طرح رهبر لیبی برای تشکیل دولت شیعه

طرح رهبر لیبی برای تشکیل دولت شیعه

معمر قذافی که بیش از سی و هفت سال است کشور سنی مذهب لیبی را رهبری می کند، در یکی از سخنرانیهای اخیر خود از طرح تشکیل دولتی شیعی در جهان اسلام سخن گفته که به عقیده او می تواند میان مسلمانان وحدت ایجاد کند و شکاف میان شیعه و سنی را از میان بردارد.

قذافی دیگر در میان رهبران عرب چندان جدی گرفته نمی شود

سرهنگ قذافی این سخنان را در سالروز تولد پیامبر اسلام (به روایت اهل سنت) و در جمع سران قبائل صحرای آفریقا در شهر اگادس در شمال کشور نیجر ایراد کرده است.

سران قبائل طی مراسمی که سرهنگ قذافی در آن به سخنرانی پرداخته نمازجمعه را به امامت او به جا آوردند و اعلام کردند که او را رهبر خود می دانند و اظهاراتش را تأیید می کنند.

در جشن مولود پیامبر اسلام که پس از اقامه نماز ایراد شد، رهبران سودان، موریتانی، نیجر، نیجریه، مالی و سیرالئون نیز شرکت جستند.

معمر قذافی در تشریح ایده خود برای تشکیل حکومت شیعه، الگوی خود را دولت شیعی فاطمیان اعلام کرد که از سال 910 تا 1171 میلادی (297 تا 566 هجری قمری) بر شمال آفریقا و شام فرمان راند.

خلفای فاطمی به عنوان نوادگان اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق، امام ششم شیعیان، خود را جانشین پیامبر و تنها کسانی می دانستند که شایسته رهبری مسلمانانند، بدین ترتیب آنان در واقع فرقه ای از شیعیان را رهبری می کردند که با نام اسماعیلیه شناخته می شوند.

به گفته معمر قذافی، اگر دولتی شیعی به سبک فاطمیان تشکیل شود می تواند تمام اقوام و قبائل و مذاهب و گرایشها را زیر چتر واحدی گردآورد و بدین ترتیب "راه جنگ و درگیری و راهزنی بر دشمن بسته می شود، بساط کسانی که به این امت [اسلامی] درازدستی می کنند و کسانی که از مشکلات آن سود می برند برچیده می شود".

قذافی ایرانیان را برادر خطاب کرد و آنان را به دلیل آنکه به گفته او، پیرو اهل بیت پیامبر اسلام و حضرت علی شدند مورد ستایش قرار داد

سرهنگ قذافی سران دولتهای عرب را متهم کرد که "به نفع استعمار و علیه ایران بر طبل تفرقه در جهان اسلام می کوبند" و گفت: "استعمار دشمن عرب و فارس است".

او در ادامه سخنانش ایرانیان را "برادر" خطاب کرد و آنان را به دلیل آنکه به گفته او، پیرو اهل بیت پیامبر اسلام و حضرت علی شدند مورد ستایش قرار داد.

چرا فاطمیان؟

جهان اسلام چندین بار شاهد تشکیل دولتهای شیعه مذهب بوده، از علویان مازندران و طبرستان که زیدی مذهب بودند و نخستین حکومت شیعی را در سده های نخستین تاریخ اسلام تشکیل دادند تا آل بویه و سربداران در ایران و دولت امامان زیدی در یمن.

این حکومتها اغلب دیری نپاییدند و حیطه فرمانروایی شان نیز محدود بود اما دو حکومت شیعی در تاریخ پدید آمدند که می توانند به عنوان الگویی عمده مورد بررسی قرارگیرند، دولت صفوی و دولت فاطمی.

فاطمیان حدود سه قرن بر سرزمینی که از تونس تا سوریه امروزی گسترده بود فرمان راندند و نفوذشان از طریق پایگاههای شیعیان اسماعیلی تا سرحد چین تداوم داشت.

اما تنها یادگاری که اکنون از آنان در شمال آفریقا باقی مانده، اقلیتی ناچیز از شیعیان اسماعیلیه در محله ای در قاهره پایتخت مصر است.

در حالی که صفویان دوازده امامی بر خلاف فاطمیان شش امامی، توانستند مذهب تشیع را به رکنی مهم در زیربنای کشوری به بزرگی ایران مبدل کنند و حکومت جمهوری اسلامی نیز که اکنون در ایران برقرار است در واقع بر پایه هایی بناشده که صفویان با تبدیل ایران به کشوری با اکثریت قاطع شیعی برپا ساختند.

اما معمر قذافی فاطمیان را الگو قرار داده و نه صفویان را.

دلیل این ترجیح را در آغاز می توان در قلمرو حکومتی فاطمیان سراغ کرد که کشور لیبی را در بر می گرفته و در واقع بخشی از تاریخ لیبی را فاطمیان ساخته اند اما دلیل مهمی دیگری که می توان در انگیزه رهبر لیبی برای الگو قرار دادن فاطمیان و نه صفویان جستجو کرد این است که فاطمیان با آنکه شیعه مذهب بودند، عمده مردم تحت رهبری شان را مسلمانان اهل سنت تشکیل می دادند و شواهدی حاکی از اینکه خلفای فاطمی در جهت گرواندن رعایای خود به مذهب خویش به زور و اجبار متوسل شده باشند در تاریخ گزارش نشده است.

قذافی سران دولتهای عرب را متهم کرد که به نفع استعمار و علیه ایران بر طبل تفرقه در جهان اسلام می کوبند و گفت: استعمار دشمن عرب و فارس است

همزیستی سنی و شیعه و شکوفایی شمال آفریقا در سایه آن می تواند از فاطمیان الگوی مناسبی در زمینه وحدت اسلامی مورد نظر معمر قذافی بسازد.

البته این را نیز باید توجه داشت که طرح معمر قذافی اگرچه در میان کسانی که در سخنرانی اش حضور داشته اند با استقبال مواجه شده اما در جهان اسلام بازتاب آن چنانی نداشته، اساساً سرهنگ قذافی بر خلاف سالهای نخست رهبری اش دیگر در میان رهبران عرب چندان جدی گرفته نمی شود.

او خود نیز طی سالهای اخیر بر هویت آفریقایی کشورش بیشتر از هویت عربی آن تأکید می ورزد و به نوعی سعی کرده است از مسائل جهان عرب فاصله بگیرد.

در ایران نیز سخنان معمر قذافی با وجود ستایشی که از ایرانیان کرده، تنها در برخی مطبوعات بازتاب داشته و با استقبال کسی مواجه نشده است.

معمر قذافی هرچند در سالهای پیش از روی کارآمدن حکومت جمهوری اسلامی حامی انقلابیون ایران، از اسلامگرا گرفته تا چپگرا بود، اما دیرزمانی از پیروزی انقلاب ایران نگذشته بود که بر سر ناپدید شدن امام موسی صدر، رهبر ایرانی شیعیان لبنان، روابطش با ایران رو به تیرگی نهاد و حکومت ایران هم در مورد مسئله ناپدید شدن امام موسی صدر به دید سوء ظن به او می نگرد و هم اینکه اظهارنظرهایی از برخی مقامات ایرانی نقل شده حاکی از اینکه، سرهنگ قذافی برای بهبود روابط خود با غرب اطلاعاتی در مورد برنامه هسته ای ایران به آنان داده است.