طرح صلح عربی، درد سر تازه احمدی نژاد
خبرگزاری رسمی عربستان سعودی از موافقت محمود احمدی نژاد، رئیس جمهوری ایران با "طرح صلح عربی" در دیدار اخیرش با ملک عبدالله، پادشاه سعودی در ریاض خبر داده اما یک مقام دفتر ریاست جمهوری ایران با تکذیب این خبر اعلام کرده است که در مذاکرات سران ایران و عربستان در ریاض اشاره ای به طرح صلح عربی نشده است.
ملک عبدالله و محمود احمدی نژاد برای کاهش تنش های فرقه ای در جهان اسلام توافق کرده اند حدود یک ماه پیش نیز، پس از دیدار علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران با پادشاه و وزیر خارجه عربستان در ریاض، یک مقام سعودی که نامش فاش نشد به خبرگزاری های بین المللی گفت که آقای لاریجانی نامه رهبران ایران را مبنی بر اعلام آمادگی ایران برای همکاری با آمریکا در خاورمیانه، تسلیم رهبران عربستان کرده است. سخنان این مقام ناشناس سعودی هم بلافاصله از طرف شورای عالی امنیت ملی ایران تکذیب شد.
با توجه به دو رویداد فوق، این پرسش مطرح می شود که چرا سعودی ها خبرهایی را از مذاکرات خصوصی خود با مقام های ایرانی به بیرون درز می دهند که فورا از سوی آنها تکذیب می شود؟
آیا سعودی ها با اقدام خود قصد قرار دادن ایران در مقابل عمل انجام شده را دارند یا اینکه جمهوری اسلامی سیاست دوگانه ای را مبنی بر نشان دادن نرمش در مذاکرات پشت پرده و انعطاف ناپذیری در موضع گیری های علنی در پیش گرفته و یا اینکه اصولا بین دو طرف سوء تفاهمی رخ داده است؟
بعید به نظر می رسد که سعودی ها با شیوه محتاطانه ای که در سیاست خارجی خود دارند بخواهند با جعل خبر، یک کشور را در مقابل عمل انجام شده قرار دهند، بخصوص اینکه آنها تلاش می کنند تا چهره ای قابل اعتماد از خود در عرصه جهانی ترسیم کنند.
دوگانگی سیاست مخفی و علنی ایران هم هر چند که سابقه ای طولانی دارد، اما بعید است که فردی مانند آقای احمدی نژاد در نامه به سران عربستان برای همکاری با آمریکا اعلام آمادگی کند و یا در دیدار با ملک عبدالله خود را موافق طرح صلح عربی نشان دهد.
طرح صلح عربی مصوبه اجلاس سال ۲۰۰۲ سران اتحادیه عرب در بیروت است که از عادی سازی روابط کشورهای عرب با اسراییل در برابر عقب نشینی آن کشور از سرزمین های اشغالی جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ حمایت می کند.
این طرح با ابتکار ملک عبدالله که در آن زمان ولیعهد سعودی بود، تدوین شد و به عنوان طرح ملک عبدالله شهرت پیدا کرد، اما پس از آنکه سران عرب با پاره ای اصلاحات طرح را به تصویب رساندند، به نام طرح صلح عربی مشهور شد.
قاعدتا قبول چنین طرحی از طرف محمود احمدی نژاد به معنای چرخش ۱۸۰ درجه ای در سیاست های منطقه ای و بین المللی ایران است و در داخل ایران هیچ نشانه ای حاکی از اینکه جمهوری اسلامی آماده چرخشی با این وسعت و به این سرعت در سیاست خود باشد به چشم نمی خورد.
بنابراین احتمال اینکه دو طرف در مذاکرات خود دچار سوء تفاهم شوند، بسیار است. مقام های سعودی به علت آنکه سابقه ای طولانی در تصدی پست های دولتی دارند، به زبان دیپلماتیک آشنا هستند و در مذاکرات خود با طرف های خارجی از این زبان بهره می گیرند، اما رئیس جمهور ایران به عنوان فردی تازه کار و ناآشنا با زبان دیپلماتیک، امکان بروز سوء تفاهم در مورد گفته های خود و طرف مقابل را فراهم می کند.
در داخل ایران هیچ نشانه ای حاکی از اینکه جمهوری اسلامی آماده چرخشی با این وسعت و به این سرعت در سیاست خود در برابر صلح خاورمیانه باشد به چشم نمی خورد
نامه هایی که آقای احمدی نژاد به جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا و پاپ بندیکت شانزدهم، رهبر کاتولیک های جهان نوشت، نشان داد که وی با سیاست بین الملل و رویدادها و تحولات جهانی چندان آشنا نیست و همین نکته ممکن است بر ایجاد سوء تفاهم بین او و مقام های سعودی افزوده باشد.
احتمال اینکه ملک عبدالله در مذاکرات خود با آقای احمدی نژاد درباره موضوع فلسطین اشاره ای به طرح ابتکاری خود کرده باشد بسیار است و احتمال اینکه آقای احمدی نژاد نیز بدون اطلاع از جزئیات آن طرح، علاقه خود را به آن نشان داده باشد، کم نیست.
به هر حال، صرف نظر از آنچه بین سران ایران و عربستان رد و بدل شده است، این مساله کمابیش روشن است که طرح صلح عربی مورد نظر ملک عبدالله در روزهای آینده سبب دردسر ایران خواهد شد.
از رفتار سعودی ها و سایر اعراب میانه رو بخصوص اردنی ها و مصری ها چنین برداشت می شود که آنها شرایط منطقه را فرصتی بی نظیر برای استقرار صلح بین اسراییل و فلسطینی ها می دانند و در صددند که در اجلاس ماه جاری میلادی سران اتحادیه عرب در عربستان، ابتکار صلح دقیق تر و روشن تری را بر مبنای طرح صلح عربی به اسراییل پیشنهاد کنند.
در مقابل، اسراییل نیز هر چند که برخی بندهای طرح صلح عربی بویژه بندی که به حق بازگشت آوارگان فلسطینی بر اساس قطعنامه ۱۹۶ مجمع عمومی سازمان ملل اشاره دارد، رد کرده است، اما اصل طرحی را که از جانب ملک عبدالله ارائه شده، زمینه مناسبی برای حل فصل بحران فلسطین دانسته است.
بر همین اساس، به نظر می رسد که تلاش های پشت پرده ای از سوی طرف های مختلف بین المللی برای نزدیک کردن دیگاه اعراب و اسراییل برای پایان دادن به مناقشه خود در جریان است و اگر ایران بخواهد در مقابل این روند عملا ایستادگی کند و یا موضع تبلیغاتی شدیدی علیه آن اتخاذ کند، روابطش با اعراب بخصوص سعودی ها بیش از پیش تیره خواهد شد.
ملک عبدالله و محمود احمدی نژاد هر چند بر سر همکاری برای کاهش تنش های فرقه ای در جهان اسلام توافق کرده اند، و حتی ممکن است این توافق در مورد عراق تا حدودی عملی شود، اما هنگامی پای سایر بحران های خاورمیانه به میان آید، ایران و عربستان در دو جهت کاملا مخالف قرار خواهند گرفت.
