مشکلات زیادی در این رابطه داشته است در مواردی زنی که رحمش را اجاره داده پس از به دنیا آمدن کودک به او وابسته شده و خود را مادر بچه می داند و حاضر به ترک بچه نیست. در مواردی پدر و مادر بچه در مدتی بعد از انتقال جنین با هم اختلاف پیدا کرده و گاه کار به طلاق می انجامد بچه را نمی خواهند، در این مرحله تکلیف زن اجاره دهنده و بچه نامشخص است.

سکینه ادامه می دهد: این در حالی است که ممکن است زایمان صورت گرفته، اما کودک دچار نقص ژنتیکی شود و پدر و مادر (صاحبان جنین) بگویند که بچه را نمی خواهند و حاضر به تحویل گرفتن بچه نباشند. موارد بسیاری از این قبیل موجب شد تا ما مراحل را تا حد توان قانونی کنیم.

شرایط زن اجاره دهنده رحم

سکینه می گوید: تمام کارها وارتباطات توسط من انجام می شود. منظورم تنها مراحل پزشکی و مراقبت ها نیست. باید محضری شود( بعد از مدتی آشنایی با این زن از زبان خودش متوجه می شوم که محضری وجود ندارد بلکه خود این زن در حکم محضر است). این قرار داد بین والدین و زن اجاره دهنده رحم امضا می شود.

\"البته توافقات طرفین، جداگانه و با واسطه من صورت می گیرد. ۵۰۰ هزار تومان، روز قرار داد باید پرداخت شود. علاوه بر آن باید مبلغی به عنوان کمک خرجی به زن و خانواده اش پرداخت شود تا روز زایمان.\"

او ادامه می دهد: زن اجاره دهنده، باید در استراحت مطلق باشد و نیاز به پرستار دارد. باید هزینه پرستار روزانه داده شود . باید به پزشک برای معاینه رجوع کند که هزینه های پزشکی به عهده والدین است. پس از به دنیا آمدن بچه بقیه پول گرفته می شود.

به گفته سکینه، زن اجاره دهنده رحم به خاطر وضعیت اقتصادی این کار را می کند و باید در نظر داشت که این زن در تمام دوران حاملگی همخوابگی با شوهرش ندارد. او در تمام مدت زایمان با فامیل و آشنایان قطع رابطه کرده و بعد از زایمان به علت نبود بچه در میان همسایه ها و کسبه دچار مشکل می شود.

اینکه در رحم زنی بچه یک زوج دیگر رشد کند در فرهنگ ایرانی ناشناخته و حتی تابوست. شوهر اکثریت این زنها با وجود رضایت کتبی و توافقی که با همسرش داشته زن را در دوران بارداری آزار داده و زن با زخم زبان مواجه است، زیرا برای برخی از این مردان پذیرش این نکته که زنشان بچه مرد دیگری را در رحم دارد، دشوار است.

قبل از هر انتقال جنین خانواده زن اجاره دهنده بررسی شده و با بچه های زن نیز گفتگوهایی انجام می شود.

اکثریت این زن ها در طی دوران بارداری به بچه وابسته شده و عشق می ورزند. اما مسئله مهم برای خانواده اجاره دهنده، مشکلات اقتصادی شدید است که به این شکل فراقتی حاصل شده و وضعیت خانواده بهتر می شود.

سکینه مرا به داروخانه ای می برد که طرف قرار داد با وی است و از این داروخانه کلیه داروهای مورد نیازش را می گیرد.

سکینه با اشاره به داروهایی که برای آماده سازی رحم به منظور پذیرش جنین به زن تزریق می شود، معتقد است که درباره عوارض این داروها سخن چندانی به میان نمی آید تا مبادا زنان اجاره دهنده رحم نگران شوند. او ادامه می دهد: داروهای رحم اجاره ای تحت بیمه نیست زیرا درمان شخصی محسوب می شود.

اجاره کنندگان خارجی

سکینه می گوید: از عراق، روسیه و سنگاپور مشتری های خوبی دارم. موردی بود که بیش از ۱۵ میلیون تومان برای خانواده ای در بغداد هزینه برداشت. عرب ها دوست دارند بچه شان در رحم زن های ایرانی باشد. در حال حاضر ۲۰ رحم اجاره ای دارم. وی می گوید: صیغه ای برای اسپرم و تخمک خوانده می شود.

سکینه، زن ۳۵ ساله ای است که از ۱۸ سالگی کار می کند. او قبلا آرایشگاه زیبایی داشته، مدتی فیلمبردار مجالس عروسی بوده و چند سالی می شود که در زمینه رحم اجاره ای کار می کند. او دو بار ازدواج کرده است. سکینه به گفته خودش بیش از یک میلیون در ماه درآمد دارد. او مدام از خدمت کردن و لذت خدمت حرف می زند. زن زیبا و شیک پوشی است . عاشق زندگی، خانواده و کارش است و تمام توانش را برای موفقیت در کار و زندگیش صرف می کند.

در محوطه ورودی یکی از مراکز درمان ناباروری ایستاده ام، در فضای حیاط صندلی ها را چون تماشاخانه ای چیده اند و یک تلویزیون دارد که فیلمی آموزشی نشان می دهد؛ تصاویری از خون و گوشت های تپنده و حجم های نامشخص؛ لقاحی صورت می گیرد...